EL ALETLERİNDE GÜVENLİK Hazırlayan Ali Münir ÜNVER Makine Mühendisi Eml.İş Baş Müfettişi A Sınıfı İş Güvenliği Uzmanı

EL ALETLERİNDE GENEL ÖNLEMLER Yapılacak işe uygun olmalı Uygun yerde muhafaza edilmeli Usulüne Uygun olarak kullanılmalıdır. Merkezi bir kontrol sistemi olmalıdır. Çalışma yerlerine uygun malzemelerle ve uygun şekilde taşınmalıdırlar. Teknolojik gelişmeler doğrultusunda yenilenmelidir.

EL ALETLERİNDE GENEL ÖNLEMLER Bakımlı olmalı Bakımı ehil kişiler tarafından yapılmalı Arızalı olan el aletleri derhal değiştirilmeli veya onarılmalı Sapları uygun olmalı, kolayca çıkmamalı, çatlak kırık olmamalı Sapları yağlı ve kaygan olmamalı Boru ve çubuk gibi rast gele uzatma kolu kullanılmamalı Küçük parçalarla çalışırken mengene ile tutturulmadan çalışılmamalıdır.

EL ALETLERİNDE GENEL ÖNLEMLER El aletlerinin sivri veya keskin uçları, kullanılmadıkları zaman uygun şekilde korunmalıdır. Çalışan makineler durdurulmadan el aleti ile müdahale edilmemeli, El aletleri, yerlerde, merdivenlerde, geçitlerde veya işçilerin geçit olarak faydalanabileceği herhangi bir yer üzerinde ortada bulundurulmamalı ve bunlar için uygun dolap, askı tablosu veya en az 2 santimetre yükseklikte etekliği bulunan raflar yapılmalıdır. Baş üstü yüksekliğinden düşmelere karşı gerekli tedbirler alınmadan, bunlar elden bırakılmamalıdır. Emniyet Gözlüğü kullanılmalıdır.

EL ALETLERİNİN KULLANIMI Takım Adı Doğru Kullanma Yanlış Kullanma Tornavida Vida Sıkmak veya gevşetmek Yarma, kama veya keski yerine kullanma Kerpeten Çivi sökmek veya gevşetmek Somun sıkmak, gevşetmek veya çekiç yerine kullanma Pense Küçük parçaları tutmak çıkarmak “

EL ALETLERİNİN KULLANIMI Takım Adı Doğru Kullanma Yanlış Kullanma Anahtarlar Somun sıkmak gevşetmek Çekiç gibi kullanma, Manivela yerine kullanma. Bıçaklar Kesme işleri. Tornavida yerine kullanma, kutu açma. Eğeler Eğeleme yapmak Sapsız kullanma, eskilerinden keski ve tornavida yapma.

ÇEKİÇLE ÇALIŞMALARDA UYULACAK ÖNLEMLER Aşınmış ve ezilmiş çekiç kullanılmamalı Gevşek ve çatlak saplı çekiç kullanılmamalı Çekiç ağzının kenarları ile malzemeye vurulmamalı çekiç başı malzemeye paralel şekilde vurulmalı, İyi su verilmiş sert çekiç ile sert çelik malzemeye vurmamalı Malzemeyi tutmak için özel tutucu maşalar kullanılmalı Ahşap sapları budaksız, elyaflı ağaçtan uygun biçim ve boyutta olmalı, kenarları yuvarlatılmış, kıymıksız olmalı, Bozulan ve çapaklanan çekiç başları eğe veya zımparataşı ile düzeltilmelidir.

TORNAVİDA İLE ÇALIŞMALARDA UYULACAK ÖNLEMLER Vida başına göre uygun tornavida seçilmeli Tornavida saplarının pürüzlenmemesine dikkat edilmeli Tornavidaya çekiçle vurulmamalı Tornavida ucu keski ucu gibi bilenmemeli Tornavida zımba, kama, keski, manivela gibi kullanılmamalı Malzeme kol üstünde veya bacakta tutularak tornavida kullanılmamalıdır.

ANAHTARLAR İLE ÇALIŞMALARDA UYULACAK ÖNLEMLER Ağzı bozulmuş anahtar kullanılmamalı Anahtar iterek değil çekerek kullanılmalı Küçük anahtarlar fazla zorlanmamalı (Anahtar özel olarak yapılmış değilse) Anahtara çekiç vurulmamalı Anahtar başka amaçla (Çekiç veya manivela gibi) kullanılmamalı Somun sıkma veya gevşetme için, uygun anahtarlar kullanılacak, pense ve benzeri aletler kullanılmamalıdır. Normal kollu anahtarların ucuna boru geçirerek veya benzerleri takılarak uzatılmamalıdır. Mandren anahtarları, yuvasına gevşek oturacak ve bırakıldığında, kendiliğinden düşebilecek şekilde olacak ve zincir, ip veya benzerleriyle bir yere bağlanmış olmalıdır.

EĞELER İLE ÇALIŞMALARDA UYULACAK ÖNLEMLER Yapılacak işe uygun olmalı Metal bileziği bulunan sağlam sapları olmalı Eğeler manivela gibi kullanılmamalı Eğelenecek malzeme sağlam bir şekilde bağlanmalı Küçük eğeler fazla bastırılmamalı Talaşlar (Elle değil) fırça ile temizlenmeli Eğelerden (Eski eğelerden) zımba keski vs. yapılmamalıdır.

KESKİLER İLE ÇALIŞMALARDA UYULACAK ÖNLEMLER Keski başında oluşacak çapaklar zımpara taşı veya eğe ile temizlenmeli Küçük parçaların sıçrama ihtimaline karşı koruyucu gözlük kullanılmalı Keski ve çekiç sıkıca tutulmalı Keski başının ve çekiç yüzünün yağlı ve kaygan olmamasına dikkat edilmelidir.

RASPALAR İLE ÇALIŞMALARDA UYULACAK ÖNLEMLER Raspalar diğer aletlerden ayrı saklanmalı Sapsız raspa kullanılmamalı Vücuda doğru raspalama yapılmamalı İş parçası mengeneye bağlanmalı, elle tutulmamalı Raspa manivela gibi kullanılmamalıdır.

BALTA, KESER, SATIR, BIÇAK Baltalar, keserler, satırlar gibi el aletleri, daima keskin olarak bulundurulacaktır. Bunların sapları alete sıkı ve sağlam duracak şekilde geçirilecektir. Taşınmalarında uygun kılıf, askı veya mahfaza içinde bulundurulacaktır. Bıçaklar, uygun kılıfları veya kınları içinde taşınacaktır.

MANİVELA VE SÖKME ALETLERİ Yapılacak işe uygun seçilmeli, Bu aletler kullanılırken kayarak diğer şahıslara zarar verilmemeli, Sert çelikten yapılmamalı, Destek olarak tahta, plastik veya yumuşak malzeme kullanılmalıdır.

HAVYALAR Havyalar kullanılmıyorken prizden çekilmeli, Uygun havalandırma yapılmalı, İş parçası pense veya kelepçe ile tutulmalı Bu işte çalışanların kanda kurşun tahlili yapılmalıdır.

EL ALETLERİ PENSELER, TEL MAKASLARI VE KISKAÇLAR ile keskin tel, yay gibi malzeme kesilirken, telin uçlarından biri uygun şekilde sabit hale getirilecektir. Kaldıraçlar ve benzeri aletler kullanılmadıkları sırada, yere veya tezgah üzerine dayalı ve dik olarak bırakılmayacak, yatık olarak bırakılacaktır. Krikolar, yük kaldırılırken yere sağlam bir şekilde ve dik olarak konulacak ve yükler istenilen yüksekliğe kaldırıldıktan sonra, krikolar dayanıklı ve uygun takozlarla beslenmedikçe bu yüklerin altında veya üstünde çalışılmayacak ve yüklerin kriko ile indirilmesinde gerekli tedbirler alınacaktır.

EL ALETLERİ Tomruk veya kütük aktarma veya ambarlama işlerinde kullanılan kancaların veya süngülerin uçları, daima sivri olacak ve el kancalarının kolları, saplarına sağlam ve sıkı bir şekilde geçirilecektir.

ELEKTRİKLİ EL ALETLERİ El aletleri, sadece kendi özel yapılış maksatları için, doğru olarak ve kapasiteleri dahilinde aşırı zorlamalara başvurulmadan kullanılacaktır. El aletleri iyi bir şekilde muhafaza edilecek, her an işe hazır ve bakımlı olarak bulundurulacaktır.

ELEKTRİKLİ EL ALETLERİ Taşınabilir elektrikli el aletlerinin sapları, yeterli cins ve kalınlıkta akım geçirmeyen bir maddeyle kaplanacak veya bu gibi malzemeden yapılmış olacaktır Bu aletlerin üzerlerinde, devreyi kapalı tutmak için, sürekli olarak basılması gereken yaylı devre kesicileri (enterüptör) bulunacaktır. Taşınabilir elektrikli el aletlerinin topraklanması, topraklama elemanı bulunan özel fiş ve prizlerle yapılacak, yüksek amperajlı prizler üzerinde ayrıca bir şalter bulundurulacak, bunlara akım sağlayan kablolar dağınık bulundurulmayacak ve geçitlerde yüksekten geçirilecektir. Aletler, besleme kablosu içinde bulunan özel topraklama iletkeni ile topraklanacaktır.

ELEKTRİKLİ EL ALETLERİ İnşaat şantiyeleri ile diğer açık çalışma yerlerinde kullanılan elektrikli el aletleri, küçük gerilim veya 1/1 oranlı ve sargıları birbirinden ayrı güvenlik transformatöründen (ayırıcı transformatör) elde edilen gerilim ile çalıştırılacak veya özel olarak imal edilmiş, iki yalıtkanlı olacaktır. Güvenlik transformatörü kullanılması halinde, çıkış devresine yalnız bir elektrikli el aleti bağlanacaktır.

ELEKTRİKLİ EL ALETLERİ Elektrik işlerinde kullanılan penseler, kargaburunlar, tornavidalar ve benzeri el aletleri, uygun şekilde yalıtılmış ve yağdanlıkların, süpürgelerin, fırçaların ve diğer temizlik araçlarının sapları, akım geçirmeyen malzemeden yapılmış olacaktır. Elektrik el aletleri iyi bir şekilde muhafaza edilecek ve her an işe hazır şekilde bakımlı bulundurulacaktır. Elektrik el aletleri kendi özel gayeleri için, doğru olarak ve kendi kapasiteleri içinde, aşırı zorlamalara başvurulmadan kullanılacaktır.

ELEKTRİKLİ EL ALETLERİ Bu aletlerin besleme kabloları, NYMHY standardında, esnek ve müşterek izoleli olacaktır. Kablolar ve bağlantı yerleri sık olarak kontrol edilecek, izolasyon bozulmalarında gerekli tedbirler alınacaktır. Kabloları mekanik ve kimyasal etkilere karşı korunacaktır.

ELEKTRİKLİ EL ALETLERİ Taşınabilir iletkenlerin kullanılması gereken yerlere, yeteri sayıda ve uygun şekilde topraklanmış elektrik prizleri konacaktır. Taşınabilir elektrik kabloları, dayanıklı kauçukla kaplanmış olacak ve gerektiğinde eğilip bükülebilecek bir metalle dayanıklılığı arttırılacak ve bunların kaplamaları bozulmayacak, bağlantıları iyi durumda tutulacaktır. Asılı olarak kullanılması gereken taşınabilir elektrikli aletler, yay veya bir kablo veya bir zincir ucuna asılarak uygun ağırlıklarla dengede tutulacaktır.

ELEKTRİKLİ EL ALETLERİ Taşınabilir ağır elektrikli aletlerin bir yerden diğer bir yere taşınması, özel sapan veya askılarla yapılacak ve bu sapan askılar, çalışma sırasında kullanılmayacaktır.   Taşınabilir elektrikli aletler ile çalışan işçiler, bol ve etekleri geniş elbiseler giymeyecekler, kauçuktan gayri eldiven takmayacaklardır.

ELEKTRİKLİ EL ALETLERİ Zımpara ve kesme taşları, tel fırçalar, döner bıçaklar ve daire testerelerde, yarım daire şeklinde olan uygun koruyucular, sürekli olarak takılı olarak bulundurulacaktır. Gözler uygun taşlama gözlükleri veya yüz siperleri ile korunacaktır.

ELEKTRİKLİ EL ALETLERİ Çift izolasyonlu olmayan elektrikli el aletlerinde topraklama hattı olup olmadığı kontrol edilecek, topraklaması olmayan el aleti kullanılmayacaktır. Çift İzolasyon işareti Çift izolasyonlu olmayan elektrikli el aletlerinde çalışmalarda, ıslak ve nemli yerlerde düşük gerilim kullanılacaktır. Elektrikli el aletleri üzerinde meydana gelebilecek kaçakların zararlı bir seviyeye gelmesinden önce, alete gelen elektrik devresini kesen güvenlik otomatikleri de uygun bir iş güvenliği tedbiri olarak kabul edilecektir. Topraklamalı aletlerde, topraklama devresindeki kesinti halinde, aletin elektrik devresini kesen bir kontaktörün bulunması şekli de geçerli sayılacaktır.

ELEKTRİKLİ EL ALETLERİ Elektrik alımı daima fişle yapılacak, çıplak kablo uçlarının prize sokulması suretiyle kesinlikle elektrik alınmayacaktır. El aletlerinin bakım ve onarımlarında, parça değiştirilmesi sırasında enerjisi tamamen kesilecektir.

ELEKTRİKLİ EL ALETLERİ Elektrikli el aletleri kullanılmadan önce, yetkili kimseler tarafından kontrol edilecek, topraklanması arızalı, motoru fazla kıvılcımlı, priz, fiş, anahtar ve bağlantı kablosu bozuk olanlar kullandırılmayacaktır. Elektrikli el aletleri, sık aralıklarla (en az ayda bir defa), El Aletleri Kontrol Listesine göre kontrol edilecek, uygun olmayan durumlar derhal düzeltilecektir. Gürültülü çalışan el aletleriyle çalışmalarda kulak koruyucusu kullanılacaktır. Parlayıcı, patlayıcı, alevlenebilir, kolay alevlenebilir ve çok kolay alevlenebilir maddelerin bulunduğu ortamlarda elektrikli el aletleri kullanılmayacaktır. Ya da kıvılcımın tehlikeli olacağı yerlerde kullanılacak el aletleri, kıvılcım çıkartmayacak malzemeden yapılacak ve bu nitelikte olmayan aletler, bu yerlerde kullanılmayacaktır.

ELEKTRİKLİ EL ALETLERİ SEYYAR ELEKTRİK LAMBALARI Uygun nitelikte olmalı, düşük gerilimle çalışmalıdır. Bol iletkenli, ıslak ve nemli ortamlarda kullanılacak elektrik lambaları 24-42 voltta olmalıdır. Genellikle 24-42 voltta kullanılması tercih edilmelidir. 220 voltta kullanılan taşınır elektrik lambaları, ancak sürekli aydınlatmanın yeterli yapılamadığı yerlerde kullanılmalıdır. Bunların duyları ve gerilim altındaki kısımları, akım geçirmeyen, sağlam, kanalı koruyucu kafesler içinde olmalı ve organik tozlar veya parlayıcı maddeler bulunan yerlerle nemli yerlerde, lambalar cam koruyucu içinde bulundurulacaktır. Kazan içinde veya buna benzer dar ve iletken kısımları bulunan yerlerle ıslak yerlerde, alternatif akımla çalışan lambalar kullanıldığı takdirde, çalışma yerinin dışında bulunan ve sargıları birbirinden ayrı olan transformatör yardımı ile elde edilen küçük gerilim (en çok 42 v) kullanılacaktır.

PNOMATİK EL ALETLERİ Pnömatik seyyar cihazların kumanda tetikleri uygun şekilde konulmuş olacak ve operatör elini çektiğinde, hava giriş supabı otomatik olarak kapanacaktır. Bunların basınçlı hava hortumları ve hortum bağlantıları, yapacakları işe uygun ve dayanıklı olacak ve bunlarla normal onarım dışında bir parça değiştirilirken veya benzeri bir iş yapılırken, hava hortumlarının ana valfları kapatılacaktır. Pnömatik çekiçlerin pistonları, çalışırken yerlerinden çıkmayacak şekilde yapılmış ve parça fırlamalarına karşı yaylar, güvenlik, kancaları veya benzerleriyle korunmuş olacaktır. Pnömatik çekiçlerden parçalar basınçlı hava ile fırlatılarak çıkarılmayacaktır.

PNOMATİK EL ALETLERİ Pnömatik keskilerle perçin başı kesilirken, kesilen perçin başlarının bir tel sepet içine düşmesi sağlanacak ve bu işlerde çalışanlara, baş ve gözlerin korunması için uygun koruyucu araçlar verilecektir. Basınçlı çivi çakma tabancalarının tetiklerinde güvenlik tertibatı ve namlularında, parça fırlamalarına karşı, koruyucu bir huni bulunacaktır.

EL ALETLERİ İLE BAKIM ONARIM Bakım ve onarım işlerinde, uygun ve yeterli bir aydınlatma sağlanacak ve gerektiğinde özel aydınlatma yapılacak, bakım ve onarım işleriyle görevli işçilere, alev geçirmez el lambaları verilecektir.   Bakım ve onarım işleri ile görevlendirilenlere, yapılacak işlerin gerektiği bütün aletleri alabilecek büyüklükte ve işyerindeki platform veya diğer yüksek yerlere tehlikesizce çekebilecek takım çantaları veya kutuları verilecek, bakım ve onarım işlerinde kullanılan büyük aletlerin taşınması için, özel el arabaları bulundurulacaktır.

Çeşitli El Aletlerinde Ergonomik Yaklaşımlar