Dişlərin çəkilməsi əməliyyatı. Ümumi və yerli fəsadlar. Ə.Əliyev adına Azərbaycan Dövlət Həkimləri Təkmilləsdirmə İnstititu Stomatologiya və Üz-Çənə Cərrahiyyəsi kafedrası Dişlərin çəkilməsi əməliyyatı. Ümumi və yerli fəsadlar. Müəllif: Dos. H.Ə.Əsədov

Dişlərin çəkilməsinə göstərişlər : Ümümi səbəblər aşağıdakilər ola bilərlər:odontogen xroniki sepsis,odontoqen xroniki intoksikasiya,odontoqen xəstəlik fonunda endokarda,miokarda,böyrəklərdə baş verən patoloji prosseslər Dişlərin çəkilməsi yerli səbəbləri nisbi və mütləq xarakter daşıyır Mütləq göstərişlərə konservativ yolla mualicə olunmayan periodontit diş, hansının ki, kanal keçilmezliyi var, onun replantasiyasına, kökünun zirvəsini rezeksiya etmeyə imkan olmadıqda, keskin odontogen osteomiyelit, Haymor bosluğunun iltihabına səbəbdirsə və s. aiddir. Nisbi göstərişlərə aiddirlər:Düzgün çıxmayan diş tacı ətrafında patoloji prosesin olması(perikoronit,retromolyar periostit), muvəqqəti dis vaxtında dusmədikdə və daimi dişin çıxmasına mane olarsa; tacı dağılmis muvəqqeti dişin ətrafında xroniki iltihabı proses olarsa, daimi disin iltihabi prosesə uğramaması üçün; duzgün yerləşməyen diş (ağıl dişi, köpek dişi) yanağın selikli qişasını, qanadvari çene qırışığını zədələyərsə; sayından çox anomal yerləşən, sifətdə eybəcərlik yaradarsa, о dis çəkilməlidir, çənə sınığı zamanı dişin kökü sınığ xəttində yerləşərsə ve sınığ paylarının fiksasiyasında muvəqqəti olaraq rol oynamörsa о diş çixmalıdır.

Dişlərin çəkilməsinə əks göstərişlər Ümumi əks göstərişlərə aiddirlər: infeksion xəstəliklər; qan xəstəlikləri, (leykemiya, aqranulositoz, bədxassəli qan azlığı, hemofiliya, qan laxtalanmasının aşağı olması, Verliof xəstəliyi, diabetik коmа); ürək-qan damar sistemi xəstəlikləri (miokardın infarktı, ürək qüsurunun dekompenasiyası, hipertonik kriz, xroniki koronar çatmamazlıq, septik endokardit, proksizmal aritmiya); sinir sisteminin orqanik və funksional dəyişikliklərində (beyin qan dovranının kəskin pozulması, meningit, ensefolit, epilepsiya, psixozlar va s.); kəllə beyin travması, insult, beyin şişi va s; Parenximatoz orqanlann kaskin xəstəliklərində; ruhi xəstəliklərin ağırlasmış dövründaə(şizofreniya, depressiv psixoz); menstruasiya zamanı va s. Bütün bu yuxarıda göstərilən ümumi əks göstarişlər zamanı xəstə hər profil üzrə ixtisasçı ilə konsultasiya olunmalıdır, lazımi kliniki hazırhq apanlmalıdır (lazım gələrsə klinika şəraitində) və ondan sonra diş çəkilməlidir. Bu hallarda xəstənin psixoemosional hazırlanmasına ciddi yanaşmaq lazımdır. Yerli əks göstərişlərə aiddirlər: Ağız boslugu selikli qişasının xəstəlikləri (stomatit, gingivit); daimi dişin mayası olmazsa müvəqqəti diş çəkilməməlidir; bədxasəli şiş olan yerdə, çənədə hemangioma olarsa о zonada diş çakilməməlidir. Alveol çıxıntısında bədxassəli şiş nahiyasində dişin çəkilməsi şişin sürətlə inkisafına, metastaz ver-masina sabab ola bilar. Hemangioma olan yerdan disin gakilmasi güclü qanaxma törədir. Diş bədxassəli şişlə, hemangioma ilə bir yerdə çıxarılmalıdır

Diş çəkmək üçün alət komplekti

Alt çənədə dişləri çəkmək üçün kəlpətilər a-kesici dişlər üçün,b-kiçik azı dişlər üçün,c-boyük azı dişler üçün, ç-aqil

Üst çənədə dişləri çəkmək üçün kəlpətilər a -kəsici və köpək üçün; b- kasici və köklər üçün;c- kiçik azı dişler ücün;d-böyuk dişlər üçün

a-üst çənədə dişin ekstraksiyası zamanı stomatoloji kreslonun vəziyəti b-alt çənədə dişin ekstraksiyası zamanı stomatoloji kreslonun vəziyəti

Üst çənə kəlpətinin düzgün tutulması Alt çənə kəlpətinin düzgün tutulması

Üst çənənin kəsici dişin çəkilmə etapları

Alt çənənin kəsici dişin çəkilmə etapları

Elevatorun düzgün tutulması elevatorla aşağı 46 dişin çəkilməsi

elevatorla üst çənədə dişin çəkilməsi

11 dişin(üst sağ kəsici diş) kötüyun elevatorla çixarılma etapları

Alt çənənin 46 dişin çıxarılması

Diş yuvasında qalmış kötük hisəsinin çıxarılma üsulları

Diş çəkilən zaman və ondan sonra ağırlaşmalar Diş çəkilən zaman və ondan sonra ağırlaşmalar. Diş çəkilən zaman yerli və ümumi ağırlaşmalar baş verə bilər. Ən çox yerli ağırlaşmalar müşahidə olunur. Diş çəkilən zaman yerli ağırlaşmalar: Dişin tacının ya kökünün sınması. Bu cür ağırlaşma çox təsadüf olunur və bir sıra səbəblərdən baş verə bilər: texniki əməliyyatın düzgün aparılmaması, diş tacının karieslə dağılması, kökün əyri olması, xəstənin çox narahat özünü aparması və s. Kök sınmış olarsa onu həmin vaxt çıxarmaq lazımdır. Belə halda dəhliz tərəfdən selikli sümüküstlüyü dilim ayırıb, bormaşının köməyi ilə yuvanın qalın divarı götürülür və nazik uclu elevatorla kökü burxutmaqla çıxarılır. Antaqonist dişin zədələnməsi: Çıxarılan dişə qoyulmuş kəlbətinin sürüşməsi ya dişin çəkilməsi zamanı böyük qüvvə ilə onu yuxarıya dartmaq nəticəsində baş verir. Dişin zədələnmə növündən asılı olaraq yardım göstərilir, pulpa çıxarılıb plomblanır, köynəklə qalan hissəni örtmək, dişi çəkmək və s. Qonşu dişin çıxması ya sınması: Elevatorla dişi ya kökü çıxardan zamanı dayaq üçün ondan istifadə olunan vaxtı baş verir, bəzən kəlbətin yanaqcıqları enli olarsa, qonşu dişi də tutu bilər. Əgər qonşu diş natamam çıxmış olarsa, onu yerinə qoyub şina ilə fiksə etmək, tam çıxarsa onu replantasiya etmək lazımdır. Diş kökünün yumşaq toxumaya yeridilməsi: Bu ən çox aşağı böyük azı dişi kobud çəkən zamanı gözlənilir, kök dil tərəfə dişəti altına itələnir. Belə hal baş verərsə, çənənin rentgenoqrafiyası iki proeksiyada aparılır, kökün yerləşdiyi nahiyə ayırd olunur, selikli qişada kəsik aparılıb о çıxarılır. Alveol çıxıntısının qopması: Kəlbətini dişəti altına yeridən zaman onun alveol kənarına qoyulması nəticəsində baş verir. Yuxarı üçüncü böyük azı dişini kəlbətinlə travmatik çəkəndə dişlə bir yeldə əng qabarı qopa bilər (şəkil 5.5.)- Belə fəsad baş verərsə, sümükdə iti kənar hamarlanır və selikli qişaya tikiş qoyulur. Əng cibi dibinin deşilməsi: Haymor boşluğunun dibi kiçik və böyük azı dişləri çəkən zaman deşilə bilər. Bu ağırlaşma bir çox faktorlardan asılıdır: haymor boşluğu dibinin köklərə yaxın olması, kökətrafı iltihabı proses; diş çəkilməsi əməliyyatının kobud aparılması və s. Əng cibinin dibi deşilməklə bərabər ola bilsin ki, diş kökü itələnib boşluğa salınsın. Bu о vaxt baş verir ki, sınıb qalmış kökü həkim bayanetlə ya elevatorla çıxartmaq məqsədilə aləti irəli, dərin yeridən zaman kökü itələyib boşluğa salır. Haymor boşluğununun dibi deşilən zaman həkimin taktikası bir sıra şərtlərdən asılıdır. İlk növbədə çıxarılan dişin köklərinin tam çıxarılması ayırd edilməlidir. Köklər tam çıxarılıb və boşluğun dibi deşilibsə, bu barədə mütləq xəstəyə deyilməlidir.

a)Alt çənənin sağ üçüncü dişin elevatorla çıxarılma zamanı üst damağın zədələnməsi b) Elevatorla dişin çıxarılma zamanı dilaltı nahiyənin zədələnməsi

a)Ağzın küncü zədələnməsı alt çənənin retensiyalı üçüncü moların ekstraksiya zamanı b) Alt dodaqın mikromotor ucluqla zədələnməsi c)Alt üçüncü moların ekstraksiya zamanı fiılanan burğacla alt dodaqın zədələnməsi

Maksilar tuberin sınması ankilos üst moların ekstraksiya zamanı

Alt çənənin bucağın sınması retensiyalı alt üçüncü moların çıxarılma zamanı

Elevatorun ucunun sınması pemoların kötüyün çıxarılma zamanı

Alt çənənin sümük toxumasında fissur burğacın sınması üçüncü moların çıxarılma zamanı

Kürəvi burğacın sınması cərrahi əməliyyat zamanı

Alt çənənin oynağ çıxıntıların yerindən çıxması

Diaqrammada aşağı alveolar arteriyanın və sinirin super facial şahəni görmək olar. Bu da həmən şahənin zədələnmə təhlükəsini üçüncü disin çıxarılma zamanı göstərilirr

Üst molar disini çıxarmak istərkən onu haymor boşluğuna salması

Düzgün kəsik aparılması səbəbindən mental sinirin zədələnməsi

Şəkildə əməliyyat zamanı mental sinirin zədələnmə təxlükəsi göstərilir

Bu şəkillərdə retension dişləri çəkilməsi zamanı mandibular sinirintəhlükəsi təxlükəsi göstərilir

Dişin çəkilmə zamanı trizmin yaranması