3.ÜNİTE TEMAS GEREKTİRMEYEN KUVVETLER MIKNATISLARLA OYNAYALIM SÜRTÜNMENİN HAYATIMIZDAKİ YERİ

1. Temas gerektirmeyen kuvvetleri anlamak amacıyla öğrenciler; 1.1 Cisimler arasında fiziksel temas sonucu ortaya çıkan kuvvetleri “temas kuvvetleri” olarak belirler. 1.2 Fiziksel temas olmadan da cisimlere bazı kuvvetlerin etki edebileceğini fark eder. 1.3 Kuvvetleri, “temas kuvvetleri” ve “temas gerektirmeyen kuvvetler” olarak sınıflandırır (BSB- 4, 5, 6). 1.4 Fiziksel temas olmaksızın cisimleri hareket ettirebilecek bir düzenek kurar ve çalıştırır (BSB-14).

* 16/07/96 KUVVET KAVRAMI, Duran bir cismi hareket ettiren, hareket eden bir cismi durduran veya yavaşlatan, hareketin yönünü değiştiren, cisimler üzerinde şekil değişikliği yapabilen etkiye kuvvet denir. 31.12.2018 *

Dışarıdan uygulanan kuvvetler Temas gerektiren Sürtünme Gerilim Hava direnci Dışarıdan uygulanan kuvvetler Temas gerektirmeyen Evrensel çekim Elektriksel çekim Manyetik çekim

TEMAS GEREKTİREN KUVVETLER Duran Cisimleri ; İterek; 31.12.2018

Çekerek 31.12.2018

Kaldırarak. Hareket ettiririz. 31.12.2018

İtilen Cisimler İttiğimiz yöne doğru ; 31.12.2018

Çektiğimiz yöne doğru ; Çekilen Cisimler Çektiğimiz yöne doğru ; 31.12.2018

Kaldırılan Cisimler BUNA GÖRE KUVVET SADECE VAR OLAN BİR ETKİLEŞİM SONUCU DOĞAR. 31.12.2018

TEMAS GEREKTİRMEYEN KUVVETLER DÜNYA ÜZERİNDEKİ HER ŞEY YÜKSEKTEN BIRAKILDIĞINDA YERE DOĞRU DÜŞER. MIKNATIS DEMİR NİKEL GİBİ METALLERİ ÇEKME ÖZELLİĞİNE SAHİPTİR. CİSİMLERLE HERHANGİ BİR ETKİ OLMADAN MEYDANA GELEN KUVVET TEMAS GEREKTİRMEZ.

TEMAS GEREKTİREN KUVVET TEMAS GEREKTİREN KUVVET TEMAS GEREKTİRMEYEN KUVVET TEMAS GEREKTİREN KUVVET TEMAS GEREKTİREN KUVVET TEMAS GEREKTİRMEYEN KUVVET TEMAS GEREKTİREN KUVVET TEMAS GEREKTİREN KUVVET

MIKNATISIN UYGULADIĞI KUVVET İLE BİLYELERİN BİRBİRİNE ÇARPMASI SONUCU OLUŞAN KUVVETLERİ KARŞILAŞTIRALIM…

KUVVET 1………………………… 2………………………… 3………………………… TEMAS GEREKTİREN KUVVETLER TEMAS GEREKTİRMEYEN KUVVETLER 1………………………… 2………………………… 3…………………………

2. Mıknatısların özellikleriyle ilgili olarak öğrenciler; 2.1 Mıknatısların birbirini çektiğini veya ittiğini gözlemler (BSB-1). 2.2 Mıknatısların farklı iki kutbu olduğunu fark eder. 2.3 Mıknatısların farklı kutuplarından birinin N ve diğerinin S olarak isimlendirildiğini ifade eder. 2.4 Mıknatısların aynı kutuplarının birbirini ittiği, zıt kutupların ise birbirini çektiği sonucuna ulaşır (BSB -23). 2.5 Bazı maddelerin mıknatıslardan etkilendiğini ifade eder. 2.6 Mıknatısların maddelere uyguladığı kuvvetin, temas gerektirmeyen bir kuvvet olduğunu açıklar. 2.7 Günlük hayatta mıknatısların kullanım alanlarını listeler (BSB-24).

Mıknatıs Nedir? Demir, nikel, kobalt gibi maddeleri çekme özelliği olan maddelere mıknatıs denir.Doğal ve yapay olmak üzere iki çeşit olabilir.

MANYETİK KUTUPLAR güney kutbu S kuzey kutbu N

ZIT KUTUPLAR BİRBİRİNİ ÇEKER. S N S AYNI KUTUPLAR BİRBİRİNİ İTER N S N S

3. Sürtünme kuvvetini ve hayatımızdaki önemini anlamak amacıyla öğrenciler; 3.1 Çeşitli yüzeylerin (halı, beton, buz vb.), cisimlerin hareketlerine etkilerini karşılaştırır (BSB-5). 3.2 Bir cismin kaygan bir yüzeyde daha kolay, pürüzlü bir yüzeyde ise daha zor hareket ettirilebileceğini gözlemler (BSB-1). 3.3 Bir cismin kaygan bir yüzeyde daha kolay, pürüzlü bir yüzeyde ise daha zor hareket ettirilmesinin sebebini, sürtünen yüzeylerin farklılığı ile açıklar (BSB-7). 3.4 Yüzey ile cisim arasında, cismin hareketini zorlaştıran veya engelleyen kuvveti, sürtünme kuvveti olarak tanımlar. 3.5 Sürtünmenin bir temas kuvveti olduğunu ifade eder. 3.6 Hava ortamında, hareket eden cismin hareketini zorlaştıran kuvveti hava direnci olarak tanımlar. 3.7 Su içerisinde, hareket eden cismin hareketini zorlaştıran kuvveti su direnci olarak tanımlar. 3.8 Hava ve su direncinin cisimlerin hareketlerine etkilerini karşılaştırır 3.9 Teknolojik tasarım aşamalarını uygulayarak havada uzun süre kalacak bir paraşüt geliştirir (FTTÇ-6, 14). 3.10 Sürtünmenin günlük yaşamdaki etkilerine örnekler verir(FTTÇ-4).

Sıranızın üzerine bir madenî para koyunuz ve ona parmağınızla bir itme kuvveti uygulayınız. Para, uyguladığınız itme kuvvetine bağlı olarak belli bir mesafe boyunca hareket edecek ve bir süre sonra yavaşlayarak duracaktır. Sizce, parayı hangi kuvvet durdurmuştur? Parayı aynı kuvvetle buz üzerinde itseydiniz para yine aynı noktada mı dururdu?

Hareket eden bir cisim kuvvetler etkisiyle yavaşlar ya da durabilir Hareket eden bir cisim kuvvetler etkisiyle yavaşlar ya da durabilir. Cisimlerin hareketini azaltan bu kuvvetlerden biri, cisimleri her zaman Dünya’nın merkezine çeken yer çekimi, diğeri de sürtünme kuvvetidir. Sürtünme kuvveti birbirine temas eden iki maddenin harekete karşı gösterdiği dirençten doğan kuvvettir.  

Bir bisiklet kullandığımızı düşünelim Bir bisiklet kullandığımızı düşünelim. Bu bisikleti durdurmak istediğimizde yandaki şekilde görüldüğü gibi direksiyon kolundaki bir çeşit kaldıraç olan fren kolunu sıkarız. Bunun sonucunda tekerlek her iki yandaki fren lastiklerine sürtünür. Bisiklet önce yavaşlar, sonra da durur.

Arabalarda da yavaşlamak ya da durmak için bisikletlerde olduğu gibi sürtünmeden yararlanılır. Tekerlek, bisikletlerde fren lastiğine, arabalarda ise fren balatasına sürtünerek sürtünme kuvveti denilen bir kuvvetin oluşmasına sebep olur.

cisimler hareket ederken temas ettikleri yüzeylerin sürtünmesinden kaynaklanan ve yer değiştirmeye zıt yönde ortaya çıkan kuvvete sürtünme kuvveti denir.

a) Yüzeyin pürüzlü olması Cismin hareket edeceği yüzeyin pürüzlü olması cismin hareketinde önemlidir. Pürüzlü yüzeylerde cisimlerin hareket etmesi için daha büyük kuvvete ihtiyaç vardır. Bütün yüzeylerde mutlaka pürüz vardır. Cisimler birbiri üzerinde hareket ederken, yüzeylerindeki girinti ve çıkıntılar birbirinin içerisine girerek cismin hareket etmesini güçleştirirler. Cilalı yüzeylerde bu girinti-çıkıntılar daha az olduğundan sürtünme kuvveti de o oranda azdır. Bu nedenle pürüzlü yüzeylerin yağlanması ile bu girintiler azaltılarak daha az sürtünme kuvveti uygulaması sağlanabilir.

Şekilde olduğu gibi iki traktör yolda gitmektedirler Şekilde olduğu gibi iki traktör yolda gitmektedirler. Bu traktörlerden bir tanesi asfalt yolda giderken diğer taşlı bir yolda gitmektedir. Taşlı yolda giden traktörle düz yolda giden traktörün aynı hızda gitmeleri için taşlı yoldaki traktörün daha fazla kuvvet kullanması gerekmektedir.

Bu çocuklar ve sporcular toprakta da bu kadar hızlı ve kolay hareket edebirili mi?

Neden elma ve tahta batmamış yüzüyor? Suyun bu maddelerin ağırlığına karşı bir kuvvet uygular mı?

Yandaki hava yolcu balonu neden düşmez ? Bu balonu nasıl havada tutarlar biliyor musunuz?