. BÖLÜM 5 Yargı Örgütü

Kavram Yargı Mahkeme Kavramı

Yargı Kavramı Hukuki uyuşmazlıkları karara bağlamak demektir Hukuki uyuşmazlıkları karara bağlayan kuruluşlara mahkeme denir

Türkiye’de Yargı Kavramı Türk Milleti adına bağımsız mahkemelerce kullanılır. (Sayıştay TBMM adına) Yargı düzenlemeleri Anayasada yer alıyor Türkiye’de tek tür mahkemeler yok KİTABIN 73. SAYFASINDA ÖZET BİR TABLO MEVCUT

. Anayasa Yargısı ????

Anayasa Yargısı Kanunların anayasaya uygunluk denetimini yapar. Anayasa madde 11’e göre kanunlar Anayasa’ya aykırı olamaz 17 üyeli mahkeme 3’ünü TBMM 14’ünü Cumhurbaşkanı seçer (Sayıştay Yargıtay Danıştay Askeri Yargıtay AYİM, YÖK, Üst Düzey Bürokratlar, Avukatlar, 1. sınıf hakim savcı, Anayasa Mahkemesi Raportörleri arasından )

Anayasa Mahkemesi Görevleri Kanunların anayasaya uygunluk denetlemek Bireysel Başvurular Cumhurbaşkanı, Başbakan, Bakanlar Yüksek Mahkeme üyelerini yüce divan sıfatıyla yargılamak Siyasi partilerin kapatılması Siyasi partilerin mali denetimi Yasama dokunulmazlığının kaldırılması kararlarını denetlemek Milletvekilliği düşmesi kararlarını denetlemek Uyuşmazlık mahkemesine başkan seçmek

Anayasa Uygunluk Denetimi Çeşitleri Soyut Norm Denetimi (İptal Davası) Bir kanun aleyhine doğrudan Anayasa Mahk. Dava açılması (Cumhurbaşkanı, iktidar ve Ana muhalefet partisi meclis grupları, 110 milletvekili) Kanunun Resmi gazetede yayınlanmasından itibaren 60 gün içinde

Anayasa Uygunluk Denetimi Çeşitleri Somut Norm Denetimi (İtiraz Yolu- Def’i Yolu) Bir mahkemede görülmekte olan bir dvayla ilgili taraflardan birisi o davada uygulanacak olan kanunun Anayasaya aykırı olduğunu ileri sürerse veya hakim re’sen dosyayı Anayasa Mahkemesine gönderir AYM. 5 ay içinde karar verir, karar vermezse hakim mevcut kanuna göre davayı sonuçlandırır

Anayasa Uygunluk Denetimi Çeşitleri Bireysel Başvuru Yolu (Anayasa Şikayeti) 2010 yılında gelen uygulama Avrupa İnsan hakları sözleşmesi kapsamında Hak ve özgürlüklerin kamu gücü tarafından ihlal edilmesi durumunda Başvurmak için olağan kanun yollarının tüketilmesi şarttır

. Adli Yargı

Adli Yargı Diğer yargı kollarının görev alanına girmeyen davaların bakıldığı yer İlk derece mahkemeleri Hukuk Mahkemeleri Sulh Hukuk Asliye Hukuk İhtisas Mahkemeleri (ticaret vb.)

Adli Yargı Ceza Mahkemeleri Sulh Ceza Hakimliği Asliye Ceza Mahkemeleri Ağır Ceza Mahkemeleri İhtisas Mahkemeleri (çocuk, trafik vb.)

Adli Yargı YARGITAY Üst derece mahkemedir 1. sınıf adli hakimler ve Savcılar arasından HSYK tarafından seçilir Yargıtay Kanunu adında kendi kanunu vardır Dairelerden oluşur (23 hukuk 15 ceza Hukuk ve Ceza genel kurulları Büyük genel kurul (içtihadı birleştirir)

Adli Yargı İşleyişi Hukuk Yargısında Davacı – Davalı Davayı iddia sahibi olan davacı açar Savunma Mahkeme re’sen inceleme yapmaz İddialar ile harekete geçer Memnun olmayan taraf temyize gider

Adli Yargı İşleyişi Ceza Yargısında CMK (Ceza Muhakeme Kanunu) düzenler Bir suç işlendiğini duyarsa savcı re’sen soruşturma açar İddianame hazırlar ve davayı savcı açar Mahkeme tarafların talepleriyle bağlı değil kendsi re’sen araştırır soruşturur Delil ve kanaat Mahkumiyet Savcı veya taraflar temyize gidebilir

. İdari Yargı

İdari Yargı İdari Makamların idare hukuku alanındaki faaliyetlerinden kaynaklanan uyuşmazlıklar İlk derece mahkemeleri İdare Mahkemeleri Vergi Mahkemeleri Danıştay (bir dairesi)

İdare Mahkemeleri Vergi Mahkemeleri Genel görevli ilk derece mahkemesi Tek hakimle veya KURUL 1 başkan 2 üye ile Savcı yok Vergi Mahkemeleri Genel bütçe, il özel idare, belediye vb. vergi resim harçlar Tek hakim veya

Bölge İdare Mahkemeleri İdari Yargı Ara derece mahkemeleri Bölge İdare Mahkemeleri İdare ve vergi mahkemelerinin tek hakimle verilen kararlarına yapılan itiraza bakar

İdari Yargı Üst derece mahkemeleri DANIŞTAY Anayasal Statüsü var (Md. 155) Üyelerinin 3/4’ünü HSYK 1/4 Cumhurbaşkanı Hem son inceleme mahkemesi Hem de Bakanlar Kurulu Kararları, Bakanlıkların Düzenleyici İşlemleri, Müsteşar gibi üst atamaların uyuşmazlıklarında İLK DERECE mahkemesi

. Uyuşmazlık Yargısı

. ANAYASA Madde 158’de yer almaktadır Adli, İdari, Askeri mahkemeler arasında görev ve hüküm uyuşmazlıkları çıktığında NOT: Anaysa Mahkemesi ile diğer mahkemeler arasında görev uyuşmazlığı çıktığında AYM esas alınır

. SAYIŞTAY

. Anayasa’da yargı bölümünde yer alıyor Ancak adı yüksek mahkeme olarak belirtilmemiş Sayıştay’ın hem idari hem yargısal görevi var Karalarına karşı itiraz mercii yok TBMM adına kara verir

. BÖLÜM 6 Dava Türleri

Dava Talep Hakkı: hakkı ihlal edilen kişinin hakkının teslim edilmesini veya tazminat istemesi İhkak-ı hak yasağı Dava: hakkın yerine getirilmesi için mahkemeye başvurma

Hukuk Davaları Özel hukuk alanında Hukuk mahkemelerinde (asliye hukuk- sulh hukuk) - Eda Davaları (Edim Davası) - Tespit Davaları - İnşai (Yenilik Doğuran) Davalar

Davada Taraflar Hukuk Davalarında “iki taraf” vardır Bazı davalar çekişmesiz yargı (nizasız Kaza) davalı yok (miras belgesi alma, rüşte karar verme vb.) İSPAT YÜKÜ davacıya Karineye dayanıyorsa ispat yükünden kurtulur DELİL ispatta ileri sürülür (ikrar, senet, yemin, tanık, bilirkişi vb)

Taraflarca Tasarruf Hukuk Davalarında resen hakim davaya bakamaz Kimse dava açmaya zorlanamaz Davacı feragat edebilir Temyiz hakkı vardır Hakim tarafların iddiaları ile bağlıdır Hakim tarafların talepleri ile bağlıdır.

Ceza Davaları Ceza hukuku alanındaki uyuşmazlıklar Savcı tarafından KAMU DAVASI açılır İddia makamı savcıdır Taraflar “iddia makamı”, “sanık”, “müdahil” “vekil” “sanığın avukatı (müdafi)” Re’sen araştırma ilkesi Deliller : her şey olabilir İnfaz

İDARİ Davalar İdarenin idare hukukuna dayanarak yaptığı Eylem ve işlemlerinden doğan davalardır

İPTAL DAVALARI İdarenin işlemlerinden menfaatleri ihlal edilenler tarafından açılır Menfaat ihlali dava açmak için yeterli şart karar her zaman bu şekilde olacak anlamına gelmez Sonuçları ile birlikte o işlem hukuk sisteminden silinir iptal davası yetki, şekil, sebep, konu ve maksat yönlerinden biri ile hukuka aykırı olan idari işlemin iptal edilebilmesini ve bu özelliği ile idarenin hukuka uygun davranmasını yargısal denetim yolu ile sağlayan idari yargıya özgü bir dava türüdür

İDARİ Davalar İPTAL DAVALARI Danıştay ve idare mahkemelerine açılır Mahkeme iddiaları re’sen araştırma yapabilir Sonuç davanın reddi veya işlemin iptali İdari işlem mahkeme iptal edilinceye kadar geçerlidir. Ayrıca “Yürütmeyi durdurma”

İptal davasının özellikleri kısaca -İptal davası idarenin faaliyetlerinin hukuka uygun olmasını sağlar. Buradaki amaç hukuk düzeninin korunmasıdır. -İptal davası sonucu mahkemece verilen iptal kararı idari işlemin yerindeliğinin denetlenmesi değildir, idari yargı yeri bir üst makam işlevi görmez, yalnızca işlemin hukuka aykırılığı nedeniyle iptaline karar verir. -iptal davası sonucunda hukuka aykırı işlem iptal edilir. İptal edilen işlemin yerine uygun olan işlemin yapılması yönünde karar verilemez. Bu özelliğe Anayasada kısaca 'idari işlem niteliğinde yargı kararı verilemez.' denilmektedir.

. İptal davası sonucu işlemin iptali ile idari işlem ortadan kalkar ve bu sonuçtan yalnızca iptal davasını açan değil herkes yararlanır, iptal kararı objektif niteliktedir. -İptal davası Tam yargı davalarından farklıdır. Tam yargı davası açabilmek için bir hakkın ihlal edilmiş olması ön şart olarak aranırken iptal davasında ise bir menfaatin ihlali yeterli sayılmaktadır. -İptal kararı sonucunda idari işlem yapıldığı ilk tarihten itibaren ortadan kalkar, İptal Kararları geriye yürümekte ve böylece idari işlem baştan itibaren hiç yapılmamış sayılmaktadır.

DAVA AÇMA SÜRESİ Danıştay ve idare mahkemesinde 60 gün Vergi mahkemesinde 30 gün

İDARİ Davalar TAM YARGI DAVALARI Kişisel hakları ihlal edilenlerce açılır - Tazminat Davaları - İdari Sözleşmelerden Doğan Davalar - Vergi Davaları ÖRNEK : Belediyenin su borusunun patlaması neticesinde zarara uğrayan kişiler borunun patlamasında herhangi bir kusuru olmasa dahi zararlarının tazminini belediyeden talep edebilir.

. Tam yargı davaları, medeni yargının görevine giren tazminat davalarına benzer. İşte bu özelliği gereği olsa gerek, tam yargı davaları, kural olarak, idareye bir hareket şekli gösteremez ve yükleyemez Tam yargı davalarının başlıca çeşitleri, tazminat davaları ve istirdat (geri alma) davalarıdır İdarenin mali sorumluluğuna dayanan tazminat davaları, genellikle idarenin vermiş olduğu zararın giderilmesi için açılan davalardır; istirdat (geri alma) davaları ise, haklı bir neden olmaksızın idarenin malvarlığına geçmiş olan malın ya da paranın geri alınmasını sağlamak için açılan dava

. Kamu hizmetinin görülmesi sırasında kişilerin uğradıkları özel ve olağandışı zararların idarece tazmini; Anayasanın 125.maddesi gereği ve Türkiye Cumhuriyetinin "Sosyal Hukuk Devleti" niteliğinin doğal bir sonucudur. İdare, kural olarak, yürüttüğü kamu hizmetiyle nedensellik bağı kurulabilen zararları tazminle yükümlü olup; idari eylem ve/veya işlemlerden doğan zararlar, idare hukuku kuralları çerçevesinde, "hizmet kusuru" veya "kusursuz sorumluluk" ilkeleri gereği tazmin edilmektedir. Öte yandan, nedensellik bağı idarenin tazmin sorumluluğunun mutlak koşulu da değildir. İdarenin faaliyet alanıyla ilgili, önlemekle yükümlü olduğu halde önleyemediği bir takım zararları da, nedensellik bağı aranmadan "sosyal risk" ilkesi gereğince tazmini gerekmektedir.

Dava açma süresi idari eylemlerden dolayı hakları ihlal edilmiş olanlar, tam yargı davası açmadan önce, söz konusu idari eylemleri öğrendikleri tarihten itibaren bir yıl ve her halde eylem tarihinden itibaren beş yıl içinde ilgili idareye başvurarak haklarının yerine getirilmesini istemeli ve bu taleplerinin kısmen ya da tamamen reddi durumunda bu konudaki idari işlemin tebliğini izleyen günden itibaren veya istek hakkında altmış günlük zımni ret süresinde yanıt verilmediği takdirde bu sürenin bittiği tarihten itibaren dava açma süresi içerisinde dava açmalıdırlar

karşılaştırma İptal davasında verilen kararın aynı durumda bulunan tüm bireyleri ilgilendirmesine karşın tam yargı davasının sonucu sadece davacıya özgülenir. İptal davasında idari yargı organı hukuki uyuşmazlığı çözdüğü halde tam yargı davasında hukuki uyuşmazlığı çözmekle kalmaz, zarar doğurucu eylemleri ve maddi olayları da inceledikten sonra ihlalin giderilmesi yolunda hüküm tesis eder; hukuki sorumluluğun yaptırımı olan tam yargı davasının amacı, idari faaliyetler nedeni ile bozulan mali dengenin düzeltilmesidir İptal davasında idare, taraf olarak gösterilmekle birlikte, bu, görünüşte bir davalı sıfatıdır. Gerçekte yargılanan idare değil, idarenin dışında objektif bir gerçeklik taşıyan ve iptal istemine konu yapılan “işlem”dir. Oysa, tam yargı davalarında, kendisinden bir edimde bulunulması istenen idare, bu kez, gerçek bir davalı sıfatını taşı

. BÖLÜM 8 Hukuki Olaylar Hukuki fiiller Hukuki İşlemler

Hukuki Olay Hukukun kendisine hukuki sonuç bağladığı olaylardır. - Doğa Olaylarından - İnsan Davranışlarından kaynaklanan

Hukuki Fiiller İnsan İradesinden, hareketinden meydana gelen hukuki sonuç doğuran fiillerdir - Hukuka Aykırı Fiiller - Hukuka Uygun Fiiller (ikrar, af vb.)

Özel Hukukta Hukuki İşlemler . Özel Hukukta Hukuki İşlemler

Özel Hukukta Hukuki İşlemler Bir hukuki ilişkinin hakkın kurulması, devredilmesi, değiştirilmesi, kaldırılması UNSURLARI - İrade Açıklaması (sarih, zımni) - Hukuki Sonuç doğurması

Hukuki İşlem Çeşitleri Tek taraflı hukuki İşlemler Çok Taraflı Hukuki İşlemler (sözleşmeler, kararlar) Sağlar Arası- Ölüme Bağlı hukuki işlemler İvazlı – İvazsız hukuki İşlemler Taahhüt – Tasarruf İşlemleri Sebebe bağlı- sebebe bağlı olmayan

. Kamu Hukuku İşlemleri

Kamu Hukuku İşlemleri Devletin yaptığı işlemlerdir Yasama işlemleri - Kanunlar - Parlamento kararları Yargı İşlemleri Yürütme İşlemleri - Tek Yanlı idari İşlemler (bireysel ve düzenleyici) - iki yanlı idari işlemler