Nükleer Enerji ve Sağlık Dr. Seval ALKOY Çevre için Hekimler Derneği Abant İzzet Baysal Üniversitesi Tıp Fakültesi, Halk Sağlığı AD

28 Nisan sabahı İsveç'in Forsmark Nükleer Santrali'nde tesis dışında çalışan personelin elbiselerinde anormal düzeyde radyasyon tespit edildi. İsveçli yetkililer santralde sızıntı olduğu düşüncesiyle harekete geçtiler. Forsmark ve diğer santrallerde sızıntı olmadığı kısa sürede anlaşıldı.

Meteoroloji raporları incelenmeye başlandı. Ve sonuçta nükleer serpintinin tam kaynağı belirlendi. Kiev'in 130 kilometre kuzeyinde Pripiyat ırmağı kıyısında, aynı zamanda Sovyetlerin nükleer füze başlıkları için gerekli plutonyumu üreten Çernobil Nükleer Santrali'nde kaza olmuştu!

Kazadan kaynaklanan radyoaktif salınım 28 Nisan tarihinde kuzey-batı yönünden esen rüzgarla İskandinavya'nın güney ve orta bölgelerine yönelmişti. Yapılan açıklamalara göre, Stochholm'deki radyoaktif kirlilik düzeyi 15 kat artmıştı

“Reaktörün kanayan ağzından kimyasal elementler tablosunda daha önce hiç sözü edilmeyen ve kazanın kendisi kadar küresel, çok tehlikeli bir izotop saçıldı: ‘Yalan-86’ ” Alla Yaroshinskaya

Nükleer kazalarla, radyasyon yüklü bulutlar oluşur; Yağmurlarla, Hava Su Toprak kirliliği Gıdalara geçer; Radyasyonlu ürünler tüketilir.

Kaynak: Türkiye İçin Doz Değerlendirmeleri, TAEK; Haziran 2007.

Etki Radyoaktif maddeler, canlı hücrelerinde iyonlaştırma yolu ile:  Fiziksel  Kimyasal  Biyolojik etkiler oluşturur. Bu etkiler: Ne kadar radyasyon yayıldığı Ne kadar radyasyon alındığı Hangi dokunun ne kadar duyarlı olduğu

Radyasyon etkisi Alınma yolu: Solunum Sindirim Cilt Etkilenen doku Cilt Akciğer Kemik iliği GİS Üreme organları

Radyasyon Etkisi Erken: Yüksek dozda, kısa süre İlk gün ve haftalarda Kemik İliği, Tiroid, Göz, Sindirim, Üreme Hastalık Ölüm Geç: Düşük dozda sürekli maruz kalmaya bağlı Tiroid Ca Kan kanserleri Solid organ kanserlerinde artış

Radyasyon etkisi Somatik etkiler Genetik etkiler Doğurgan çağdakiler 3 kuşak (120 yıl) izlenmeli Teratojenik etkiler Sakat doğumlar, mental retardasyon Psiko-sosyal etkiler Kaygılar, ruhsal bozukluklar, göçler, intiharlar

Saptama / İzleme Kayıtlar – İstatistikler Epidemiyolojik araştırmalar

Nükleer enerji kaynaklı etkilenim Kazalar Nükleer santral yakınlarında yaşayanlar Olağan Dışı Durumlar (deprem, kasırga vb.) Atıklar Nükleer santrallerde çalışanlar Savaşlar / Nükleer silahlar

Nükleer Santral Kazaları 1. Three Mile Island, ABD, Chernobyl (Çernobil), Ukrayna, Fukuşima, Japonya, 2011.

Çernobil  Patlama'da 31 kişi yaşamını yitirmiş.  Çoğu gönüllü olmak üzere 600 bin kişi acil müdahalede çalışmış.  Çoğu 5 yaş altı yüzbinlerce kişi radyasyondan etkilenmiş.  Yüzbinlerce kişi radyasyondan kirlenmiş topraklardaki evlerinden tahliye edilmiş.

Çernobil sonrası... Ukrayna'da %20'lere varan sakat doğumlar Çocukluk çağı Tiroid Ca sıklığı: Ukrayna'da 8 kat; Belarus'ta 36 kat; Rusya Federasyonu'nda 44 kat artmış. Çernobil'in yol açtığı / açacağı tüm kanserlerden beklenen ölüm: – Mevcut zarar ve gelecek kuşaklara maliyeti: 350 milyar ABD $

Nükleer Santral Yakınlarında Yaşayanlar İngiltere Fransa Almanya

İngiltere

Fransa Bulguları riskin artmadığı yönünde; ancak 40 km karelik bir alandeğerlendirilmiş.

Alman KiKK Çalışması

Alman KiKK Çalşması Almanya'daki 16 büyük nükleer santral çeversinde yaşayan 5 yaşından küçük çocuklar üzerinde yürütülen KiKK çalışması, bu çocuklarda kanser riskinin arttığını göstermektedir. Nükleer santral çevresinde yaşayan çocuklarda, risk 1.61 kat artmıştır. Nükleer santralin 0-5 km yakınında yaşayanlarda risk, 5 km.den daha uzakta yaşayan çocuklara göre 2.19 kat daha fazla bulunmuştur Tüm lösemiler için risk 1.75 akat artmıştır. Lösemili çocuklar, rastgele seçilmiş kontrol grubundaki çocuklara göre nikleer santrale daha yakın yaşamaktadır.

Türkiye Radyasyon bulutu ağırlıklı olarak 2-6 Mayıs 1986'da Türkiye üzerinden geçmiş Ağırlıklı olarak Karadeniz, Trakya, Maramara ve Ege etkilenmiş Karadeniz'de Pazar, Fındıklı, Ardeşen, Çayeli, Arhavi'de Trakya'aya göre 5-10 kat daha yüksek radyasyona maruz kalınmış. Yaklaşık 20 bin kişi Trakya aksine, Uyarı yapılmadı.

Türkiye'de Sağlık Bakanlığı’nın kamuoyundan gelen baskılar sonucu, kazadan 20 yıl sonra Edirne ve sadece Karadeniz Bölgesi ile sınırladığı Kanser araştırmasında: Edirne ve Rize'deki olguları, Isparta ile karşılaştırmış; kanser artışı saptamamıştır.

Türkiye'de Kazadan hemen sonra KTÜ Tıp Fakültesinde çocuk ve iç hastalıkları anabilim dallarında yapılan üç ayrı çalışmada yılları arasındaki on yıl içerisindeki hasta kayıtları taranmış : iç hastalıkları anabilim dalı çalışmasında (erişkinlerde) 1986 öncesine göre lösemi görülme sıklığının % 286 arttığı; multipl miyeloma sıklığının ise % 250 arttığı; çocuk hastalıkları ana bilim dalı çalışmasında ise 1986 öncesine göre çocukluk çağı lösemi görülme sıklığının 1986 sonrasında % 250 arttığı saptanmıştır.

Türkiye'de Türk Tabipler Birliği’nin Hopa civarında yaptığı sınırlı araştırmada ise aksine artış gözlenmiştir.

Türkiye'de Çernobil Nükleer Kazasından 7 yıl sonra oluşturulan, Şubat 1993 tarihli “Sağlık Bakanlığı Bilimsel Kurul Raporu ve Üniversite Görüşleri” başlıklı rapora göre: TAEK verileri (!) referans alınarak radyasyondan en çok etkilendiği varsayılan Artvin, Rize, Giresun, Trabzon, Ordu ve Edirne illerinde ile Ankara ve İstanbul’daki onkoloji merkezlerine bu illerden gelen son on yıldaki ( ) lösemi ve tiroid kanseri olguları (Kaza öncesi dört yıl) ve (Kaza sonrası dört yıl) olarak iki gruba ayrılarak karşılaştırılmıştır. lösemi görülme sıklığında % 44,4 artış; tiroid kanserlerinde ise % 300 artış gözlenmiştir.

Kayıt tutmada isteksizlik Bilgisizlik Donanım eksikliği veya uygunsuzluğu Veri saklama Radyasyona bağlı hastalık tanısıkoyulmasını engelleme Epidemiyolojik araştırmalara yasak Göçlerle başka yerlere gidenleri izlemek zor / olanaksız

Toplumu bilgilendirme eksik Nasıl korunacak Ne yapacak Gönüllü - zorunlu göç Hastalıklar – ölüm Gelecek kuşaklar risk altında Bireysel – toplumsal yük