EĞİTİME GİRİŞ Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Dr. Öğr. Üyesi Lokman AKBAY Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi - Ölçme ve Değerlendirme ABD

Ders # 12 - Eğitimin Hukuki Temelleri Konu Başlıkları Temel hukuki kavramlar Anayasa ve yasalarda eğitim Türk milli eğitiminin temel ilkeleri

Ders # 12 - Eğitimin Hukuki Temelleri Temel Kavramlar Yetkili bir merci tarafından konulmuş olan ve yürürlükte bulunan hukuk kurallarının tümüne birden “mevzuat” adı verilir  Temel Kavramlar: Anayasa Yasa KHK Tüzük Yönetmelik Kararname Yönerge Genelge Görsel: https://manuegitim.com/amerikada-hukuk-egitimi-nasil-alinir/

Ders # 12 - Eğitimin Hukuki Temelleri Temel Kavramlar Anayasa: Anayasa, bir devletin kuruluşunu, örgütlenişini, temel organlarının işleyişini ve birbirleriyle olan ilişkilerini, devlet iktidarının el değiştirmesini düzenleyen ve kişilerin hak ve özgürlüklerini güvence altına alan kurallar bütünüdür Kanun (Yasa): Anayasanın yetkili kıldığı organ tarafından yazılı bir şekilde ve bu ad altında tespit edilmiş bulunan genel, sürekli ve soyut hukuk kurallarıdır  430 sayılı Tevhid-i Tedrisat Kanunu  1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu  222 sayılı İlköğretim ve Eğitim Kanunu  2916 sayılı Özel Eğitime Muhtaç Çocuklar Kanunu  3797 sayılı Milli Eğitim Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun

Ders # 12 - Eğitimin Hukuki Temelleri Temel Kavramlar  Kanun Hükmünde Kararname: Anayasanın 91. maddesi gereğince Bakanlar Kurulu tarafından, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin verdiği yetkiye dayanılarak çıkarılmaktadır. Temel haklar, kişi hakları ve ödevleri ile siyasi haklar ve ödevler hakkında (sıkıyönetim ve olağanüstü haller dışında) kanun hükmünde kararname düzenlenememektedir. Sıkıyönetim ve olağanüstü hallerde, Cumhurbaşkanının Başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulunun kanun hükmünde kararname çıkarmasına ilişkin hükümler saklıdır.

Ders # 12 - Eğitimin Hukuki Temelleri Temel Kavramlar  Tüzük: Kanunlardan sonra gelen en güçlü hukuki metinlerdir. Tüzükler Bakanlar Kurulu tarafından kanunlarda konulan genel nitelikteki kuralları açıklamak ve böylelikle onların daha kolaylıkla uygulanabilmesini sağlamak amacıyla çıkarılmaktadır. Tüzükler, Kanuna aykırı olmamak şartıyla ve Danıştay’ın incelemesinden geçirildikten sonra çıkartılmaktadır. Tüzükler, Cumhurbaşkanınca imzalandıktan sonra kanunlar gibi yayımlanmaktadır. Milli Eğitim Bakanlığı Teftiş Kurulu Tüzüğü Tebligat ve Türk Bayrağı Tüzüğü

Ders # 12 - Eğitimin Hukuki Temelleri Temel Kavramlar Yönetmelik: Bir (veya birkaç) bakanlık veya bir kamu kuruluşu tarafından, bu kuruluşun görev alanındaki kanun ve tüzüklerin uygulanmasını sağlamak amacıyla çıkartılan hukuk metinleridir  Yönetmelik çıkarmak yasama ve veya yargılama tasarrufu olmayıp sadece idari nitelikte bir işlemdir Yönetmelikler kanuna aykırı olamayacakları gibi, tüzüğe aykırı hükümleri taşımaları da mümkün değildir  Üniversitelerin kayıt ve sınav yönetmelikleri Yüksek öğrenim kredi ve yurtlar kurumu burs- kredi yönetmeliği Öğretmen atama ve yer değiştirme yönetmenliği

Ders # 12 - Eğitimin Hukuki Temelleri Temel Kavramlar Kararname: Anayasada düzenlenmemiş, geleneksel bir işlem türüdür. Belirli makamların (Bakanlar kurulu veya bir bakan+ Başbakan) aldığı kararların yazılı şekle dökülmüş halidir Kısacası, “kararname”, belli makamların kararlarının yazılı şekline verilen isimdir Öğretmen atamaları bilinen türüdür Üst düzeydeki memurların (müsteşar, genel müdür vb) atamaları Yönerge: Çok belirgin bir konuda yetkili amirin, uygulamanın nasıl yapılacağını göstermek için yaptığı düzenlemedir. Başka bir deyişle bir işin nasıl yapılacağını gösteren metindir İlköğretim ve orta öğretim kurumları spor yarışmaları yönergesi Milli Eğitim Bakanlığı Bayrak Törenleri Yönergesi Kütüphane haftası kutlama yönergesi

Ders # 12 - Eğitimin Hukuki Temelleri Temel Kavramlar Genelge: Yasa ve yönetmeliklerin uygulanmasına yol göstermek, herhangi bir konuyu aydınlatmak, dikkat çekmek üzere ilgililerine gönderilen yazıdır Milli Eğitim Bakanlığı da kendisine bağlı kurumları ilgilendiren bazı emir ve duyuruları genelgelerle duyurmaktadır Disiplin Hükümlerinin uygulanması konulu genelge Görsel: http://www.beyazportal.com/normlar-hiyerarsisi-nedir-piramidi_9924.html

Ders # 12 - Eğitimin Hukuki Temelleri Anayasa ve Yasalarda Eğitim Sened-i İttifak (1808) Tanzimat Fermanı (Gülhane Hatt-ı Hümayunu)(1839)  Islahat Fermanı (1856)  Kanun-i Esasi (1876)  Teşkilatı Esasiye Kanunu(1921)  1924 Anayasası (Teşkilat-ı Esasiye)  1961 Anayasası  1982 Anayasası

Ders # 12 - Eğitimin Hukuki Temelleri Anayasa ve Yasalarda Eğitim Sened-i İttifak (1808) Osmanlı İmparatorluğu’nun ilk anayasal belgesidir Bu belgede sadrazamın da yönetime katılacağı hükmü yer almıştır Bu hükümle, devlet yetkililerinin paylaşılmasıkonusunda küçük bir adım atılmıştır Tanzimat Fermanı (Gülhane Hatt-ı Hümayunu) (1839)  Eğitim ile ilgili bir madde bulunmamasına rağmen bu dönemde özellikle örgün eğitim alanında büyük çabalar gösterilmiştir  Medrese dışındaki örgün eğitimde ilk-orta-yüksek şeklinde bir derecelendirmeye gidilmiştir

Ders # 12 - Eğitimin Hukuki Temelleri Anayasa ve Yasalarda Eğitim Islahat Fermanı (1856)  Fermanlar, hukuk devletine geçişin ilk adımıdır İlk defa padişahın yetkilerini sınırlayan hukuki bir belge ortaya konulmuştur Eğitim konusu tek bir madde ile ele alınmıştır: Gayri Müslim azınlıklara kendi eğitim kurumlarını kurma, Müslüman okullarına girme hakkı ve eğitimde bağımsızlık gibi yeni imtiyazlar sağlanmıştır  1869 tarihli Maarif-i Umumiye Nizamnamesi Türk olsun olmasın Osmanlı tebaasının ve yabacıların özel okul açma konusunu düzenlemiştir

Ders # 12 - Eğitimin Hukuki Temelleri Anayasa ve Yasalarda Eğitim Kanun-i Esasi-1876  Bugünkü anlamda ilk anayasa ise (İlk Osmanlı Anayasası) 23 Aralık 1876’da ilan edilen Kanuni Esasi’dir  1878 yılında resmen yürürlülükten kaldırılmamakla beraber, fiilen uygulamadan kaldırılan Kanun-i Esasi İkinci Meşrutiyet’in ilanıyla bazı değişikliklerle 1909’da tekrar yürürlülüğe girmiştir 15. Madde: “Öğretim işini (konusunu) herkes özgürce yapabilir, belirli kanuna uymak şartıyla her Osmanlı genel ve özel öğretim yapmaya izinlidir”

Ders # 12 - Eğitimin Hukuki Temelleri Anayasa ve Yasalarda Eğitim Teşkilatı Esasiye Kanunu (1921) 21 Ocak 1921’de Teşkilatı Esasiye Kanunu yürürlüğe girmiştir  Kanun-i Esasiyi yürürlükten kaldırılmamakla birlikte, bu anayasa ile egemenliğin kayıtsız şartsız millete ait olduğu kabul edilmiştir Bu anayasa ile egemenlik kayıtsız şartsız millete ait olduğu kabul edilmiştir 1921 Anayasası Türkiye Cumhuriyeti Anayasaları içinde tek yumuşak anayasadır ve niteliği çoğunluk aranmadan yapılmış olmasıdır 1924 Anayasası (Teşkilat-ı Esasiye)  87. maddesindeki ifade ile ilköğretimi bütün Türkler için mecburi ve devlet okullarında parasız yapılmıştır  80. maddede ise eğitim-öğretimin devletin denetiminde olduğu ifade edilmiştir

Ders # 12 - Eğitimin Hukuki Temelleri Anayasa ve Yasalarda Eğitim 1961 Anayasası 19. Madde: …din eğitim ve öğretimi, ancak kişilerin kendi isteği ve küçüklerin de kanuni temsilcilerinin isteğine bağlıdır 21. Madde: Herkes, bilim ve sanatı serbestçe öğrenme, öğretme, açıklama, yayma ve bu alanlarda her türlü araştırma hakkına sahiptir Çağdaş bilim ve eğitim esaslarına aykırı eğitim ve öğretim yerleri açılamaz 1982 Anayasası Sayfa 95.

Ders # 12 - Eğitimin Hukuki Temelleri Eğitimle ilgili temel yasalar Tevhid-i Tedrisat (3 Mart 1924): “Öğretimin birleştirilmesi” anlamına gelmektedir  Eğitim sistemindeki çok başlılığı sona erdirmek amaçlanmıştır Çağın gerisinde kalan medreseler Farklı kültürlerin öğretildiği ve insanlara kendi ülkesinde yabancılık yaşatan “yabancı okullar”  Doktor, mühendis,öğretmen vb. yetiştirmek için Osmanlı Devleti tarafından açılan yeni okullar Milli Eğitim Temel Kanunu (24/06/1973):  1. Madde: “Bu kanun, Türk milli eğitiminin düzenlenmesinde esas olan amaç ve ilkeler, eğitim sisteminin genel yapısı, öğretmenlik mesleği, okul bina ve tesisleri, eğitim araç ve gereçleri ve Devletin eğitim ve öğretim alanındaki görev ve sorumluluğu ile ilgili temel hükümleri bir sistem bütünlüğü içinde kapsar”.

Ders # 12 - Eğitimin Hukuki Temelleri Türk Milli Eğitiminin Temel Amaçları

Ders # 12 - Eğitimin Hukuki Temelleri Türk Milli Eğitiminin Temel İlkeleri Genellik ve Eşitlik: Madde 4. Eğitim kurumları dil, ırk, cinsiyet ve din ayrımı gözetilmeksizin herkese açıktır. Eğitimde hiçbir kişiye, aileye, zümreye veya sınıfa imtiyaz tanınamaz Ferdin ve Toplumun İhtiyaçları: Madde 5. Millî eğitim hizmeti, Türk vatandaşlarının istek ve kabiliyetleri ile Türk toplumunun ihtiyaçlarına göre düzenlenir Yöneltme: Madde 6. Fertler, eğitimleri süresince ilgi, istidat ve kabiliyetleri ölçüsünde ve doğrultusunda çeşitli programlara veya okullara yöneltilerek yetiştirilirler. Millî eğitim sistemi, her bakımdan, bu yöneltmeyi gerçekleştirecek biçimde düzenlenir. Yöneltmede ve başarının ölçülmesinde rehberlik hizmetlerinden ve objektif ölçme ve değerlendirme metotlarından yararlanılır

Ders # 12 - Eğitimin Hukuki Temelleri Türk Milli Eğitiminin Temel İlkeleri Eğitim Hakkı: Madde 7. İlköğretim görmek her Türk vatandaşının hakkıdır. İlköğretim kurumlarından sonraki eğitim kurumlarından vatandaşlar ilgi, istidat ve kabiliyetleri ölçüsünde yararlanırlar Fırsat ve İmkân Eşitliği: Madde 8. Eğitimde kadın, erkek herkese fırsat ve imkân eşitliği sağlanır. Maddî imkânlardan yoksun başarılı öğrencilerin en yüksek eğitim kademelerine kadar öğrenim görmelerini sağlamak amacıyla parasız yatılılık, burs, kredi ve başka yollarla gerekli yardımlar yapılır. Özel eğitime ve korunmaya muhtaç çocukları yetiştirmek için özel tedbirler alınır Süreklilik: Madde 9. Fertlerin genel ve meslekî eğitimlerinin hayat boyunca devam etmesi esastır

Ders # 12 - Eğitimin Hukuki Temelleri Türk Milli Eğitiminin Temel İlkeleri Atatürk İnkılâp ve İlkeleri ve Atatürk Milliyetçiliği: Madde 10. Eğitim sistemimizin her derece ve türü ile ilgili ders programlarının hazırlanıp uygulanmasında ve her türlü eğitim faaliyetlerinde Atatürk inkılâp ve ilkeleri ve Anayasa’da ifadesini bulmuş olan Atatürk milliyetçiliği temel olarak alınır. Millî ahlâk ve millî kültürün bozulup yozlaşmadan kendimize has şekli ile evrensel kültür içinde korunup geliştirilmesine ve öğretilmesine önem verilir. Millî birlik ve bütünlüğün temel unsurlarından biri olarak Türk dilinin eğitimin her kademesinde, özellikleri bozulmadan ve aşırılığa kaçılmadan öğretilmesine önem verilir; çağdaş eğitim ve bilim dili hâlinde zenginleşmesine çalışılır ve bu maksatla Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu ile iş birliği yapılarak Millî Eğitim Bakanlığınca gerekli tedbirler alınır

Ders # 12 - Eğitimin Hukuki Temelleri Türk Milli Eğitiminin Temel İlkeleri Demokrasi Eğitimi: Madde 11. Güçlü ve istikrarlı, hür ve demokratik bir toplum düzeninin gerçekleşmesi ve devamı için yurttaşların sahip olmaları gereken demokrasi bilincinin, yurt yönetimine ait bilgi, anlayış ve davranışlarla sorumluluk duygusunun ve manevî değerlere saygının, her türlü eğitim çalışmalarında öğrencilere kazandırılıp geliştirilmesine çalışılır; ancak, eğitim kurumlarında Anayasa’da ifadesini bulan Atatürk milliyetçiliğine aykırı siyasî ve ideolojik telkinler yapılmasına ve bu nitelikteki günlük siyasî olay ve tartışmalara karışılmasına hiçbir şekilde meydan verilmez

Ders # 12 - Eğitimin Hukuki Temelleri Türk Milli Eğitiminin Temel İlkeleri Laiklik: Madde 12. Türk millî eğitiminde laiklik esastır. Din kültürü ve ahlâk öğretimi ilkokul ve ortaokullar ile lise ve dengi okullarda okutulan zorunlu dersler arasında yer alır Bilimsellik: Madde 13. Her derece ve türdeki ders programları ve eğitim metotlarıyla ders araç ve gereçleri, bilimsel ve teknolojik esaslara ve yeniliklere, çevre ve ülke ihtiyaçlarına göre sürekli olarak geliştirilir. Eğitimde verimliliğin artırılması ve sürekli olarak gelişme ve yenileşmenin sağlanması bilimsel araştırma ve değerlendirmelere dayalı olarak yapılır. Bilgi ve teknoloji üretmek ve kültürümüzü geliştirmekle görevli eğitim kurumları gereğince donatılıp güçlendirilir, bu yöndeki çalışmalar maddî ve manevî bakımdan teşvik edilir ve desteklenir

Ders # 12 - Eğitimin Hukuki Temelleri Türk Milli Eğitiminin Temel İlkeleri Planlılık: Madde 14. Millî eğitimin gelişmesi iktisadî, sosyal ve kültürel kalkınma hedeflerine uygun olarak, eğitiminsan gücü- istihdam ilişkileri dikkate alınmak suretiyle, sanayileşme ve tarımda modernleşmede gerekli teknolojik gelişmeyi sağlayacak meslekî ve teknik eğitime ağırlık verecek biçimde planlanır ve gerçekleştirilir. Eğitim kurumlarının yer, personel, bina, tesis ve ekleri, donatım, araç gereç ve kapasiteleri ile ilgili standartlar önceden tespit edilir ve kurumların bu standartlara göre optimal büyüklükte kurulması ve verimli olarak işletilmesi sağlanır

Ders # 12 - Eğitimin Hukuki Temelleri Türk Milli Eğitiminin Temel İlkeleri Karma Eğitim: Madde 15. Okullarda kız ve erkek karma eğitim yapılması esastır. Ancak eğitimin türüne, imkân ve zorunluluklara göre bazı okullar yalnızca kız ve yalnızca erkek öğrencilere ayrılabilir Okul ile Ailenin İş Birliği: Madde 16. Eğitim kurumlarının amaçlarının gerçekleştirilmesine katkıda bulunmak için okul ile aile arasında iş birliği sağlanır. Bu maksatla okullarda okul-aile birlikleri kurulur. Okul-aile birliklerinin kuruluş ve işleyişleri Millî Eğitim Bakanlığınca çıkarılacak bir yönetmelikle düzenlenir

Ders # 12 - Eğitimin Hukuki Temelleri Türk Milli Eğitiminin Temel İlkeleri Her Yerde Eğitim: Madde 17. Millî eğitimin amaçları yalnız resmî ve özel eğitim kurumlarında değil, aynı zamanda evde, çevrede, iş yerlerinde, her yerde ve her fırsatta gerçekleştirilmeye çalışılır. Resmî, özel ve gönüllü her kuruluşun eğitimle ilgili faaliyetleri, Millî eğitimin amaçlarına uygunluğu bakımından Millî Eğitim Bakanlığının denetimine tâbidir Görsel: http://www.emiranaokulu.k12.tr/default5158.html?rsm=131013000000

Ders # 12 - Eğitimin Hukuki Temelleri Uluslararası Belgelerde Eğitim BM İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi (Beyannamesi): Türkiye’nin 1 Nisan 1949 tarihinde imzaladığı “İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi” 10 Aralık 1948’de Birleşmiş Milletler tarafından Paris’te kabul edilmiştir. Asıl amacı insanların temel hak ve özgürlüklerini güvence altına almak olan ve otuz maddeden oluşan bu bildirgenin eğitim-öğretimle ilgili olan 26 maddesi bulunmaktadır Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi: İnsan Hakları Evrensel Bildirgesinde bulunan hakları topluca güvence altına almak için Avrupa Konseyi üyelerinin 4 Kasım 1950’de imzaladıkları ancak 3 Eylül 1953’de yürürlülüğe giren bir sözleşmedir. Amacı, insan haklarının korunması ve geliştirilmesidir. Türkiye bu sözleşmeyi 10 Mart 1954’de imzalamıştır

Ders # 12 - Eğitimin Hukuki Temelleri Uluslararası Belgelerde Eğitim Çocuk Hakları Sözleşmesi: Temeli “İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi” olan “Çocuk Hakları Sözleşmesi” 20 Kasım 1959'da Birleşmiş Milletler Genel Kurulu'nda kabul edilmiştir. Çocuk Hakları Sözleşmesi tarihte en geniş kabul gören insan hakları belgesidir. İlk kez 20 Kasım 1989’da BM Genel Kurulu’nda oy birliği ile onaylanan sözleşme bugün ikisi hariç (Amerika Birleşik Devletleri ve Somali) 191 ülke tarafından onaylanmıştır. Türkiye Sözleşme’yi 14 Eylül 1990’da imzalamıştır. Çocuk Hakları Sözleşmesi üzerinde uluslararası planda mutabakata varılmış, üzerinde pazarlık yapılması mümkün olmayan standartlar ve yükümlülükleri içermektedir. Belge, nerede doğduklarına, kim olduklarına; cinsiyetlerine, dinlerine ya da sosyal kökenlerine bakılmaksızın bütün çocukların haklarını tanımlamaktadır

Ders # 12 - Eğitimin Hukuki Temelleri Dr. Öğr. Üyesi Lokman AKBAY Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi - Ölçme ve Değerlendirme ABD