BASEL – II ve KOBİLERE ETKİLERİ BURSA SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLER ODASI BASEL – II ve KOBİLERE ETKİLERİ SMMM BÜLENT FIÇICI 25 Şubat 2006

İÇERİK Basel Nedir? Basel I Basel II Uygulamaya Geçiş Avrupa Birliği Sürecindeki Yeri Ülkemiz Hazinesine Etkisi Yeni Standartlar Neler Getirecek Neden Kobi? Ülkemizdeki Kobi Tanımları Yeni Kobi Tanımı Basel II deki Kobi Tanımı Kobilerin Değerlendirilmesi Risk Ağırlıkları Derecelendirme Notunun Faize Etkisi İşletmelerce Yapılması Gerekenler Sonuç

BASEL NEDİR? BIS “Bank for International Settlements” “Uluslar arası Ödemeler Bankası” 1930 yılında İsviçre’nin Basel Şehrinde kuruldu. BIS in bünyesinde 1974 yılında kısa adı Basel Komitesi olan Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Komitesi oluşturuldu. Bu komitenin amacı tüm dünyadaki bankaların ortak standartlarda çalışmasını sağlamaktır.

BASEL I Basel Komitesi tarafından 1988 yılında yayınlanan Basel I Standartları ile Bankaların çalışma kriterleri ilk defa belirlenmiştir. Bankaların krizlere karşı dayanıklılığını artırmak için sermayelerinin riskli aktiflere oranının %8 den az olamayacağı ifade edilmiştir. Oldukça basit bir hesaplama yöntemine sahip olan Basel I bankacılık sektöründe ortaya çıkan baş döndürücü gelişmeler karşısında kısa sürede sorgulanır hale gelmiştir.

BASEL II Aslında kredinin geri ödenmeme ihtimali kime verildiği ile ilgilidir. Mevcut uygulamadaki bankaların tüm işletmelere yaklaşımının aynı olmasının yanlış olduğu fikrinden hareketle Basel Komitesi yeni bir sermaye yeterliliği standardı hazırlama çalışmalarına 1998 yılında başlamıştır. Basel II olarak adlandırılan yeni standardını ise 2004 yılında yayınlamıştır.

UYGULAMAYA GEÇİŞ 2007 yılında G10 ülkelerinde uygulamaya geçecek. Türkiye de ise 2008 yılı başından itibaren uygulanacak. Önümüzde uzun bir süre var gibi görünse de 2008 yılında 2006 ve 2007 yılı mali tablolarının değerlendirileceği unutulmamalıdır.

AVRUPA BİRLİĞİ SÜRECİNDEKİ YERİ Avrupa Komisyonu Basel II’ yi AB dahilindeki tüm bankalar için zorunlu tuttu. Dolayısıyla AB yolundaki ülkemiz için Basel II’ ye uyum kaçınılmaz oldu. Basel II ye uyum dolaylı olarak Avrupa Birliği standartlarına da uyumu sağlayacaktır.

ÜLKEMİZ HAZİNESİNE ETKİSİ Mevcut sistemde OECD ülkesi olmamız sebebi ile %0 risk grubunda iken, Yeni hükümler çerçevesinde ülkemizin derecelendirme notunun düşük olması bizi %100 risk grubuna sokmaktadır. Bu da Hazinemizin bulacağı dış kaynaklı kredi maliyetlerini artıracaktır.

YENİ STANDARTLAR NELER GETİRECEK Standartların amacı bankaların kredi kriterlerinde risk yönetimini ön plana çıkarmaktır. Mevcut sistemde incelemeler gelişmiş standartlara dayandırılamamakta ve subjektif olabilmektedir. Yeni sistemde ise Rating kuruluşlarından derecelendirme notu alanlar bu notun değeri ile orantılı olarak faiz ödeyecekler. Bankalar riskini ölçtürmeyen işletmeler için en yüksek düzeyde sermaye karşılığı ayırmak durumunda kalacaktır.

YENİ STANDARTLAR NELER GETİRECEK Ülkemizde sıkça kullanılan teminat yöntemi olan ortak kefalet ve grup şirket kefaleti artık geçerli olmayacak. Müşteri çek ve senetleri dahi krediye teminat olarak kabul edilmeyecek. İşletmeler Bilançolarındaki sermaye yapıları ve piyasa güçleri üzerinden değerlendirilecek.

NEDEN KOBİ? Basel II den en çok etkilenecek olan Küçük ve Orta Boy işletmeler (KOBİ) dünya ekonomisinin dinamosu olarak tanımlanıyor. Türkiye deki işletmelerin % 99,5’ i istihdamın % 64’ ü yaratılan katma değerin % 36’ sı Kobilere ait. Kısacası KOBİ’ler dünyanın güçlü ekonomileri içinde yer almak için çalışan Türkiye’nin en önemli gücü.

ÜLKEMİZDEKİ KOBİ TANIMLARI

YENİ KOBİ TANIMI Sanayi ve Ticaret Bakanlığının hazırladığı ve 18.11.2005 tarih-25997 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan ve bu tarihten 6 ay sonra yürürlüğe girecek yönetmeliğe göre; Mikro işletme; 1–9 işçi çalıştıran ve net satış hâsılatı 1.000.000-YTL yi aşmayan, Küçük İşletme; 10–49 işçi çalıştıran ve net satış hâsılatı 5.000.000-YTL yi aşmayan, Orta İşletme; 50–249 işçi çalıştıran ve net satış hâsılatı 25.000.000-YTL yi aşmayan işletmelerdir

BASEL II NİN KOBİ TANIMI Toplam yıllık satış cirosu 50 Milyon Euro yu geçmeyen işletmeler KOBİ’ dir. Kobiler Bankalarda mevcut kredi tutarlarına göre 2 sınıfa ayrılacaktır. Kredi Tutarı (EUR) Yıllık Satış Cirosu Sınıflandırma > 1.000.000 < 50.000.000 Kurumsal-(KOBİ) < 1.000.000 Perakende-(KOBİ)

KOBİLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ Bankaların ayıracağı sermaye tutarı kredi kullandırdığı firmaların risk ağırlıkları ile oranlanarak belirlenecektir. Risk Ağırlıklarının belirlenmesinde başlangıçta 2 yöntem vardır. 1- Basitleştirilmiş Standart Yöntem; Perakende KOBİ’lere % 75 Kurumsal KOBİ’lere % 100 standart risk ağırlıkları uygulanacaktır.

KOBİLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ 2- Standart Yöntem; Perakende KOBİ’lere % 75 standart risk ağırlığı uygulanacak, Kurumsal KOBİ’lere dış derecelendirme kuruluşlarınca verilmiş olan derecelere göre % 20, % 50, % 100, % 150 risk ağırlıklarından biri uygulanacak, Derecesi bulunmayan firmalara % 100 risk ağırlığı uygulanacaktır.

RİSK AĞIRLIKLARI BIS ve IMF gibi bazı uluslararası kuruluşlar ile derecelerine göre; ülke hazine kuruluşlarına, merkez bankalarına ve bazı kamu kuruluşlarına kullandırılan kredilere % 0 risk ağırlığı uygulanabilmektedir.

DERECELENDİRME NOTUNUN FAİZE ETKİSİ İyi derecelendirme notu almış firmaların daha düşük faizli kredi kullanmaları mümkün olacaktır.

İŞLETMELERCE YAPILMASI GEREKENLER Kayıt dışı işlemlerin kayıt içine alınması Firmaların esas faaliyet konularında çalışması Faaliyetlerinden doğan riskleri azaltacak alternatif finansman yöntemlerinin kullanılması (Faktoring gibi) Öngörülen teminat yapısına uyum sağlanması (İşletme dışındaki şahısların gayrimenkullerin işletme içine alınması) Doğru ve şeffaf kayıt düzeni ile güvenilir mali tablolar üretilmesi

İŞLETMELERCE YAPILMASI GEREKENLER Raporlama ve veri tabanı konularında teknolojik yatırımların tamamlanması Kurumsal yönetim kültürünün en üst yöneticiden tüm çalışanlara kadar yerleştirilmesi Finansal yönetimin profesyonellere verilmesi ve nitelikli insan kaynağına yatırım yapılması Basel II ile öngörülen değişimlerin İşletmelere etkilerinin bilinmesi ve risklerin ölçülmesi

İŞLETMELERCE YAPILMASI GEREKENLER Sermayelerin güçlendirilmesi amacı ile ortaklıkların kurulması, Dış yatırımcılarla kısmi veya tam ortaklıklar yapılması.

SONUÇ KOBİ’lerin dikkat etmeleri gereken husus değişimin kaçınılmaz bir zorunluluk olduğunun bilincine varmaları, uygun maliyetler ile kredi temin edebilmeleri için mali ve yönetimsel yapılarında gerekli düzenlemeleri en kısa zamanda yapmaları gerekmektedir.