Akılcı ilaç kullanım ilkelerine uygun reçete yazma pratiği Uz. Dr. Seçilay Güneş

Akılcı ilaç kullanımı nedir? Hastanın klinik bulgularına ve bireysel özelliklerine göre uygun ilacı, uygun süre ve dozajda, en düşük fiyata ve kolayca sağlayabilmesi (DSÖ,1985, Nairobi toplantısı) “İlacın üretilmesi, reçete edilmesi, kullanıcıya ulaştırılması, ilaçla ilgili düzenlemelerin yapılması, ilacın kullanılması aşamalarında akılcılığın ve toplum çıkarlarının öne çıktığı yaklaşımların sergilenmesi “

Akılcı ilaç kullanımı nedir? Hekimler, meslek yaşamları boyunca ortalama 40 - 60 ilaç kullanıyor Ulusal veya uluslararası “Kanıta dayalı tedavi rehberleri” bulunmaktadır ANCAK, hasta sorumluluğu hastayı bizzat tedavi eden hekime aittir Dolayısı ile, tedavi rehberlerinde önerilmiş ilaçları kullansa bile, hekimin, tercih nedenlerini iyi bilmesi gereklidir

REÇETE nedir? Belli bir hastaya yönelik Belli bir ilacın Eczacı tarafından verilmesi için Hekim tarafından Eczacıya yönlendirilmiş Yazılı veya elektronik İstem formu

Reçete, özellikleri nelerdir? Geleneksel dili latince “Rp” = Lütfen veriniz “Sig.” = Talimatlar Altın standardı yoktur Her ülke kendisi belirler Açık, anlaşılır ve okunaklı Tıbbi ve hukuki geçerliliği olan bir doküman Dolmakalem-ıslak imza/e-imza

Sağlık Bakanlığı 2007/21 sayılı genelge……. Örnek kaşe: Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastaneleri Uzm. Dr. ….. …… Dip.Tesc.No: 112349 Genel Cerrahi Uzmanı

İlaçla tedavi hatalarının önlenmesindeki “5D” Olması gereken Sık yapılan hatalar DOĞRU HASTA DOĞRU İLAÇ DOĞRU DOZ/DOZLAM DOĞRU UYGULAMA YOLU DOĞRU ZAMAN Okunaksız Açıklamalar anlaşılmaz Açıklamalar yetersiz İlaç uygun değil

Akılcı tedavi süreci Hastanın sorununu tanımlayın Tedavi hedeflerini belirleyin Etkili tedavi seçeneklerini sıralayın Uygun tedaviyi-kriterlere göre- seçin Kişisel tedavinin uygunluğunu değerlendirin Hastaya bilgi, talimat ve uyarıları verin Tedaviye başlayın / başlatın Hastayı ve tedaviyi izleyin, gerekirse sonlandırın

Temel ilaç/tedavi seçim kriterleri Etkinlik Farmakodinamik Farmakokinetik Uygunluk Aktif madde ve dozaj şekli Standart doz şeması /terapötik pencere Standart tedavi süresi Emniyet Kontrendikasyonlar, etkileşimler, risk grupları Maliyet / yarar oranı

Tedavi seçimi nasıl olmalıdır? Hasta öncelik ve beklentileri Olanaklar Yaş Hastalık şiddeti Eşlik eden sağlık sorunları Maliyetler değerlendirilerek…

Akılcı ilaç ve tedavi Öneriler-öğütler Bilgi verme-eğitim İlaçsız izlem İlaç-dışı tedaviler: fizyoterapi, egzersiz, ergonomi İlaçla tedavi Sevk etme Hepsi

İlaç dozaj şekilleri Sistemik Oral: Tablet (kaplamalı, yavaş salınan), kapsül, şurup, toz Sublingual (tablet, aeresol) Rektal: Fitil, lavman İnhalasyon: Gaz, buhar Enjeksiyonlar: SC, İM, İV, infüzyon Yerel dozaj şekilleri Cilt: Merhem, krem, losyon Duyu organları Oral/lokal Rektal/lokal Vajinal İnhalasyon/lokal

“Bel ağrısı” Zorlanma Disk hernisi Diskitis SpA Osteoid osteoma Meme Ca metastazı Aort anevrizması Pankreatit

Adım 1: Tedavi amaçlarının belirlenmesi Ağrı azalsın/kaybolsun Tutukluk azalsın/kaybolsun Hareket açılsın Güç kazanılsın İşlev sıkıntısız yapılsın Uyku düzelsin Endişeler azalsın/giderilsin Günlük yaşama/işe dönülsün

Adım 2: İlacın uygunluğunun değerlendirilmesi ETKİNLİK GÜVENLİLİK Aktif madde ve dozaj şekli Standart doz şeması Standart tedavi süresi

Yüksek risk etkenleri / grupları Hamilelik – Laktasyon Çocuklar Yaşlılar Böbrek yetmezliği Karaciğer yetmezliği İlaç alerjisi Diğer hastalıklar Kullanılan diğer ilaçlar

Adım 3: Reçetenin yazılması Hem bilim hem sanat gerektirir !

Adım 4: Hastaya bilgi, talimat ve uyarıların verilmesi İlacın etkileri: Neden verdik, nelere iyi gelecek /gelmeyecek, ne zaman etki edecek, ilacı aksatırsa/almazsa ne olur Yan etkiler: Nelerdir, ne yapar, ne kadar sürer, ne şiddettedir, ne yapılabilir Talimatlar: Nasıl-ne zaman-ne süre alacak, nasıl saklanacak, kalanı ne yapsın

Adım 5: Hastaya bilgi, talimat ve uyarıların verilmesi Uyarılar: Ne zaman almasın, neler yapmamalı, azami doz, tedavinin bütünlüğü Kontrol: Kime, ne zaman, ne zaman hemen?, kontrolde yapılacaklar Her şey anlaşıldı mı/tamam mı/anlaştık mı? Tekrarlayın, Başka sormak istediğiniz bir şey var mı?

Adım 6: Tedavinin izlenmesi Hastanın kendi izlemi Hekimin izlemi TEDAVİ AMACINA ULAŞTI MI? TEDAVİ ETKİLİ ANCAK DEVAMI GEREKLİ TEDAVİ BAŞARISIZ MI OLDU?

İlaç seçenekleri Basit ağrı kesiciler Nonsteroidal antiinflamatuvarlar COX-2 seçici NSAİİler Topikal NSAİİler Kas gevşeticiler Opioid ağrı kesiciler Sistemik glikokortikoidler İntra-artiküler ilaçlar Kortikosteroidler Hyaluronatlar Adjuvan ilaçlar: Antidepresanlar, antikonvülsanlar Hastalık modifiye edici ilaçlar Biyolojik ajanlar

NSAİ Diklofenak Na Diklofenak K İbuprofen Etodolak Deksketoprofen Trometamol Ketoprofen Flurbiprofen Naproksen Nimesulid

Türkiye ilaç tedavi klavuzu Parasetamol: Doz: Ağızdan 4-6 saatte bir 0,5 gr günde en fazla 1 gr Yan etki: Ender, döküntü, hematolojik bozukluklar, uzun süreli kullanımdan sonra akut pankreatit bildirilmiştir. Aşırı dozun ardından Kc hasarı bildirilmiştir. Örnek: Minoset: Tablet; 500mg parasetamol;20 tb/kutu Panadol: Tablet; 500 mg parasetamol;24 tb/kutu Paradine: Pediyatrik damla 100mg parasetamol/5 ml;150 ml/şişe

Diklofenak Sodyum Endikasyonları: INTRAVENÖZ KULLANIM: NSAİ’lerin antikoagülan ilaçlarla (düşük dozda heparin dahil) bir arada kullanılması, hemorajik diyatez öyküsü, tanı konmuş ya da kuşku halinde serebrovasküler kanama öyküsü, kanama riski yüksek olan ameliyatlar, astım öyküsü, orta şiddette ya da ağır böbrek hastaları, hipovolemi ve dehidratasyonda da kontrendikedir Doz: Ağızdan, günde 75-150 mg, 2-3 doza bölünerek, tercihen yemekten sonra Gluteus kasına derin intramüskülerler enjeksiyonla, akut alevlenmelerde ve ameliyat sonrasında, en fazla 2 gün boyunca günde bir kez (ağır vakalarda günde iki kez) 75 mg

Diklofenak Sodyum Üreter koliğinde, 75 mg, 30 dakika sonra gerekirse 75 mg daha İntravenöz infüzyonla (hastanede), 30-120 dakika boyunca 75 mg, 4-6 saat sonra gerekirse tekrarlanır, en fazla 2 gün Ameliyattan sonra ağrının önlenmesi için, başlangıçta ameliyattan sonra 15-60 dakika boyunca 25- 50 mg, sonra saatte 5 mg hızında infüzyon, en fazla 2 gün Rektal yolla, supozituar şeklinde, günde 75-150 mg bölünmüş dozlarda Herhangi bir yolla en yüksek toplam günlü̈k doz 150 mg ÇOCUKLARDA 1-12 yaş, juvenill artritte, ağızdan ya da rektal yolla , günde 1-3 mg/kg, bölünmüş dozlarda (25 mg enterik kaplı tabletler, 12.5 mg ve 25 mg yalnız supozituar)

Diklofenak Sodyum ve Potasyum Cataflam: Draje, 50 mg diklofenak potasyum; 20 draje/kutu Dicloflam: Draje 50 mg diklofenak potasyum 10 ve 20 draje/kutu Dikloron: Ampul IM 75 mg diklofenak sodyum 4 ve 10 ampul/kutu Dolorex: Draje, 50 mg diklofenak potasyum;10 ve 20 draje/kutu

Kas gevşeticiler Tiyokolşikosid: Kas spazmlarının kısa süreli giderilmesi Yan etkileri: Epigastrik ağrı, ishal, aşırı duyarlılık Doz: Ağızdan günde 2 kez 8 mg İntramüsküler enjeksiyonla günde 4-8 mg

Hasta 1: “Ellerim ağrıyor” 53 yaşında, kadın hasta, hekim, Ankara Son 1 yıldır, aralıklı, kullanmak ve hava koşulları ile ilişkili, uç eklemlerde ağrılı olabilen şişlikler, sabah tutukluğu tanımlamıyor, diğer eklemlerinde belirgin yakınması yok Sistemik sorunu yok Annesinde daha ileri benzer yakınmalar var 2.-3. DİF eklemlerde Heberden nodülleri+, sağ DİF eklem şiş, sıcak, kırmızı Diğer eklemler serbest, ağrısız.

Hasta 2”Dizim şişti, çok ağrıyor” 67 y, kadın hasta, ev kadını, Çorum Her iki dizinde ağrı, sol dizinde şişlik 2-3 yıldır yakınması var. 5 gün önce uzun bir yürüyüş sonrası sol dizi şişmiş, çok ağrılı, üstüne yük veremiyor, gece ağrısı var. Geçirilmiş duodenal ulkusu var Her iki diz kaba görünümde, sol diz sıcak, minimal effüzyonu var, hareketleri kısıtlı, ağrılı