KÖRLÜK VE AZ GÖRME EPİDEMİYOLOJİSİ Prof. Dr. Aysun İdil

En önemli sağlık sorunları En sık görülen (morbidite yüksek) En çok öldüren (mortalite yüksek) En çok sakatlık, ekonomik kayıp ve iş gücü kaybına neden olan

Öncelikli sağlık sorunları En sık görülen (morbidite yüksek) En çok öldüren (mortalite yüksek En çok sakatlık, ekonomik kayıp ve iş gücü kaybına neden olan Önlenebilen Tedavi edilebilen

Göz hastalıkları önemli ve öncelikli bir halk sağlığı sorunu mudur? Sıklık Ölüm nedeni olma Sakatlık ,ekonomik kayıp ve iş gücü kaybı Önlenebilme Tedavi edilebilme

Dünya genelinde oftalmolojik toplumsal çalışma ve girişimler 1948 WHO trahom *saha çalışmaları *laboratuvar araştırmaları

1960 lı yıllarda WHO ve UNICEF Ulusal trahom kontrol kampanyaları *taramalar *antibiyotiklerle (tetrasiklin) topikal tedavi *sağlık eğitimi *trikiazis cerrahisi

Ulusal trahom kontrol programları *monovalan örgütlenmeler *hizmetin sürekliliği *mevcut sağlık sistemlerine entegrasyon sorunu

1969 yılı: körlüğe sadece trahom açısından değil, global bir sorun olarak bakma gereği 1972 yılı:körlükle ilgili sistematik bir kayıt sistemi ve körlükle ilgili tanımların standardizasyonu (uluslar arası kıyaslama için)

1978 de WHO Programme for the Prevention of Blindness Dünya Sağlık Örgütü Körlüğün Önlenmesi Programı

Sağlık sorunlarının çözümünde ilk adım Sorunun yaygınlığı Hizmet verilen toplumun öncelikleri ve risk gruplarının tanımlanması

Sorunların nedenleri ve yaygınlığının değerlendirilmesindeki zorluklar Çoğu toplumda, sorunla ilgili güvenilir verilerin olmaması Veri toplama yöntemi ve sorunla ilgili farklı tanımlar nedeni ile, mevcut verilerin kıyaslanamaması

Veri standardizasyonu ICD 10 ICF

Az görme ve Körlük Görme keskinliği *uzak *yakın Görme alanı

Görme Keskinliği Logaritmik kartlar Uygun uzaklık Uygun aydınlatma Monoküler ve binoküler Düzeltilmiş (refraksiyon kusuru giderilmiş) Işık algılama (persepsiyon) Işığın yönünü algılama(projeksiyon)

Normal görme >= 0.8 Görme kaybı Hafif <0.8 ve >=0.3 Orta <0.3 ve >=0.125 Ciddi <0.125 ve >=0.05 Ağır <0.05 ve >=0.02 Körlüğe yakın <0.02 ve >=ışık hissi Total körlük ışık hissi yok

Özürlülük İş gücünün en az %50 kaybı Türkiye %40 Legal körlük sınırı

ICD 10 WHO Az görme <0.3 ve >=0.05 Körlük <0.05 (ışık hissinin olmaması dahil) *iyi gören gözde *düzeltilmiş (kırma kusuru giderilmiş)

Legal körlük İyi gören gözde 0.1 veya daha az düzeyde düzeltilmiş görme keskinliği (USA)

GÖRME ALANI Legal Körlük (USA) <20 derece ve hemianaopsi Körlük (WHO) <12 derece

Sosyoekonomik düzeye göre epidemiyolojik körlük modeli (WHO)

GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELER Temsili körlük prevelansı %1 Birinci basamak sağlık hizmetlerinin yetersizliğine bağlı körlükler *beslenme (kseroftalmi) *enfeksiyon (trahom, onkoserkiazis) Genelde göz sağlığı hizmetleri, özelde katarakt cerrahisi yetersiz

Öncelikli nedenler: Önlenebilir ve/veya tedavi edilebilir - Temel sağlık hizmetlerinin yetersizliği (beslenme, çevre sağlığı, antenatal bakım, post-natal izlem) - Göz sağlığı hizmetlerinin birinci basamağa entegre edilememesi - Yetişkinler: * Katarakt * Trahom * Onkoserkiazis - Çocuklar: * Kseroftalmi * Yakın akraba evliliklerine bağlı genetik hastalıklar

ORTA DERECEDE GELİŞMİŞ ÜLKELER Temsili körlük prevelansı %0.5 Bulaşıcı hastalıklar ve beslenmeye bağlı göz hastalıkları kontrol altında *monovalan örgütlenme *ulusal programlar Genelde göz sağlığı hizmetleri, özelde katarakt cerrahisi yetersiz

GELİŞMİŞ ÜLKELER Temsili körlük prevelansı %0.2 Önlenemeyen ve/veya tedavi edilemeyen göz hastalıkları Yetişkinler: - Senil makula dejeneransı - Diabetik retinopati (hastalık survivinin uzatılması) Çocuklar: - Prematüre retinopatisi (yaşam şansının verilmesi)

Her 5 saniyede 1 insan Her 1 dakikada 1 çocuk Körlük derecesinde görmesini kaybetmektedir.

AZ GÖRME EPİDEMİYOLOJİSİ Dünyada; 45 milyon körlük, 110 milyon az gören Bunların 2/3’ü önlenebilir ve/veya tedavi edilebilir nitelikte Gerekli önlemler alınmadığında 2020’de yaklaşık iki misli

Türkiye’de 400.000 körlük 160 000 az görme

Sistematik bir şekilde davranılır ve uygun kaynaklar mobilize edilirse dünyada körlüklerin % 80’i ortadan kaldırılabilir. Çünkü bunlar önlenebilir ve/veya tedavi edilebilir nedenlere bağlıdır.

Körlerin %65 i Asya’da %20 si Afrika’da yaşamakta

Dünyada kör sayısı giderek artmakta Nedeni; Körlük riski yüksek olan gelişmekte olan ülkelerdeki hızlı nüfus artışı Genelde ortalama yaşam süresinin artması sonucu, özellikle yaşlılarda sık görülen maküle dejeneresansı, katarakt, glokom vb. hastalıkların görülme olasılığının artması

Gelecekteki kör sayısı Nüfus artışı Ortalama yaşam süresi Sosyoekonomik düzey Göz sağlığı hizmetlerinin gelişimi ve yaygınlaşması Göz sağlığı hizmetlerinin birinci basamağa entegrasyonu

Körlük epidemiyolojisi Yaş; körlük prevelansı yaşla artar Cinsiyet; *körlüğe neden olan hastalıklarda,cinsiyete göre dağılım varyasyonu (trahom kadın, onkoserkiazis erkeklerde) *sağlık hizmetlerinden yararlanma fırsatında cinsiyet farkları Irk; PAAG siyah ırkta, açı kapanması glokomu mongoloid orijinde Coğrafik durum; trahom kuru sıcak yerler Sosyoekonomik düzey

Körlük nedenleri (dünya geneli) Sıklık sırasına göre Katarakt Trahom Glokom Kseroftalmi Onkoserkiazis Yaşa bağlı maküla dejeneresansı (SMD) Diabetik retinopati

Türkiye (Güneydoğu Anadolu 1989 WHO) Körlük prevalansı % 0.4 Nedenler % 50 katarakt %15 kornea opasitesi % 12 glokom % 23 diğer

sorunlar Enfeksiyon ve beslenmeye bağlı körlük nedenleri kontrol altında (trahom ?) Göz sağlığı hizmetlerinin birinci basamağa entegre edilememesi İkinci basamakta iş gücü kaybı Göz hekimlerinin dağılımındaki dengesizlik

Who’ nun hedefi Programa katılan 60 ülkede Ulusal programlar aracılığı ile Körlük prevalansını % 0.5 in altına düşürmek

Uygun koruyucu önlemlerle, körlüğe yol açan hastalıkların önlenmesi Erken tanı,zamanında sevk Birinci basamakta, etkin süzme işlevi ile ikinci basamakta zaman ve kaynak kaybının önlenmesi

ÖNERİ I Birinci basamak sağlık hizmetlerinin etkinliğinin arttırılması Çevre sağlığı önlemleri AÇS hizmetlerinin yeterli hale getirilmesi Beslenme düzeyinin yükseltilmesi Halkın sağlık eğitimi

ÖNERİ II * Temel göz sağlığı hizmetlerinin birinci basamağa entegrasyonu Pratisyen hekim-----Temel göz muayenesi * Temel göz muayenesinin peryodik kontrollara entegrasyonu

The Right to Sight (Görme Hakkı) Vision – 2020 WHO – 20’den fazla non-govermental organizasyon The Right to Sight (Görme Hakkı) Önleme + tedavi + rehabilitasyon - Primordial - Primer - Sekonder - Tersiyer koruma Az Görenlerin Rehabilitasyonu

REHABİLİTASYON Özürlülerin optimal fonksiyonel, duyusal, intellektüel, psikiyatrik ve/veya sosyal fonksiyonlarına ulaşmasını amaçlayan ve yaşamlarını daha bağımsız hale getirebilmek için gerekli araçları sağlayan bir yöntemdir.

Sosyal ve mesleki alanda rehabilitasyon hizmetlerine gereksinimi olan 180 milyon görme özürlü

YAPILABİLECEK BAŞKA BİR ŞEY YOK!

HER ZAMAN YAPILABİLECEK BİR ŞEYLER VARDIR!