Kişiler Hukuku-11. Hafta

HAK EHLİYETİ Tanımı: Hak Ehliyetinin Temel İlkeleri: 1- Genellik İlkesi: MK 8 f. 1 “Her insanın hak ehliyeti vardır.” 2- Eşitlik İlkesi: MK 8 f. 2 “Bütün insanlar, hukuk düzeninin sınırları içinde, haklara ve borçlara ehil olmada eşittirler.” Hak Ehliyetinin Sınırlandığı Haller: Yaş/Cinsiyet/Yabancılık /Akıl Hastalığı

FİİL EHLİYETİ MK 9 “Fiil ehliyetine sahip olan kimse, kendi fiilleriyle hak edinebilir ve borç altına girebilir.” Hak Ehliyeti  Fiil Ehliyeti

I- Hukuka Uygun Fiillerde Fiil Ehliyeti: 1- Hukuki İşlemlerde: Hukuki İşlem Ehliyeti= Sözleşme Ehliyeti + Tasarruf Ehliyeti Dava ehliyeti de fiil ehliyetinin bir türüdür. 2- Hukuki İşlem Benzerlerinde ve Yöneltilmesi Gereken İrade Beyanlarına Muhatap Olmada: 3- Maddi Fiillerde: II- Hukuka Aykırı Fiiller Açısından Fiil Ehliyeti: 1- Haksız Fiiller 2- Borca Aykırılık

TAM FİİL EHLİYETİ İÇİN GEREKLİ ŞARTLAR MK 10 “Ayırt etme gücüne sahip ve kısıtlı olmayan her ergin kişinin fiil ehliyeti vardır.” Ayırt etme gücüne sahip olmak Ergin olmak Kısıtlı olmamak

I-AYIRT ETME GÜCÜ: Tanımı: Unsurları: Bilinçli irade oluşumu İradesine uygun davranabilme

Ayırt Etme Gücünü Ortadan Kaldıran Haller: MK 13 “Yaşının küçüklüğü yüzünden veya akıl hastalığı, akıl zayıflığı, sarhoşluk ya da bunlara benzer sebeplerden biriyle akla uygun biçimde davranma yeteneğinden yoksun olmayan herkes, bu Kanuna göre ayırt etme gücüne sahiptir.” Ayırt etme gücünün bulunmadığının kabulü için; 1- Kanunda sayılan sebeplerden biri bulunmalı + 2- Bu yüzden akla uygun biçimde davranma yeteneği bulunmamalı

Sarhoşluk: hukuki işlem ehliyeti  haksız fiil ehliyeti Ayırt Etme Gücünü Ortadan Kaldıran Haller: Yaş Küçüklüğü Akıl Hastalığı Akıl Zayıflığı: akli melekelerin yeteri kadar gelişmemiş olması veya sonradan zayıflamış olması Sarhoşluk: hukuki işlem ehliyeti  haksız fiil ehliyeti Benzer Sebepler:

Ayırt etme gücü göreceli (nisbi) bir kavramdır. Ayırt etme gücünün bulunup bulunmadığı; Belirli bir davranışa/olaya ilişkin olarak O davranışta bulunulduğu an için saptanır. İspat yükü: Doktrin  Ayırt etme gücünün varlığı karinedir.

MK 11 f. 1 “Erginlik onsekiz yaşın doldurulmasıyla başlar.” II- ERGİN OLMAK Tanımı: Türleri: 1- Yasal (Normal) Erginlik 2- Evlenmeyle Kazanılan Erginlik 3- Mahkeme Kararı İle Ergin Kılınma 1- Normal Erginlik: MK 11 f. 1 “Erginlik onsekiz yaşın doldurulmasıyla başlar.”

2- Evlenme Sonucu Ergin Olma: MK 11 f. 2 “Evlenme kişiyi ergin kılar.” Evlenme Yaşı: - 17 yaşın dolması (MK 124 f. 1) - Olağanüstü durumlarda: 16 yaşın dolması  hakim kararı ile (MK 124 f. 2) Evliliğin sona ermesi evlenme ile kazanılan erginliği etkiler mi? Evliliğin boşanma, ölüm veya gaiplik ile sona ermesi: Evliliğin mutlak butlan veya nisbi butlan kararı ile sona ermesi: MK 156 “Batıl bir evlilik ancak hâkimin kararıyla sona erer. Mutlak butlan hâlinde bile evlenme, hâkimin kararına kadar geçerli bir evliliğin bütün sonuçlarını doğurur.”

3- Mahkeme Kararı İle Ergin Kılınma: MK 12 “Onbeş yaşını dolduran küçük, kendi isteği ve velisinin rızasıyla mahkemece ergin kılınabilir.” Kendi hayatını düzenleyebilecek, işlerini çevirebilecek olgunluğa erişme + Küçüklükten kurtarılma ihtiyacı (küçüklükten kurtulmanın çocuğun yararına olması) Kararın Etkisi: Tam fiil ehliyetine sahip olur. Velayet ve vesayet son bulur. Kanunun belirli bir işlem için özel bir yaş öngördüğü hallerde, o yaşı tamamlamadıkça o hakkı kullanamaz.

Kısıtlama Sebepleri (MK 405-408): III- KISITLI OLMAMAK Kısıtlama Sebepleri (MK 405-408): 1- Akıl Hastalığı veya Akıl Zayıflığı: MK 405 f. 1 “Akıl hastalığı veya akıl zayıflığı sebebiyle / işlerini göremeyen veya \ korunması ve bakımı için kendisine sürekli yardım gereken ya da \ başkalarının güvenliğini tehlikeye sokan her ergin kısıtlanır.” Akıl hastalığı veya akıl zayıflığı sürekli olmalı Resmi sağlık kurulu raporu gerekli (MK 409 f. 2)

2- Savurganlık, Alkol veya Uyuşturucu Madde Bağımlılığı, Kötü Yaşam Tarzı, Kötü Yönetim: Bu sebeplerden birinden ötürü /kendisini veya ailesini darlık veya yoksulluğa düşürme tehlikesine yol açan ve bu yüzden devamlı korunmaya ve bakıma muhtaç olan ya da \başkalarının güvenliğini tehdit eden her ergin kısıtlanır. (MK 406)

3- Bir Yıl Veya Daha Uzun Süreli Hapis Cezasına Mahkûmiyet: MK 407 “Bir yıl veya daha uzun süreli özgürlüğü bağlayıcı bir cezaya mahkûm olan her ergin kısıtlanır.” 4- İlgilinin Talebi: MK 408 “Yaşlılığı, sakatlığı, deneyimsizliği veya ağır hastalığı sebebiyle  işlerini gerektiği gibi yönetemediğini ispat eden her ergin kısıtlanmasını isteyebilir.” Talepte bulunan kişi ayırt etme gücüne sahip olmalıdır. Şartlar değişmedikçe karar kaldırılamaz.

Kısıtlamanın Etkisi: Kişiye kanuni temsilci atanır. Fiil ehliyetine etkisi: Hakkında kısıtlama kararı alınan ergin / Ayırt etme gücüne sahip değilse  Tam Ehliyetsizdir. \ Ayırt etme gücüne sahipse  Sınırlı Ehliyetsiz durumuna girer.

FİİL EHLİYETİ AÇISINDAN KİŞİLERİN SINIFLANDIRILMASI: 1-Tam Ehliyetliler 2- Sınırlı Ehliyetliler 3- Tam Ehliyetsizler 4- Sınırlı Ehliyetsizler

Ayırt Etme Gücüne Sahip + Ergin + Kısıtlanmamış Kişiler I- TAM EHLİYETLİLER: Ayırt Etme Gücüne Sahip + Ergin + Kısıtlanmamış Kişiler Hukuki İşlem Ehliyeti: Tam Sorumluluk Ehliyeti: Tam

II- SINIRLI EHLİYETLİLER: Kendilerine yasal danışman atanmış ergin kişilerdir. MK 429’da 2 tür yasal danışmanlık düzenlenmiştir: Oy Danışmanlığı: Kendisine oy danışmanı atanan kişi; örneğin, dava açma ve sulh olma, taşınmazların alımı, satımı, rehin edilmesi, ödünç verme ve alma, anaparayı alma, bağışlama, kambiyo taahhüdü altına girme, kefil olma gibi MK 429 f. 1’de sayılı durumlarda yasal danışmanın olumlu görüşünü almalıdır. İşlemi, kendisine danışman atanan kişi bizzat yapmalıdır. Danışmanın rızası: geçerlilik şartı Yönetim Danışmanlığı: Kişinin malvarlığını yönetme yetkisinin(gelirlerinde dilediği gibi tasarruf hakkı saklı kalmak üzere) kaldırılması (MK 429 f. 2) Kişinin malvarlığına ilişkin işlemleri -yönetim danışmanı bizzat yapabilir -kişinin yaptığı işleme izin veya icazet verebilir.