TEMEL KAVRAMLAR

NELER ÖĞRENECEĞİZ? Eğitim Eğitim Programı Öğretim Öğrenme Teknoloji Eğitim teknolojisi ve öğretim teknolojisi Öğretim teknolojisi-iletişim ve öğrenme arasındaki ilişkiler Öğretim materyali Öğretim tasarımı

EĞİTİM Bireyin davranışında kendi yaşantısı yoluyla ve kasıtlı olarak istendik değişme meydana getirme sürecidir (Ertürk, 1998: 13). Davranış geliştirme, yetenek geliştirme, bilgi, beceri ve tutum kazanma sürecidir (Alkan, 2000: 13).

Yapılandırmacı yaklaşıma göre eğitim, yaşantılar, deneyimler, gözlemler ve deneme-yanılma yoluyla bireyin kendi bilişsel şemalarını yapılandırma sürecidir.

EĞİTİM PROGRAMI Belli öğrencileri belli bir süreç içerisinde yetiştirmeye yönelik geçerli öğrenme yaşantıları düzenidir (Ertürk, 1975: 95). Öğrencilere, okulda ve okul dışında planlanmış etkinlikler yoluyla sağlanan öğrenme yaşantıları düzeneğidir (Demirel, 2000: 9).

EĞİTİM PROGRAMI Kazanımlar

Hedef kavramı, yetiştirdiğimiz insanda bulunmasını uygun gördüğümüz, eğitim yoluyla kazandırılabilir nitelikte istendik özellikler olarak tanımlanmaktadır (Demirel ve Altun, 2009: 5).

Program ögelerinden hedef boyutunda, bireyleri niçin, neden eğitiyoruz sorularına yanıt aranır. Eğitimin hedeflerini belirlemek örgün eğitim faaliyetlerinin dayanağıdır. Hedefler büyük ölçüde ülkenin eğitim felsefesini de ortaya koymaktadır.

Programın birinci boyutu olan hedefler, dikey ve yatay olmak üzere iki aşamada ele alınmalıdır. Dikey boyutta hedefler uzak, genel ve özel hedefler olarak belirlenir. Yatay boyutta ise aşamalı olarak üç alanda sınıflandırılmaktadır. Bilişsel Duyuşsal Devinişsel (Psikomotor)

Bilişsel Alan Bilginin edinilmesi ve uygulanması ile ilgilidir. Bloom Taksonomisi Bilgi Kavrama Uygulama Analiz Sentez Değerlendirme

Duyuşsal Alan Öğrencinin tutum, değer ve duygularıyla ilgilidir. Alma Davranımda Bulunma Kıymet Biçme Organize Etme Kendine Mal Etme

Psikomotor Alan Adale ve motor beceri ile ilgilidir. Gözleme Taklit Etme Pratik Yapma Yeni Duruma Uyarlama

Programın içerik boyutunda belirlenen hedeflere ulaşmak için ne öğretelim sorusuna yanıt aranır. Büyük oranda da hedef içerik ilişkisi kurularak amaca uygun bilgilerin aktarılması istenir.

Programın süreç boyutunda ise nasıl sorusuna yanıt aranır Programın süreç boyutunda ise nasıl sorusuna yanıt aranır. Amaca uygun seçilen bilgi içeriğinin bireye aktarılması nasıl olmalıdır; diğer bir deyişle, "nasıl öğretelim" sorusuna yanıt aranır. Bunun için de sınıf içi uygulamalarda "hangi strateji, yöntem ve teknikleri uygulayalım? Hangi araç-gereçlerden yararlanalım? Sorularına yanıt aranır."

Öğretim Stratejileri Sunuş Yoluyla Öğretim Buluş Yoluyla Öğretim Araştırma-İnceleme Yoluyla Öğretim

Öğretim Yöntemleri Düz Anlatım Soru-Cevap Demonstrasyon Gözlem Gezisi Örnek Olay Rol Oynama Simülasyon

Ölçme-Değerlendirme Süreci Programın son boyutu, ölçme ve değerlendirmedir. Bu boyutta da en önemli ölçüt, öğretim programlarında yer alan kazanımların sınanmasıdır. Nitelikli eğitim hizmeti vermek ve verilen hizmeti kontrol etmek bu tür çalışmalarla gerçekleşebilir.

Programın son boyutu olan değerlendirme boyutunda yapılan eğitimin kalite kontrolü yapılır. Değerlendirme sonuçları eğitim programının hedeflerine ulaşıp ulaşamadığını ortaya koyar. Bir bakıma bu sonuçlar sisteme dönüt sağlar (Demirel ve Altun, 2009: 5).

ÖĞRETİM Bireyin yaşamı boyunca süregelen eğitimin bir kısmı okulda ya da sınıf ortamında planlı ve programlı bir biçimde yürütülmektedir. Bu kesite öğretim denilmektedir.

Öğretim: İnsan yaşamının belli kesimlerinde kazandırılan, plânlı, programlı, destekli, genellikle bir belge ile sonuçlanan bir süreçtir. Önceden belirlenmiş öğrenme kazanımlarına erişim ve yönlendirme amacı ile bilgi ve etkinliklerin oluşturulması ve iletilmesi Eğitim Öğretim

ÖĞRENME Bireyin davranışlarındaki gözlemlenebilir değişimlerdir (davranışçı kuram), Dışsal uyarıcıların içsel ya da zihinsel süreçlerle işlenmesidir (bilişsel kuram), Öğrenenin duyu organları aracılığıyla algıladığı nesne, olay, olgu ya da kavramlara ilişkin zihninde kendi gerçeğini (bilgilerini) yapılandırması ya da önceki deneyimlerine dayalı olarak gerçeği yorumlaması sürecidir (yapılandırmacı yaklaşım)

Davranışsal Bakış Bilişsel Bakış Oluşturmacı Bakış Öğrenme Bir davranışın gösterilme olasılığındaki değişim Bellekte depolanan bilgide meydana gelen değişim Yaşantılar sonucu, anlamda meydana gelen değişim Öğrenme Süreci Etki-tepki-davranış Dikkat-kodlama-bellekten geri çağırma Tekrarlanan grup diyalogları ve katılımcı problem çözme

Öğrenme-Öğretme Ortamı Eğitimin özel amaçlarına ulaşmak için öğretme yöntemleriyle eğitim araç-gereçlerinin öğrencinin çevresinde onu etkileyecek biçimde düzenlenmesidir.

Ortam kavramından sadece öğretimin yapılacağı yer değil, bilginin aktarılmasında ve öğrenenlere rehberlik etmede kullanılacak yöntem, araç-gereç ve materyaller de anlaşılır.

TEKNOLOJİ Bilimin üretim, hizmet, ulaşım vb. alanlardaki sorunlara uygulanmasıdır (Alkan, 1987). Galbraith (1967), teknoloji kavramını, “bilimsel ya da diğer sistematik bilgilerin pratik alanlara sistemli bir şekilde uygulanması” olarak tanımlar (Akt. Yalın, 2010:2). Teknoloji en yalın anlamı ile kuramsal bilgilerin ve bilimsel yasaların uygulamaya dönüştürülmesi işidir (Fidan 1986: 179).

Teknoloji, araştırmalar ve kuramsal açıklamalar ile uygulayıcılar tarafından karşılaşılan sorunlar arasında bir köprü görevi görmektedir (Yalın, 2010:2).

Bireyin hayatta kalabilmesi ve temel gereksinimlerini karşılayarak toplum içerisinde var olabilmesi için gerekli olan teknikleri öğretim sürecinde öğrencilere aktarmak gerekmektedir. Günümüzde öğrenme etkinliğinin özellikle öğretim sürecinde meydana gelme sürecinde ve öğrenilenlerin kalıcılığının sağlanmasında son derece önemli olan öge teknolojidir.

EĞİTİM TEKNOLOJİSİ Öğrenme-öğretme süreçlerinin tasarlanması, uygulanması, değerlendirilmesi ve geliştirilmesi işidir (Alkan, 1998). Eğitim ile ilgili kuramların en etken ve olumlu uygulamalara dönüştürülmesi için personel araç, gereç, süreç ve yöntemlerden oluşturulmuş bir sistemler bütünüdür. Öğrencileri, eğitim programlarında belirlenmiş olan özel amaçlara ulaştırma süreciyle uğraşan bilim dalıdır.

Özellikle etkili eğitimin farklı duyu organlarına hitap edecek şekilde, yaparak ve yaşayarak yürütülmesi gerektiği anlayışının ortaya çıkması, eğitim ve teknoloji ilişkisini güçlendirmiştir.

Eğitim Teknolojisi Kapsamı Kuram Ortam Kazanım Değerlendirme Öğrenci Yöntem ve Teknik Öğretmen Araç Gereç

Kazanım Öğrencilerin öğrenim sonucunda kazanmaları beklenen bilgi, beceri ve tutumlar “Öğrenim Kazanımları” olarak ifade edilir. Öğrenim kazanımları, bilişsel, duyuşsal ve psikomotor alanlarda belirlenir. Hedefe ulaşmak, içeriği düzenlemek, yöntem ve tekniği belirlemek, materyali seçmek, ölçme-değerlendirme yapmak vb. nedenlerle öğrenim kazanımlarının belirlenmesi çok önemlidir.

Bilişsel Öğrenme Kuramları Davranışçı Öğrenme Kuramları Davranışçı kuramlar, öğrenmenin uyarıcı ile davranış arasında bir bağ kurularak geliştiğini ve pekiştirme yoluyla davranış değiştirmenin gerçekleştiğini kabul eder.  Kuram Kuram Bilişsel Öğrenme Kuramları Bilişsel kuramlara göre davranışçıların, davranışta değişme olarak tanımladıkları olay, gerçekte kişinin zihninde meydana gelen öğrenmenin dışa yansımasıdır. Bilişsel kuramcılar, daha çok anlama, algılama, düşünme, duyuş ve yaratma gibi kavramlar üzerinde dururlar.

Duyuşsal Öğrenme Kuramları Duyuşsal kuramlar, öğrenmenin doğasından çok sonuçlarıyla ilgilenir. Bu kuramlar, sağlıklı benlik ve ahlak gelişimini vurgular. Davranışçı kuramlar, öğrenmenin edimsel, bilişsel kuramlar da zihinsel sonuçlarıyla ilgilenirken; duyuşsal kuramlar, öğrenmenin benlik ve ahlak gelişimi gibi duyuşsal sonuçlarıyla ilgilenir.

Nörofizyolojik Öğrenme Kuramı Hebb’in öne sürdüğü bu kuramda, beyindeki devrelerin çalışma şekli bilinmeksizin öğrenmenin doğasının anlaşılamayacağı savunulmaktadır. Hebb’egöre: “Öğrenme eğer canlı bir dokuya sahip olan beyinde gerçekleşiyorsa, beynin öğrenmeden önceki ve sonraki yapısı arasında farklılık olmalıdır”.

Öğrenci Tüm öğretim etkinlikleri birer iletişim sürecidir, öğretme-öğrenme sürecinin merkezindeki bireyler ise öğrencilerdir. Her öğrenci farklıdır, bu nedenle bu farklılıklar göz önüne alınarak ders planları ve etkinlikler yapılmalıdır.

İşbirliğine Dayalı Öğretim Problem-Tabanlı Öğretim Kavram Öğretimi Yöntem ve Teknik Sunuş Yoluyla Öğretim Buluş Yoluyla Öğretim İşbirliğine Dayalı Öğretim Problem-Tabanlı Öğretim Kavram Öğretimi Tartışma

Yapılandırmacı Yaklaşım Öğretmen Davranışçı Yaklaşım Bilişsel Yaklaşım Yapılandırmacı Yaklaşım Öğretmenin Görevleri Hedeflerin belirlenmesi Öğrenci davranışını yönlendirici ipuçları sağlama Öğrenci davranışını pekiştirme Yeni bilgiyi organize etme Yeni bilgiyi mevcut bilgiyle ilişkilendirme Öğrenci dikkatini, bilgiyi kodlamasını ve hatırlamasını sağlayıcı etkinlikler sunma İyi bir problem durumu yaratma Grup içinde öğrenme etkinliklerini düzenleme Bilginin oluşma sürecinde örnek olma ve rehberlik yapma

Öğretim ortamında içeriğin aktarılması için kullanılır. Araç Gereç Öğretim ortamında içeriğin aktarılması için kullanılır. Öğretimin etkililiğini artırmak açısından önemli rol oynarlar.

Öğretim ortamı sadece sınıf olarak düşünülmemelidir. Derslikler, farklı etkinliklerin, yöntem ve tekniklerin uygulanmasına olanak sağlayabilecek şekilde düzenlenmelidir. Öğretim ortamları düzenlenirken öğrenci sayısı, aydınlanma, sıcaklık vb. değişkenlerde önemli rol oynar.

Öğretme-öğrenme sürecinde yer alan tüm faktörler değerlendirilebilir. Değerlendirme Öğretme-öğrenme sürecinde yer alan tüm faktörler değerlendirilebilir. Değerlendirmenin amacına uygun olması için öğrenim kazanımları ile tutarlılık göstermesi gerekir. Öğretmen başarısı, öğrenci başarısı, öğretim ortamı, kullanılan araç-gereç ve materyaller, ders planları gibi değişkenler değerlendirilebilir. Genel olarak “süreç” ve “ürün” değerlendirme şeklinde gerçekleşir.

Eğitim Teknolojisinin Amaçları Eğitim hizmetlerini daha geniş kitlelere götürmek Öğretme ve öğrenme süreçlerini daha verimli hâle getirmek Öğretme ve öğrenme etkinliklerini bireyselleştirmek Eğitim kuramlarını uygulamalı hâle dönüştürmek Öğretme ve öğrenme süreçlerini öğrenci yeteneklerine uyarlamak İnsan kaynaklarını daha yararlı duruma getirmek

Eğitim Teknolojisinin Amaçları Maliyeti düşürmek Eğitimde zaman mekan bağımlığını ortadan kaldırabilmek Eğitim gereksinimlerini ve olanaklarını bilimsel araştırma konusu yapmak

ÖĞRETİM TEKNOLOJİSİ Heinich vd. (1993) öğretim teknolojisini, “insanların nasıl öğrendiği hakkındaki bilimsel bilgilerimizin öğretme ve öğrenme problemlerinin çözümü için uygulanması” olarak tanımlamışlardır (Yalın, 2010:2).

Öğretim teknolojileri, öğrenme nesnelerini yani öğrenme ve öğretme sürecinde yer alacak her türlü materyal ve aracı anlatır (Armsey & Dahl, 1973). Davranışsal ve temel bilimlerde yer alan kavram ve bilgilerden edinilen strateji ve tekniklerin, öğretimsel problemlerin çözümüne sistematik bir şekilde uygulanmasıdır (Gentry, 1987).

Eğitim Teknolojisi-Öğretim Teknolojisi Arasındaki Fark Öğretim, öğrenme-öğretme ortamının içerdiği etkinlikleri tanımlamaktadır. Eğitim kavramı ise, öğretimin yanı sıra, yönetim ve rehberlik gibi diğer etkinlikleri de içermektedir. Bu bağlamda eğitim teknolojisi çalışmalarındaki temel ağırlık öğretme- öğrenme sürecinin etkililiği üzerinedir (Fidan 1986:179).

Eğitim teknolojisi öğrenme-öğretme sürecindeki tüm etkinliklerin gerçekleşmesini sağlayan bir disiplin olarak vurgulanırken, öğretim teknolojisi süreç içerisinde bilginin daha kolay öğretilmesi ile ilgilenen öğretimin kılavuzlanması işi olarak değerlendirilebilir.

Alkan'a (1998: 16) göre "öğretim teknolojisi", öğretimin, eğitimin bir alt kavramı olduğu anlayışına dayalı olarak ve belirli öğretim disiplinlerinin kendine özgü yönlerini dikkate alarak düzenlenmiş teknolojiyle ilgili bir terimdir.

Örneğin "fen öğretimi teknolojisi", "dil öğretimi teknolojisi", "biyoloji öğretimi teknolojisi" gibi. Bu terim, ilgili disiplin alanlarına özgü olarak etkili öğrenme düzenlemeleri oluşturmak üzere amaçlı ve kontrollü durumlarda insan gücü ve insan gücü dışı kaynakları birlikte işe koşarak belirli özel hedefler doğrultusunda öğrenme ve öğretme süreçleri tasarımlama, işe koşma, değerlendirme ve geliştirme eylemlerinin bütününü içeren sistematik bir yaklaşımı ifade etmektedir.

Öğretim Teknolojisi-İletişim ve Öğrenme Arasındaki İlişkiler Öğretim teknolojisi, öğrenmenin amaçlı ve kontrollü olduğu durumlarda öğrenmeyle ilgili sorunların analizi ve çözümünde insanları, yöntemleri, düşünceleri, araç-gereçleri ve organizasyonu içeren karmaşık ve tümleşik bir süreçtir (Ergin, 1995: 24).

Öğrenci, eğitim sırasında öğretmenle ya da eğitimciyle ve onun düzenlediği çevre ile etkileşimde bulunur. Öğretmenin bir konu ile ilgili kazanımları öğrencilerine kazandırmaya çalışması, o konuyla ilgili olarak kendisinde bulunan daha önce kazanmış olduğu fikir, bilgi, tutum, haber, duygu ve becerileri; (bilişsel, duyuşsal ve psiko-motor davranışları) öğrencileriyle paylaşması, bu davranışların öğrencilerinde de oluşmasını sağlamaya çaba göstermesi demektir.

Davranış değişikliği meydana getirmek üzere fikir, bilgi, haber, tutum, duygu ve becerilerin paylaşılması süreci iletişim olarak tanımlandığına göre; öğretmenin öğrenmenin gerçekleşmesi için öğrencileriyle iletişim kurması gerektiği sonucuna varılacaktır (Çilenti, 1979: 25).

İletişim Süreci İletişim, genel anlamıyla iki birim arasındaki mesaj alışverişi olarak tanımlanmaktadır. Bir iletişimde etkili olan beş değişkenden söz edebiliriz: Bunlar; Kaynak Mesaj Kanal Alıcı Dönüt

İLETİŞİM SÜRECİ Dönüt

Kaynak, bilgiyi yani mesajı ileten birimdir Kaynak, bilgiyi yani mesajı ileten birimdir. Bu birim, kitap, gazete, dergi, radyo, televizyon ya da yüz yüze iletişim etkinliğinde olduğu gibi bir insan olabilir. Mesaj iletişimin içeriğidir. İletilmek istenen bilgi, fikir, mesajı oluşturur. Kanal mesajın sunuluş biçimidir. Mesaj, sözlü ya da yazılı olarak sunulabilir. Alıcı mesajın gönderildiği birimdir. Mesajı okuyan, dinleyen, izleyen kişidir. Dönüt ise, alıcının mesaja verdiği tepkidir, alıcının mesajı nasıl yorumladığını gösterir.

DÖNÜT (GERİ-BİLDİRİM)

ÖĞRETİM ARAÇLARI VE MATERYALLERİ Heinich ve diğerleri (1996), öğretim araçlarını “bilginin öğrenene ulaştırılabileceği farklı yollar ve ortamlar” olarak tanımlamışlardır (Akt. Yalın, 2010: 92).

Öğretim materyali ise öğretim hedeflerine ulaşmak için farklı araçlarla sunulan, belli ilkeler doğrultusunda düzenlenen içeriğin görsel, işitsel ya da yazılı biçimleridir.

Paykoç (1991) öğretim materyalini, “eğitim programlarında yer alan bilgi, beceri, tutum ve değerlerin öğrencilere kazandırılmasında kullanılan bütün araç, gereç ve kaynaklar” olarak tanımlamaktadır.

Herhangi bir etkinlikte araç olarak kullanılan materyal, vurgu yapmaya ve anlamları iletmeye hizmet eden bir sembol sistemi (Goodman, 1978) olabileceği gibi, bilgiyi karşıdakine aktarma amaçlı bir zihinsel strateji ya da sembolik ve zihinsel objeler yaratma ve onları manipüle etmeye olanak tanıyan bir bilgisayar programı (Salomon, 1993) da olabilir.