MKY 1006 İMALAT İŞLEMLERİ II Doç.Dr. Mustafa Kemal BİLİCİ Uygulamalı Bilimler Yüksekokulu Kuyumculuk ve Mücevherat Tasarımı Bölümü Öğretim Üyesi C OO8 Temel İşlemler Atölyesi GSM: 0- 505- 301 23 04 Eposta: mkbilici@marmara.edu.tr Ders ile ilgili sunum ve notlar: http://akademik.marmara.edu.tr/mkbilici

TALAŞLI İMALAT NEDİR?   TANIM: İş parçası üzerinden, sertliği daha yüksek bir kesici takım yardımıyla, küçük parçacıklar halinde malzeme (talaş) koparılarak yapılan şekillendirme (vida/diş/kanal açma vb.) işlemleridir. TANIM: Metal veya metal dışı malzemelerden yapılacak olan iş parçalarının, ham halden makine veya mekanizmadaki görevlerini yapabilecek hale getirilmesi için, imalat resimlerine göre işlenmesine; imal usulleri veya imalat yöntemleri denir.

TALAŞLI İMALAT NEDİR?   TANIM: Talaş kaldırma işlemi, istenen geometri, tolerans ve yüzey kalitesine sahip parça üretimi için yüzeyden malzeme (talaş) kaldırarak gerçekleştirilen bir imalat yöntemidir. Talaşlı imalat, yüksek boyut hassasiyeti ve yüzey kalitesine ulaşılmak için kullanılmaktadır. Malzemede hurda miktarı çok olabilmekte ve işlem zamanı genellikle uzun olmaktadır. Talaşlı İmalat; küçük – büyük ölçekli işletmelerde çok yaygın olarak kullanılmaktadır.

Talaşlı imalat yöntemleri ana grupları: Vargel ve Planyalama Tornalama Borlama Delme Frezeleme Broşlama Raybalama Testere ile kesme ve tesviye işlemi Taşlama Elektro-Kimyasal işleme Elektro-Erozyon işleme Programlanabilir ( Bilgisayar ) Tezgahlarda işleme

İmalata Giriş Ürünlerin istenilen şekle gelmesi malzemenin üretilmesi ile başlar, çeşitli tasarım, üretim ve kontrol safhalarından sonra kullanılacak hale gelir. Tasarım, Malzeme ve Üretim Mühendisler ve teknik elemanlar için en çok tartışılan bir konu da mekatronik/imalat/metalurji alanında imalatı ne kadar bilmeleri gerektiğidir. Mühendis , üretimi bizzat gerçekleştiren kişi değildir, bu işi gerçekleştirecek olanlar tezgah operatörleridir (tekniker/teknisyen). Mühendis ise üretimi yöneten ve kontrol eden konumdadır. Ancak neyi yönettiğini bilmesi, sorunlara tezgah başında çözüm bulabilmesi için teorik bilgilerin ötesi pratiğe dönük bilgileri de belirli seviyede bilmeleri gerekir

Teknikerlerin İmalattaki Rolü - Tasarım: Amaç, ihtiyaçlar, malzeme seçimi, ölçüler, imalat yöntemi seçimi - İmalat: İmalat yöntemine hazırlık, malzeme davranışları, ekipman seçimi ve koordinasyonu - Göz önünde bulundurulacak hususlar: Tasarım, malzeme seçimi, üretim yöntemi seçimi, imalat ve kontrol

Endüstriyel Yapıtların (ürünlerin) Oluşumunu Sağlayan Projeler İnsanların yaşam kalitesini iyileştiren ve kolaylaştıran endüstriyel yapıtların, tesislerin ve ürünlerin oluşumunu, tasarım ve teknoloji projeleri sağlar. Tasarım Projesi: Zihinde kurgulama teknik resimle belirleme veya düşünce aşamasından teknik resimlerin (endüstriyel yapım resimlerinin) çizim aşamasına dek süren süreçtir. Ayrıca bu sürecin içerisinde mukavemet ve maliyet hesapları da önemli bir unsurdur. Endüstride var olan her alanda kullanılan teknik resim, çizim yöntemleri belirli olan kurallara göre çizilir. Bu çalışmalar tasarım projesini oluşturur. Teknoloji Projesi: Tasarım projesinin imalat-montaj hatlarında endüstriyel yapım resimleri aracılığıyla görsel (somut) hale getirme sürecidir. Bu süreçte imalat resmi ile sisteme ait paçaların üretilmesi sistemin montaj (tak-kur) resimleri ile de bir araya getirme işlemi yapılır. Teknoloji süreci içerisinde imalat resmine göre parçalar kalite kontrol aşamasında ölçme ve kontrolleri gerçekleştirilir.

İmalat yöntemlerinin oluşumunda bazı tanımlar kullanılır. Bunlar; bağlama, paso verme (talaş derinliği), kesme hızı, ilerleme hızı, devir sayısı gibi tanımlardır. Aynı zamanda bu hareketler/işlemler operasyonu belirler. O halde operasyon; bir parçanın imalat resmine göre, işlenmeye başlandığı andan diğer parçaya geçinceye kadar geçen süreçtir.   Endüstriyel yapıtların/parçaların imalatı talaşlı, talaşsız ve özel imal usullerine göre yapılır. Seri üretimde bu yöntemlerin uygulanabilirliği iş kalıpları aracılığı ile sağlanır.

TORNA TEZGAHI/TORNALAMA Torna Tezgahı; Kendi ekseni etrafında veya bir eksen etrafında dönen, iş parçaları üzerinden, kalem adı verilen kesici yardımı ile, talaş kaldırma işlemi yapan tezgâha torna tezgâhı adı verilir. Torna tezgâhında, talaş kaldırma esnasında kesicinin ilerleme hareketi, elle ya da otomatik olarak verilir. Tornalama, belirli geometrik yapıda kesici kenarları olan takımlarla (kalem) dairesel hareket yapan iş parçaları üzerinden talaş kaldırma işlemidir.

Torna Tezgâhı Çeşitleri Torna tezgâhları genel olarak iki gruba ayrılır: 1-Üniversal torna tezgâhı 2-Özel torna tezgâhları Özel torna tezgâhları da yaptıkları işlemler yönünden aşağıdaki gibi sınıflandırılır: Revolver torna tezgâhı: Küçük çaplı ve hassas iş parçalarının seri üretimini sağlar. Otomat torna tezgâhı: İşlemlerin belirli bir program dahilinde yapıldığı tezgâhtır. Ağır iş torna tezgâhı: Çok büyük çaplı iş parçalarının işlenmesini sağlar. Düşey torna tezgâhı: Ağır iş parçalarının düşey olarak işlendiği tezgâhtır. Kopya torna tezgâhı: Orijinal bir profili, iş parçası üzerine kopya eder. CNC torna tezgâhı: Bilgisayar yardımı ile iş parçalarının seri ve çok hassas üretimi sağlanır.

TORNA TEZGÂHI Torna Tezgahları genel olarak 5 kısımdan oluşur. İşmili (fenermili) kutusu, 2. Anamil ve Talaş mili hız kutusu, 3. Araba grubu 4. Gezer punta, Gövde

1. İşmili (fenermili) kutusu Fener mili hız kutusu Devir kolları

2. Anamil ve Talaş mili hız kutusu Torna tezgâhı talaş miline ve ana miline çeşitli dönme hızları vermeye yarar. İçinde, hızın ayarını sağlayan kademeli dişliler bulunur. İlerleme hız kutusu(Norton kutusu) İlerleme hız kutusu ayar kolları

3. Araba Grubu

3. Araba Grubu Siper(suport)

3. Araba Grubu Kalemlik: Kalemin, doğrudan doğruya veya katerle bağlanmasına yarayan kısım olup, çeşitli şekillerde yapılır. Torna kalemliği ve parçaları

Torna kalemliği ve parçaları

4. Gezer Punta

4. Gövde

Basit tezgah mengenesi ile Bağlama Teknikleri Basit tezgah mengenesi ile Klasik tezgah mengenesi Üç açılı mengene pnomatik mengene

Pens takımı ile parmak freze bağlama

Freze Tezgahında İş Parçası Bağlama Teknikleri Civata ve pabuçlar yardımı ile

Üç ayaklı üniversal ayna Dört ayaklı üniversal ayna Torna Tezgahında İş Parçası Bağlama Teknikleri Üç ayaklı üniversal aynalar: Silindirik parçaların, merkezi olarak bağlanması için kullanılır. Üçgen veya altıgen parçalar da, üç ayaklı üniversal ayna ile bağlanabilir. Dört ayaklı üniversal aynalar: Kare kesitli parçaların merkezi olarak bağlanmasında kullanılır. Ayrıca, dikdörtgen prizması biçimindeki parçaları da belli konumlarda bağlamak mümkündür. Üç ayaklı üniversal ayna Dört ayaklı üniversal ayna

Torna Tezgahında İş Parçası Bağlama Teknikleri Üniversal aynaların silindirik gövdeleri üzerindeki ayaklar, gövde içindeki bir alın vidasının, döndürülmesi ile açılır ve kapanır. Gövde üzerindeki delikten, ayna anahtarı ile çevirme işlemi yapıldığında, ayakların tümü merkezi olarak,aynı anda hareket eder.

Torna Tezgahında İş Parçası Bağlama Teknikleri Dört ayaklı üniversal aynalar: Kare kesitli parçaların merkezi olarak bağlanmasında kullanılır. Ayrıca, dikdörtgen prizması biçimindeki parçaları da belli konumlarda bağlamak mümkündür.

Parça tezgaha 3 şekilde bağlanır; Sadece aynaya bağlanır (serbest tutturma) Bir ucu aynaya diğer ucu karşı puntaya bağlanır (karma tutturma) Ana mile takılan punta ile karşı punta arasına bağlanır (punta arası tutturma)

Parça tezgaha 3 şekilde bağlanır; Sadece aynaya bağlanır (serbest tutturma)

Bir ucu aynaya diğer ucu karşı puntaya bağlanır (karma tutturma)

Ana mile takılan punta ile karşı punta arasına bağlanır (punta arası tutturma)

İş parçasının aynanın ayaklarına iyice oturması sağlanmalıdır TORNA TEZGAHI Ayna anahtarı, aynanın üzerinde unutulmamalıdır İş parçasının aynanın ayaklarına iyice oturması sağlanmalıdır

TORNA TEZGAHI Büyük çaplı parçalar bağlanırken ayna ayaklarının dışarı çok çıkmaması için, ters ayaklar ile bağlamak daha doğru olur

TORNA TEZGAHI’nda Kullanılan Kesici Takımlar Takım Çeliği Kalemler: Metal, plastik ve tahta gibi malzemelerin işlenmesinde . Yüksek Hız Takım Çeliği Kalemler Demir Olmayan Metalik Alaşımlı Kalemler a)Sinterlenmiş karbürler(Sert metal uçla b)Seramikler c)Aşırı derecede sert kesici takım malzemeleri d) Kübik bor nitrür(CBN) Elmas uçlu kalemler

TORNA TEZGAHI’nda Yapılabilece İşler