DİL VE İLETİŞİM BOZUKLUKLARI Sağlık Bilimleri Fakültesi Çocuk Gelişimi Bölümü

KONUŞMADA ETKİLİ OLAN ORGANLAR

Konuşma, insan bedenindeki ses organları aracılığıyla seslerin oluşturulup çıkarılmasıdır. Daha kesin olarak, akciğerde kullanılmış havanın geri püskürtülmesi sırasında ses yolunda belirli organların (gırtlak,ses telleri, dil, damak, dişler, vb.) belirli konumlara girmesiyle değişik sesler çıkarma, bu sesleri yükseltip alçaltma ve belirli biçimlere sokma yeteneğidir.

KONUŞMA ,MOTOR BİR SÜREÇTİR! Ünlüler ünsüzlerden, kalın ünlüler ince ünlülerden, yumuşak ünsüzler sert ünsüzlerden ve değişik titremler (ton) birbirlerinden ayrılarak konuşma sağlanır. KONUŞMA ,MOTOR BİR SÜREÇTİR!

Konuşmayı Sağlayan Organlar Akciğer Diyafram Soluk borusu Ses telleri Küçük dil Büyük dil Yumuşak ve sert damak Dişler Dudaklar Ağız ve burun Alt çene

Akciğer; ses tellerini titreten havayı ve gerekli basıncı sağlar Akciğer; ses tellerini titreten havayı ve gerekli basıncı sağlar. Diyafram; sesi meydana getiren havanın alınması sırasında kasılarak aşağıya doğru yer değiştirir. Nefes kontrolünde etkilidir. Soluk borusu; sesi meydana getiren havanın geçişini sağlar. Ses telleri; havanın basıncı ile titrer ve konuşmayı duyulur hale getirir. Küçük dil; sesi oluşturan havanın ihtiyaca göre ağızdan ve burundan gelmesini sağlar. Büyük dil; ağız içinde çeşitli pozisyonlar alarak, ses tellerinden gelen sesi şekillendirir ve dildeki sesleri meydana getirir.

Yumuşak ve sert damak; sesin ağızda şekillenmesine, küçük dil hareketlerine yardımcı olur. Dişler; ağızdan gelen s, ç, c, t gibi seslerin şekillenmesinde rol oynar. Dudaklar; bütün seslerin şekillenmesinde rol oynar. Ağız ve burun; seslerin kalitesinde etkilidir. burun dilde bulunan m, n gibi burun seslerin çıkarılmasını, ağız ve burun boşluğu, seslerin şekillenmesi ve hecelerin meydana gelmesini sağlar. Alt çene; ağız ve dudakta seslerin şekillenmesine yardımcı olur.

Dilin en önemli araçlarından biri olan konuşma, karmaşık bir süreç izleyerek üretilir. Bu süreçte üretime katılan pek çok organ vardır. Konuşma denildiğinde akla ilk gelen, konuşmanın bir ürün olarak çıktığı son nokta yani ağzımız olmasına karşın, hem dil ve konuşma becerisinin edinilmesi hem de üretilmesiyle ilişkili sürecin daha önceki basamaklarındaki organlar ve süreçteki görevleri bilinmelidir.

Beyin ve Sinir Sistemi: Duyusal girdilerin iletilmesi, kod çözümlemesinin yapılması, yorumlanarak anlaşılması, buna karşılık bir yanıtın planlanması ve bu yanıtın kodlanarak konuşma haline getirilmesi için ilgili kaslara emir gönderilmesi süreci beyin ve sinir sistemi aracılığıyla gerçekleşir.

Beynin sol yarım küresi dil işlevlerinde baskın yarımküre olarak tanınır. Beyinde Broca ve Wernicke alanları dil işlevine özelleşmiş beyin alanlarıdır ancak bu bölgelerden başka dil ve konuşma ile ilgili alanlar da vardır. Tüm bu merkezler birbirleriyle kurdukları bağlantılarla dilin farklı bileşenlerine nörobiyolojik temel sağlarlar.

İşitme Organları: İşitme duyusu dil ve konuşmanın kazanılmasında çok önemli bir yere sahiptir. Çocuk doğduğu andan itibaren hatta daha anne karnındayken sesleri duymaya başlar. Zamanla bu sesleri ayırt etme ve anadiline ait olanları seçme becerisini geliştirir. Dili edinme sürecinde işitmenin yetersiz olması işitme kaybının derecesine, özelliğine ve çocuğun yaşına göre değişiklik gösteren dil ve konuşma sorunlarına yol açar.

Seslerin doğru üretilmesi, öncelikle seslerin tam ve doğru işitilmesine bağlıdır. Ses Üretimi ve Şekillendirilmesinde Görev Alan Organlar: Solunum Sistemi: Akciğerler, göğüs ve karın kasları ve diyafram ses ve konuşma üretimi için gereken kontrollü hava akışını sağlarlar. Konuşmada sesler soluk verme sırasında oluşturulur.

Gırtlak (ses telleri) : Akciğerlerden gelen havanın ses tellerini hareket ettirmesiyle ses oluşur. Bazı seslerin oluşturulması için ses tellerinin kapanarak titreşim yapması gerekirken (ötümlü),bazı seslerin üretiminde ise ses telleri titreşmez.(ötümsüz)

Gırtlak üstü ses düzeneği: Yutak, ağız boşluğu ve burun boşluğu, hacimlerinde oluşturulan değişikliklerle sesin rezonansını sağlarlar. Bazı sesler, ağızdan hava çıkışının engellenmesiyle burun boşluğu kullanılarak oluşturulur. Ayrıca çene, dil, dudaklar, damak, küçük dil gibi ağız boşluğunda yer alan organlar konuşma seslerinin şekillendirilmesinde rol oynar.

Bazı seslerin üretiminde dudaklar kapalıyken, bazılarında dudak diş teması olabilir veya bazı sesler için dil damağa doğru yükselirken, bazılarında ağız tabanında kalabilir.

Diğer beyin merkezleri uyaranlar ses kulak Duyu organları İşlemleme merkezleri dil merkezi Kodun çözülmesi Yorumlama Düşünme Yeni kod Diğer beyin merkezleri Konuşma ile ilgili kaslar Diğer kaslar Ses Motor korteks eylemler