EMPATİ-YARDIM ETME PROSOSYAL DAVRANIŞ

EMPATİ-YARDIM ETME-OLUMLU SOSYAL (PROSOSYAL) DAVRANIŞ Olumlu kişilerarası İlişkiler. Başkalarının yararı için, dışsal bir ödül beklemeden yapılan içten eylemler. Yardım etme davranışı birçok kişi tarafından egoist bir yaklaşım olarak değerlendirilmektedir. Yardım eden kişilerin gerçekte doğrudan kendi yararlarına hareket ettikleri belirtilmektedir (Synder, 2005: 485).

Empati kuran kişinin diğer kişinin içinde bulunduğu durumu algılamasının temel amacı yardım etmektir. Empatinin bir tür duygu durumu olduğu, buna bağlı olarak empati kuran kişinin, diğer kişinin içinde bulunduğu çevreyi anlaması ve tanımlaması sonucunda diğerkamlık hissederek yardım etme davranışında bulunacağı ifade edilmektedir.

Empati ve yardım etme davranışı arasındaki ilişkiyi ortaya çıkarmak amacı ile gerçekleştirilen araştırmalara göre, empati kuran kişinin karşısındaki kişinin durumunu anladığında bir sıkıntı hissettiği ve bu sıkıntıdan kendini kurtarmak amacı ile yardım ettiği açıklanmaktadır ve bu davranışı gösteren kişi egoist güdülerle hareket etmektedir. Özgecilik (diğerkamlık) davranışı ise diğer kişilere yardım etmeyi teşvik eden duygusal bir yaklaşıma odaklıdır.

Bu nedenle bu çocuklarda empatik eğilimlerin gelişmemesi oldukça doğaldır. Yardım etme davranışı, prososyal davranış, özgecilik kavramlarının tümü empatik iletişime dayanmaktadır. Yardım etme geniş bir alanı kapsar, prososyal davranış yardım edilen kişinin içinde bulunduğu durumu iyileştirmeye yönelik niyet edilmiş davranışı tanımlar ve daha dar bir alanı içerir. Özgecilik ise, daha da sınırlı bir alanı içermekle birlikte, genellikle diğer kişinin içinde bulunduğu durumu ve bakış açısını anlamaya yönelik yardım eden kişinin bir motivasyonu, empatik bir yaklaşımdır.

Yardım etme ve olumlu sosyal davranışın gelişimi ve nasıl ortaya çıktığına ilişkin farklı yaklaşımlar: Biyolojik yaklaşım: Yardım etme davranışının doğum yoluyla ve genetik özellikler ile kişilerde bulunduğunu açıklamaktadır. Kişilerin yardım etme eğilimlerinin doğal bir yolla oluştuğu belirtilmektedir. Prososyal davranış, kişinin yeniden üretme fırsatına ilişkin artmaya yönelik bir seçimidir. Prososyal davranış iki “arkadaş/dost/akraba seçimi ve karşılıklılık” olmak üzere iki şekilde gelişim göstermektedir. Arkadaş/dost seçimi, kişinin yeniden üretim sürecinde başarı elde etmesinde üretkenlik sağlamaktadır.

Bireysel yaklaşım: Özgeciliği esas alarak, yardım etmeye yönelik kişisel bir eğilim olarak tanımlamaktadır. Bu özelliklerin genetik olarak belirlenmesi gerekli değildir, sosyal öğrenme yolu ile de gelişebilmektedir. Bu yaklaşıma göre temel olarak iki özgecilik biçimi vardır. 1. Özgeciliği, kişinin içinde bulunduğu ruh durumu ile açıklar. 2. Kişilik özelliklerinin etkisi ile oluştuğunu ileri sürer. Özgeciliği, açıklamaya yönelik olarak gerçekleştirilen deneysel çalışmalar kişinin pozitif ruh durumunu arttırmak için yardım etme davranışını gerçekleştirdiğini göstermektedir.

Kişilerarası Yaklaşım: Bu yaklaşımda, sosyal sorumluluk, empati, içsel kontrol özelliği olan kişilerin yardıma ihtiyaç duyan, acil bir durumda bulunan kişilere karşı seyirci kalamama ve yardım etme sorumluluğu hissettikleri açıklanmaktadır. Kişilerarası yaklaşım kişiler arasındaki karşılıklı dayanışma ve birbirine bağlı olma özelliğine odaklanmaktadır. Kişilerarası ilişkilerin devamının genellikle olumlu sonuçlara bağlı olarak tanımlandığı görülmektedir. Prososyal davranış da kişilerin istekleri ve niyetleri temelinde gelişmektedir.

Empati yolu ile diğer kişinin duygusal durumunun paylaşılması, kişinin olumlu sosyal davranışında bir artışa neden olurken, saldırgan (agresif) özelliklerin azalmasına neden olur. Özellikle diğer kişinin bakış açısını tanımlarken empatik canlandırma yapılması kişinin olumlu sosyal davranışının gelişmesine katkıda bulunur.

Empatik davranış eğilimi ile yardım etme arasında doğru orantılı olarak bir ilişki vardır. İletişimin başarılı olmasında, önemli bir rolü olan empatik eğilimler ile diğer kişilerin psiko-sosyal durumlarının algılanması ve karşıdaki kişiye yardım ederek, içinde bulunduğu durumu anlayarak kendisini iyi hissetmesini sağlamak mümkün olmaktadır.