DENETİM ÇEŞİTLERİ ve VERGİ DENETİMİNİN YERİ Doç. Dr. Xxxxxx Xxxxxxxxxxx 34. Uluslararası Maliye Sempozyumu 24-27 Nisan 2019, Antalya

SUNUM PLANI Denetimin Tanımı Denetim Türleri Denetim Teknikleri Vergi Denetiminin Tanımı Vergi Denetiminin Amaçları Vergi Denetiminin Özellikleri Vergi Denetiminin Fonksiyonları

DENETİMİN TANIMI Denetim: Bir işin doğru ve kurallara uygun olarak yapılıp yapılmadığını incelemek, murakabe etmek, teftiş etmek, kontrol etmektir. Denetim; İktisadi faaliyet ve olaylara ilişkin iddiaların, önceden saptanmış ölçütlere uygunluk derecesini araştırmak ve sonuçlarını ilgi duyanlara bildirmek amacıyla tarafsızca kanıt toplayan ve bu kanıtları değerleyen sistematik bir süreçtir.

Mali Tablolar Denetimi Zorunlu - İhtiyari Denetim DENETİM TÜRLERİ Ekonomik Denetim Finansal Denetim Mali Tablolar Denetimi Uygunluk  Denetimi Faaliyet Denetimi DENETİM Performans Denetimi Zorunlu - İhtiyari Denetim Sürekli – Özel Denetim Dış Denetim İç Denetim Bağımsız Denetim Kamu Denetimi

DENETİM TEKNİKLERİ Gözlem Sayım ve envanter incelemesi Belge incelemesi Gözlem Bilgi toplama Doğrulama (mutabakat) Karşılaştırma ve aritmetik inceleme Analitik inceleme

VERGİ DENETİMİNİN TANIMI Vergi denetimi; vergi yasaları ile vergiye tabi tutulan mükellef ve işlemlerin tam olarak kavranabilmesine ve vergi idaresi ile mükelleflerin mevcut vergi sisteminde yer alan ilke ve kurallara uygun davranıp davranmadıklarını belirlemeye yönelik olan ve vergi idaresi tarafından yapılan işlemlerin tümü olarak tanımlanır.

VERGİ DENETİMİNİN AMAÇLARI MALİ AMAÇLAR SOSYAL AMAÇLAR Vergi denetiminin en önemli etkisi vergi kayıp ve kaçakçılığına yönelmeyi düşünen mükelleflerin caydırılmasıdır. Vergi kaçakçılığı ya da vergi kaybına uğratma diğer mükellefleri de olumsuz etkileyeceği için vergi denetimi vergi kaybını önlemek için çok önemlidir. Vergi denetiminin sosyal amacı; devletin sosyal devlet anlayışının gereği olarak sosyal refah, sosyal adalet ve adil gelir dağılımının sağlanması gibi görevlerini yerine getirmesini sağlamaktır.

VERGİ DENETİMİNİN AMAÇLARI Vergi denetiminin ekonomik amacı; devletin maliye politikalarına ulaşmasını sağlayarak hedeflenen ekonomik istikrara, büyümeye ve kalkınmaya ulaşmaktır. Vergi denetiminin hukuki amacı; anayasada belirtilen şekilde vergi, resim, harç gibi mali yükümlülüklerin kanunla konulup kanunla değiştirilip kanunla kaldırılacağı ve kanunlarda belirtilen usul ve esaslara göre tahsil edilmesinin sağlanmasıdır. EKONOMİK AMAÇLAR HUKUKİ AMAÇLAR

VERGİ DENETİMİNİN ÖZELLİKLERİ HUKUKİLİK Verginin yasal bir yetkiye dayanması, kanunlarda belirtilen esas ve usuller çerçevesinde uygulamaya konulması, mali ve cezai sonuçlar içermesi vergi denetiminin hukukilik özelliğinin göstergesidir. TARAFSIZLIK Denetim elemanları denetim faaliyetlerini yürütürken hazine yararını düşünmek değil tarafsız davranmak ve vergiyi doğuran olayın gerçek mahiyetini tespit etmek zorundadır. YAPTIRIM Vergi denetimleri sonunda gerçeği yansıtmayan beyanlardan matrah farkı ve bundan doğan vergi, vergi ziyaı cezası, gecikme faizi veya vadesi geçmiş vergi borçları için verginin yanında gecikme zamları doğar.

VERGİ DENETİMİNİN ÖZELLİKLERİ DIŞ DENETİM Vergi denetimi; incelemeye alınan mükellefin işyerinde çalışan elamanları tarafından yapılmayıp devlete bağlı inceleme elemanları tarafından yapılmaktadır. Bu özelliğinden dolayı dış denetim sayılmaktadır. HESAP DENETİMİ Vergi denetimi; hesap denetimini de içeren kapsamlı bir özelliği olduğundan, uygulanışı bakımından bir hesap denetimi özelliği göstermektedir fakat yapılan her hesap denetimi ise vergi denetimi olmamaktadır.

VERGİ DENETİMİNİN FONKSİYONLARI Bu fonksiyon, vergi denetimi yoluyla mükelleflerin yaptığı işlemleri ve bu işlemlerini defter ve kayıtlarına alıp almadığının doğruluğunu tespit etmek amacıyla defter ve kayıtlarında yapılan hata ve hilelerin araştırılması, bulunup ortaya çıkarılması ve düzeltilmesini ifade eder. Önleme fonksiyonunun temeli; hata yapılmasını önleyici etkilerin meydana getirilerek hataların kaynaklarının yok edilmesi düşüncesidir. ARAŞTIRMA ÖNLEME

VERGİ DENETİMİNİN FONKSİYONLARI Düzeltme fonksiyonunun amacı; vergi denetimleri sırasında mükellefle işbirliğine giren denetim elemanı ile mükellefin karşılıklı iletişiminin sonucu, vergi denetim elemanı mükellefi uyarmak, bilgi vermek ve hatalarını da düzelttirmektir. Vergi denetmenleri inceleme süreci içinde gerek görülürse mükellefleri aydınlatıcı, uyarıcı ve öğretici şekilde bilgi verme ya da eleştirme yoluna gidebilirler. Bu durum mükellefler üzerinde eğitici bir rol oynar. DÜZELTME EĞİTME

Kaynakça Şeker, N. (1994). Hukuksal Yapısıyla Vergi İncelemesi, İstanbul, Beta Yayınları. Şen, S. (2003). Hatalı ve Hileli İşlemlerin Tespiti için Denetim Teknikleri, Ankara, Yaklaşım Yayınları. Özer, M. (2007). Denetim I ve II, Ankara, Özkan Matbaası. Tekin, F. & Çelikkaya, A. (2014). Vergi Denetimi, 6. Baskı, Ankara, Seçkin Yayıncılık. Soydan, B. (2015). Türk Vergi Hukukunda Vergi İncelemesi, İstanbul, XII Levha Yayıncılık. Biyan, Ö. (2012). Türk Vergi Hukukunda İspat - Delil, Ankara, Adalet Yayınevi. Acar, İ. A. & Merter, M. E. (2004). “Türkiye’de 1990 Sonrası Vergi Denetimi ve Vergi Denetiminde Etkinlik Sorunu”, Maliye Dergisi, S. 147, Eylül-Aralık.

Teşekkürler