Kent Planlarının Nitelikleri ve İlkeleri 10. Hafta Ders İçeriğinin Başlıkları Genellik İlkesi Geniş Kapsamlılık İlkesi Uzun Süreli Olma İlkesi Zorunluluk İlkesi Nesnellik İlkesi Açıklık (Saydamlık) İlkesi Esneklik İlkesi

Genellik İlkesi Kent planları kentin gelecekteki gelişmesinin ana çizgileriyle göstermelidir. Bu kapsamda ayrıntılar uygulama planlarına bırakılmalıdır. Türkiye’de yürürlükteki İmar Yasası’na göre kent planları Nazım İmar Planı ve Uygulama İmar Planları olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Bu ayrım doğrultusunda uygulamaya ilişkin ayrıntılar Uygulama Planlarına bırakılmaktadır.

Geniş Kapsamlılık İlkesi ve Uzun Süreli Olma İlkesi Geniş kapsamlılık ilkesi kent planlarının sadece kentin fiziksel gelişmesini değil fakat aynı zamanda kent bütününün toplumsal ve ekonomik sorunlarını kapsaması gerekliliğine ilişkindir. Uzun süreli olma ilkesi kent planlarıyla kentin gelişmesini denetim almakla yetinmeyip kenti kentlilerin amaçlarına uygun olarak yönlendirilmesine ilişkindir. Böyle bir yönlendirmenin başarılabilmesi için kent planlarının uzun süreli hazırlanması gereksinimi bulunmaktadır. Ancak zaman süreci içinde en uygun zaman aralığının ne kadar olması gerektiğine yönelik olarak farklı yaklaşımlar söz konusu olmuştur.

Zorunluluk İlkesi ve Nesnellik İlkesi Zorunluluk ilkesi kapsamında onaylanmış imar planlarının dışına çıkılmaması gerekir. Onaylanmış imar planları herkes için uyulması zorunlu olan belgelerdir. İmar planlarına taşınmaz sahipleri dışında, kentte yaşayan diğer kesimler ve planı hazırlayan belediyelerin kendileri ile merkezi yönetim de uymalıdır. Nesnellik ilkesi kent planlarının herkese eşit ve adaletli bir biçimde uygulanması anlamını içerir. Böyle bir uygulamanın olabilmesi için planın bu ilkeler ışığında hazırlanması gereklidir. Planların öznel bir nitelik kazanmaması için plan belli kişi ve zümreleri diğerlerine karşı koruyucu ve çıkarlarını gözetici olmamalıdır. Bu gibi durumların ortaya çıktığı görülürse ilgili bireyler ve tüzel kişiler yargı yollarına başvurabilmelidir. Nesnellik ancak bu şekilde korunabilir.

Açıklık (Saydamlık) İlkesi Eğer bir plan herkes tarafından uyulması zorunluluğu getirilmişse ki ilkesel olarak öyle olmalıdır, bu durumda planların herkes tarafından bilinmesi gerekir. Bu da kent planlarının açıklığı yoluyla sağlanabilir. Teorik olarak kent planlarının açıklığı plan hazırlama aşamasında halkın katkısını alarak sağlanabilir. Ayrıca onaylanıp kesinleşmiş bir kent planının belediyelerde herkesin görebileceği yerlerde belli sürelerle asarak sağlanabilir. Ayrıca İmar Yasası'nda imar planlarının "aleni" olduğu belirtilmiştir. Bu aleniyeti(açıklığı) sağlamak ilgili idarelerin görevidir.

Esneklik İlkesi İlkesel olarak kent planları yerel yönetim birimlerinin yetkili organlarınca bir kez benimsendiğinde artık çok önemli nedenler olmadıkça değiştirilmemelidir. Bu nedenle imar planlarında değişiklik yapılması güç koşullara bağlanılması söz konusudur. Aksi halde plan değişiklikleriyle planların yozlaştırılmasının önüne geçilemez. Ancak hızlı bir toplumsal değişme ekseninde yer alan kentlerde değişim planların da bu yeni koşullara uydurulması arayışını ortaya çıkarmaktadır. Esneklik ilkesi imar planlarında bu kapsamda değişiklik yapılmasını öngören bir ilkedir.