NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ Osmanlı tarİhİ ıı II. Mahmud Dönemİ, Balkanlarda İsyanlar, Köklü Reformlar NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © İktisadi, İdari ve Sosyal Bilimler Fakültesi iisbf.nisantasi.edu.tr

XIX. Yüzyıl başında osmanlı Osmanlı Devleti XIX. yüzyıla, geleneksel dostu olarak gördüğü ve topraklarına taarruz ihtimali vermediği Fransa’nın Mısır’ı işgal girişiminin getirdiği şaşkınlık ve savaş ortamında girdi. Topraklarını kendi gücüyle koruyamayan Babıâli yaptığı askeri ittifaklarla Fransa’yı Mısır’dan çıkardı. Ancak müttefikleri Rusya ve İngiltere’nin siyasi emelleri, dış politikada güvenilir bir dost arayan Babıâli’yi denge politikası takip etmeye sevk etti. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

XIX. Yüzyıl başında osmanlı Öte yandan Fransa’nın Mora ve Arnavutluk sahillerine yerleşmesiyle Balkanlara yayılan ulusçuluk akımı, gayrimüslim Osmanlı tebaası arasında ayrılıkçı-bağımsızlıkçı isyanlara yol açtı. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © Iı. Mahmud dönemi İç politikaya gelince; XVIII. yüzyıl sonlarında Nizam-ı Cedid adıyla başlatılan reform süreci, muhalif çevrelerin kışkırtmasıyla 29 Mayıs 1807’de bir isyana ve III. Selim’in katline yol açmıştı. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © Iı. Mahmud dönemi Reformlara destek veren Alemdar Mustafa Paşa’nın kaos ortamına son vermesi ve II. Mahmud’u tahta çıkarmasıyla (28 Temmuz 1808) başkentte durum normale döndü. Ancak Sadrazam Alemdar Mustafa Paşa’nın 16 Kasım 1808’de yeniçerilerin isyanıyla katledilmesi yeni bir siyasi kriz yarattı. Asilerin IV. Mustafa’yı tekrar tahta çıkarmak istemeleri, bu defa II. Mahmud’un kardeşini katlettirmesine yol açtı. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © Iı. Mahmud dönemi BALKANLARDA İSYANLAR Fransa Campo Formio Antlaşması’yla (1797) o dönemde Arnavutluk’un sahil kesimini oluşturan, bugün ise Yunanistan’ın sınırları içinde bulunan Preveze ve Parga sahilleri ile Yunan adalarını ele geçirmişti. bu gelişmeyle Fransız İhtilalı’nın getirdiği milliyetçilik ve bağımsızlık fikirleri bölgeye taşınmış oldu. Nüfuzunu güçlendirmek isteyen Fransa’nın gayrimüslim Osmanlı tebaasını kışkırtmasıyla, ayrılıkçı isyanların altyapısı da hazırlanmış oldu. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © Iı. Mahmud dönemi BALKANLARDA İSYANLAR Dini veya siyasi amaçlı dış tahrikler ve bölgedeki asker-sivil yöneticilerin keyfi tavırlarıyla halkı yıldırması, isyanın fitilini ateşledi. Daha da önemlisi bu sırada Babıâli, söz konusu olumsuz gelişmeleri önleyecek siyasi-askeri güçten yoksundu. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © Iı. Mahmud dönemi BALKANLARDA İSYANLAR Rusya’nın süper güç olmak amacıyla Çar I. Petro (hd.1682-1725) devrinden beri hedeflediği, Balkanlar ve Boğazlar üzerinden Akdeniz havzasına, diğer bir ifadeyle güneye inme emeli, her şeyden önce Balkanlarda istikrarsız bir ortam yaratılmasına bağlıydı. Bu doğrultuda çerçevesi ve hedefi belirlenen Panslavizm politikası ve Avrupalı devletler ile Rusya arasındaki sömürgecilik yarışının hızlanması, Balkanlarda bağımsızlık hareketlerinin başlamasında en önemli etkenler olmuştur. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © Iı. Mahmud dönemi REFORMLAR Otuzuncu Osmanlı padişahı olarak tahta çıkan ve 31 yıl iktidarda kalan II. Mahmud’un kişiliği ve zihniyeti, reformist kimliğiyle bilinen kuzeni III. Selim’in on sekiz yıllık saltanatında şekillendi. Devrini iki bölümde ele almak mümkündür. İlki; 1808-1826 dönemi, diğer bir deyişle yeniçeri ocağının kaldırılmasına dek geçen on yedi yıllık reformlara hazırlık dönemi; ikincisi ise 1826-39 arasındaki on üç yıllık radikal değişim ve dönüşüm dönemi. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © Iı. Mahmud dönemi REFORMLAR Saltanatının birinci dönemi, çıkarlarını statükonun devamında gören reform karşıtı koalisyonun baskısı altında geçti. İkinci dönemin başlangıcı olan yeniçeri ocağının kaldırılmasıyla, reform faaliyetleri ivme kazandı ve devletin idari, askeri ve sosyal yapısını önemli ölçüde değiştirecek sürecin adımları atılmaya başlandı. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © Iı. Mahmud dönemi REFORMLAR Devrin en karakteristik özelliği, merkeziyetçi politikaların takip edilmiş olmasıdır. Yeninin yanında eskinin de yaşatıldığı geleneksel reform anlayışına son veren II. Mahmud; idari, askeri, sosyal ve kültürel alanda çağdaş normları yakalayabilmek amacıyla son derece radikal adımlar atmış, klasik Osmanlı sistemini zihniyet ve kurumsal olarak dönüştürmüştür. Son derece geniş bir yelpazede uygulanan reform programı, daha sonra Tanzimat Devri (1839-1876) olarak adlandırılacak değişim ve dönüşümün temellerini atmıştır. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © KAYNAKLAR KURŞUN, Zekeriya., HUT, Davut. (Ed.). (2013). Osmanlı Tarihi (1789-1876). Eskişehir: Anadolu Ü. Yay. No:2839 FAROQHI, Suraiya. (Ed.). (2016). Türkiye Tarihi 1603-1839. 2. Baskı. İstanbul: Kitap Yayınevi UZUNÇARŞILI, i. Hakkı. (2011). Osmanlı Tarihi. III. C. 2. Kısım. İstanbul: TTK Yay. UZUNÇARŞILI, i. Hakkı. (2011). Osmanlı Tarihi. IV. C. 2. Kısım. İstanbul: TTK Yay. UZUNÇARŞILI, i. Hakkı. (2011). Osmanlı Tarihi. IV. C. 1. Bölüm. İstanbul: TTK Yay. KARAL, Enver Ziya. (2017). Osmanlı Tarihi. V. C. İstanbul: TTK Yay. HAMMER, Joseph Von. (1997). Osmanlı Tarihi C.2. İstanbul: MEB Yay.No:3079 İNALCIK, Halil (2016). Devlet-i Aliyye Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar-II. İstanbul. Türkiye İş Bankası Kültür Yay. İNALCIK, Halil (2016). Devlet-i Aliyye Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar-III. İstanbul. Türkiye İş Bankası Kültür Yay. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©