15 Stoklar 15 Stoklar 150 İlk Madde Malzeme 151 Yarı Mamüller – Üretim 152 Mamüller 153 Ticari Mallar 157 Diğer Stoklar 158 Stok Değer Düşüklüğü Karşılığı(-) 159 Verilen Sipariş Avansları İşletme; satmak, yeni mamüllerin üretiminde ya da diğer işletme çalışmalarında tüketmek üzere bazı maddeleri önceden edinmek ve elde tutmak durumundadır. Bu maddelerin tümüne “stok” denir.

150 İlk Madde Malzeme 150 hesapta: Üretimde ve diğer işletme çalışmalarında kullanılmak üzere edinilen, ilk madde, yardımcı madde, işletme malzemesi, ambalaj malzemesi ve diğer malzemenin izlendiği hesaptır. İlk madde: ayakkabı üretiminde kösele Yardımcı madde: kumaş üretiminde boya İşletme malzemesi: bakım işinde kullanılan yedek parça Ambalaj malzemesi: peynir üretiminde kutu Hesabın İşleyişi: ilk madde malzeme, satın alındığında ya da üretildiğinde maliyet bedeli üzerinden bu hesaba borç, üretime verildiğinde ya da tüketildiğinde, satıldığında veya fire verdiğinde ise alacak yazılır.

Uygulama 1 Mobilya üretimi yapan Yeşilçam işletmesi 10.000 TL + %18 KDV tutarında sunta almış, karşılığını banka üzerinden tedarikçi işletmeye havale yapmıştır. Aynı gün satın alınan suntaların 5.000 TL’lik kısmı üretim atölyesine sevkedilmiştir.

151 Yarı Mamüller - Üretim 151 hesapta: Maliyet dönemi içinde yapılan üretim giderlerinin toplandığı hesaptır. Hesabın bakiyesi, üretim işlemleri henüz tamamlanmamış olan ürünlerin maliyetini gösterir. Hesabın İşleyişi: Maliyet dönemi sonunda direkt ilk madde malzeme, direkt işçilik ve genel üretim giderleri tutarları bu hesaba borç, üretimi tamamlananların maliyet tutarları alacak yazılır.

152 Mamüller 152 hesapta: Üretim çalışmaları sonunda elde edilen ve satışa hazır hale gelmiş bulunan ürünlerin (mamüllerin) izlendiği hesaptır. Hesabın İşleyişi: Üretimi tamamlanan (mamül haline gelen) ürünlerin maliyeti olarak hesaplanan tutarlar “151 Yarı Mamüller - Üretim” hesabına alacak kaydedilmek suretiyle bu hesaba borç kaydedilir.

Uygulama 2 Yeşilçam işletmesi nisan ayında 100 adet mobilya üretimi için 45.000 TL direkt ilk madde malzeme, 36.500 TL direkt işçilik, 25.000 TL’lik genel üretim gideri yapmıştır. Nisan ayı sonunda mobilyaların üretimi tamamlanmıştır.

153 Ticari Mallar 153 hesapta: İşletmenin üzerinde değişim işlemleri uygulamadan satmak üzere satın aldığı ticari mallar* izlenir. Hesabın İşleyişi: Satın alınan ticari mallar maliyet bedeli** üzerinden “153 Ticari Mallar” hesabına borç; ticari malların satılması ya da herhangi bir sebeple elden çıkarılması durumunda alacak kaydedilir.

FARKLI İŞLETME TİPLERİNE GÖRE TİCARİ MAL KAVRAMI Bir Döviz Bürosu satın aldığı yabancı paraları “153 TİCARİ MALLAR” hesabına kaydederken sattığı yabancı paraları “600 YURT İÇİ SATIŞLAR” hesabına kaydeder. Hayvan ticareti yapan işletme satın aldığı hayvanları “153 TİCARİ MALLAR” hesabına kaydederken sattığı hayvanları “600 YURT İÇİ SATIŞLAR” hesabına kaydeder. Demirbaş eşya satan bir işletme satın aldığı demirbaşları “153 TİCARİ MALLAR” hesabına kaydederken sattığı demirbaşları “600 YURT İÇİ SATIŞLAR” hesabına kaydeder. Makine ve cihaz satan bir işletme satın aldığı makine ve cihazları “153 TİCARİ MALLAR” hesabına kaydederken sattığı makine ve cihazları “600 YURT İÇİ SATIŞLAR” hesabına kaydeder. Emlak işletmesi satın aldığı arazi, arsa ve binaları “153 TİCARİ MALLAR” hesabına kaydederken sattığı arazi, arsa ve binaları “600 YURT İÇİ SATIŞLAR” hesabına kaydeder.

MALİYET BEDELİ ile değerlenir (VUK 262) TİCARİ MALLAR MALİYET BEDELİ ile değerlenir (VUK 262) YURT İÇİNDEN SATIN ALINAN TİCARİ MALLARIN MALİYET UNSURLARI Maliyet Bedeli = Alış Bedeli + Taşıma Giderleri + Sigorta Giderleri + Komisyon Giderleri + Ambalaj Giderleri + Muhafaza Giderleri YURT DIŞINDAN SATIN ALINAN TİCARİ MALLARIN MALİYET UNSURLARI Maliyet Bedeli = Alış Bedeli + Taşıma Giderleri + Sigorta Giderleri + Komisyon Giderleri + Ambalaj Giderleri + Muhafaza Giderleri + Gümrük Vergisi + Kredi Faizleri

Uygulama 3 Yünsan Halıcılık işletmesi tanesi 350 TL + %18 KDV olan 45 parça halıyı kredili olarak satın almıştır. Halıların taşınmasıyla ilgili kargo şirketine KDV dahil 531 TL ödenmiştir. Daha önce alınan halılardan 15 adedi 7.250 TL + %18 KDV’ye satılmış karşılığında çek alınmıştır.

158 Stok Değer Düşüklüğü Karşılığı (-) 158 hesapta: yangın, deprem, su basması vb. gibi sebeplerle stokların fiziki ve ekonomik değerlerinde meydana gelen azalışlar ve bunların dışında stokların piyasa fiyatının düşmesi dolayısıyla ayrılan karşılıklar izlenir. Hesabın işleyişi: Tespit edilen stok değer düşüklüğü 654 Karşılık Giderleri hesabının borcuna karşılık bu hesaba alacak kaydedilir. Karşılık ayrılan stok kaleminin elden çıkarılması durumunda daha önce ayrılan karşılık 644 Konusu Kalmayan Karşılıklar hesabına aktarılarak 158 hesap kapatılır.

Uygulama 4 Ayaş Peynircilik işletmesi depoları Meriç nehrinin taşması dolayısıyla su altında kalmış, yapılan incelemeler sonrasında depodaki mallardan 2.500 TL’lik kısmının fiziki yapısının bozulduğu anlaşılmış ve bu mallara %50 oranında karşılık ayrılmasına karar verilmiştir. Daha önce karşılık ayrılan kusurlu malların tamamı 2.000 TL + KDV’ye peşin satılmıştır.

159 Verilen Sipariş Avansları 159 hesapta: satın alınmak üzere siparişe bağlanan stoklarla ilgili olarak ödenen avanslar izlenir. Hesabın işleyişi: Sipariş avansının verilmesi durumunda bu hesap borçlandırılır. Malın teslim edilmesi durumunda ilgili stok hesabına borç kaydı karşılığında 159 hesaba alacak kaydı yapılır. Hesabın bakiyesi stok siparişleri için verilen avans tutarları toplamını gösterir.

Uygulama 5 Mert işletmesi İstanbul’daki tedarikçi İpek Tekstil’e 1.4.2012 tarihinde %18 KDV dahil 59.000 TLlik mal siparişi vermiş ve aynı gün sipariş tutarının 1/5’ini avans olarak ödemiştir. 15.4.2012 tarihinde daha önce sipariş edilen mallar teslim edilmiş, siparişin geri kalanı için aynı tutarda bir çek İpek Tekstil adına ciro edilmiştir.

Uygulama 6 Seçme Tekstil Üretim Tic. ve Paz. işletmesinin Nisan ayında gerçekleşen bazı işlemleri aşağıdaki gibidir. 1 Nisan tarihinde İpekyol işletmesine KDV dahil 11.800 TL’lik iplik, Altınyıldız işletmesine KDV dahil 23.600 TL’lik kumaş siparişi vermiş ve tedarikçi işletmelere siparişlerin ¼’ü avans olarak ödenmiştir. 5 Nisan tarihinde daha önce sipariş edilen malların tamamı gelmiş ve kalan borç ilgili işletmelere AKB Bank üzerinden havale edilmiştir. Ayrıca ipliklerin taşınmasıyla ilgili Transit Kargo şirketine 300 TL + KDV masraf ödenmiştir. 6 Nisan tarihinde daha önce alınan ipliklerin tamamı üretim atölyesine sevkedilmiştir. Daha önce alınan kumaşların tamamı 25.000 TL + KDV’ye kredili olarak satılmıştır. 15 Nisan tarihinde 10 top kumaş üretimi için 10.000 TL’lik ilk madde malzeme, 3.500 TL’lik direkt işçilik ve 1.000 TL’lik genel üretim gideri yapılmıştır. 20 Nisan tarihinde işletme deposunda çıkan yangında depodaki kumaşların 5.000 TL’lik kısmı tamamen yanmış ve %100 oranında karşılık ayrılmasına karar verilmiştir.