Arı Irkları Bütün canlılarda olduğu gibi arılar da zaman içinde yaşadıkları coğrafi bölgenin şartlarına uyum göstererek değişik ırk özellikleri kazanmışlardır. Arı ırkları hırçınlık, çalışkanlık, hastalıklara dayanıklılık gibi değişik özellikler gösterirler

Arı ırkları; büyüklük, renk, dil uzunluğu, vücudun kıl örtüsü, balmumu bezlerinin şekil ve büyüklüğü, kanat damar yapısı ve kanat büyüklüğü gibi morfolojik özelliklerle birbirlerinden ayrılırlar. Bugüne kadar yapılan taksonomik çalışmalarda dünyada 24 arı ırkı kesin olarak tanımlanmıştır. Bunlardan ancak bazıları ekonomik öneme sahip olup ekolojik şartların elverdiği her yerde yetiştirilirler. Ekonomik değer taşıyan arı ırkları içinde İtalyan, Kafkas ve Karniyol ilk sıralarda yer alırlar.

Üstün arı ırkından beklenen özellikler şunlardır: - İnsana yakın ve uysal olması. - Uçuş uzaklığının uzun olması. - Daha fazla bal ve polen toplayacak fiziki özelliklere sahip olması. - Kovanlarını temiz tutması ve hastalıklara karşı dayanıklı olması. - Coğrafya ve iklim şartlarına dayanıklı olması. - Hortum uzunluklarının fazla olması. - Ana arıların yumurtlama yeteneklerinin yüksek olması. - Oğul eğilimlerinin düşük olması.

Her ırk, dış görünüş ve davranışları bakımından birbirinden farklıdır, kendine özgü özelliklere sahiptir. Belirlenen kriterler yardımıyla eldeki örneğin hangi ırka ait olduğu yada arının ait olduğu ırkın özelliklerini taşıyıp taşımadığı yani saflığı test edilebilir. Bu özelliklerin belirlenmesinde iki yönden inceleme yapılır: 1.Irkların morfolojik özellikleri 2.Irkların fizyolojik özellikleri

2.Kübital indeks Kanat damarları oranıdır. 1.IRKLARIN MORFOLOJİK ÖZELLİKLERİ Koloniden genellikle işçi arı örnekleri alınarak, laboratuarda incelenir. 1.Renk İşçi arının abdomen halkalarının rengine, özellikle ilk üç halkaya bakılır. 2.Kübital indeks Kanat damarları oranıdır.

3.Hortum uzunluğu İşçi arılarda: kılıf halinde uzamış bir çift alt çene ve bunun içindeki uzun dilden oluşan emme sisteminin ölçülmesiyle bulunur..Hortum uzunluğu arıcılık için direkt önemlidir. Bazı çiçeklerin, özellikle kırmızı üçgülün nektarı derindedir. 4.Abdomen kılları İşçi arıların abdomen halkarındaki kıl yapısı iki yönden incelenir: a)Kıl uzunluğu Arının 5.abdomen halkası üzerindeki kıllarına profilden bakılarak ölçme işlemi b)Keçe kuşak genişliği Arının 4. abdomen halkası üzerindeki tüylü bandın genişliği ölçülür ve bu halkadaki tüysüz kısımla 5. Yapısı İşçi arıların şekil ve büyüklüklerine bakılır.

3-Kışa Dayanıklılık Her ırk belirli iklim şartlarına uyum sağlamıştır. 2-IRKLARIN FİZYOLOJİK ÖZELLİKLERİ Haftalık kontrollerde, koloni bireyleri kovanda izlenerek alınan bilgiler koloni kartına işlenir. 1-Bal Verimi Kışa giren tüm kolonilerin ortalama verimlerinin % olarak ifadesidir. Bal sezonu bitiminde değerlendirilir.. 2-Davranışı Irklar davranış olarak da farlılık gösterirler. Çok sakin, hırçın ve saldırgan olarak sınıflandırılırlar. 3-Kışa Dayanıklılık Her ırk belirli iklim şartlarına uyum sağlamıştır.

4-İlkbahar Gelişimi Buda ırklara göre farklılık gösteren bir özelliktir. Çok erken, erken, normal, geç olabilir. 5-Oğul Eğilimi ırklarjın oğul eğilimleri farklılık gösterir 6-Yağmaya Eğilim Genellikle kovanını şaşırmaya eğilimli olan arı ırkları, yağmaya eğilimli olmaktadır. Bu ırklarda kovanlar fazla sık yerleştirilmemelidir.

7-Hastalıklara Dayanıklılık Irklar fizyolojik olarak çeşitli arı hastalıklarına hassasiyet yada dayanıklılık göstermektedirler. 8-Gömeç Kapatma Bal doldurulmuş petek gözlerinin kapatılması, yani sulanması da ırklara göre farklılık gösterir. Bazı ırklar petek gözlerini düz, bazıları bombeli olarak kapatırlar. 9-Propolis Biriktirme Bütün bal arısı ırkları propolis denilen yapışkan maddeyi kullanarak kovanlarını ve peteklerini dezenfekte ederler. Propolisi her ırk değişik miktarlarda toplar ve biriktirir. 10-Ana Arının Günlük Yumurta Verimi Ana arının bir günde bıraktığı yumurta sayısı genç ana arı kovanlarda sayıldığı zaman, değişik rakamlar tespit edilmiştir.

1-Esmer 2-Sarı 3-Hindistan Arı ırkları 1-Esmer 2-Sarı 3-Hindistan

Esmer Arı Irkları a)Kafkas arı ırkı (Apis mellifera caucasica) b)Korniol arı ırkı (Apis mellifera carnica)

Kafkas arısı Kafkas arısı

Kafkas arısı

Kafkas ırkının özellikleri Ana vatanı Kafkasya’nın yüksek vadileri olarak bilinir. Bu ırkın dağ ve ova tipi olmak üzere iki çeşidi vardır. Biçim, büyüklük ve kıl örtüsü bakımından Karniol ırkına benzerler. Koyu kitin rengine sahiptir. Kıl örtüsü Karniol ırkına göre daha açık gridir. En uzun dilli arı ırkı olup dil uzunluğu 7,2 mm’ye kadar çıkabilmektedir. Bu nedenle derin tüplü çiçeklerden daha iyi yararlanırlar.

Çok uysal,çalışkan ve şiddetli soğuğa dirençli olma gibi üstün ırk özellikleri vardır. Hortumları diğer arı cinslerinden uzundur. Sık sık oğul verme eğilimine girmemeleri bu ırkın üstün nitelikleri arasındadır. Yavru verimleri yüksektir ve kuvvetli aileler meydana getirirler. En kuvvetli oldukları devre yaz ortasıdır. Çok uslu olmalarına rağmen, dışardan gelen yağmacı arı ya da diğer zararlılara karşı kovanlarını oldukça iyi korurlar. Kitin rengi koyudur genelde gri kurşuni renktedirler. Tek kusurları kovana aşırı miktarda propolis getirerek sağa sola bulaştırmalarıdır.

Çok iyi nektar toplayıcısıdır. Bal verimleri yüksektir Çok iyi nektar toplayıcısıdır. Bal verimleri yüksektir. Nektar akımı başlar başlamaz yavru üretimini kesip nektar toplamaya başlarlar. Kış için de fazla bal depo ederler. Kafkas ırkı arı iyi yavru yetiştirir ve güçlü koloniler oluştururlar. Oğul verme eğilimi zayıftır, uysaldır ve çok fazla propolis kullanırlar. Yağmacılık ve kovanlarını şaşırma eğilimleri yüksektir.

KOLONİ DAVRANIŞLARI Kafkas arısı İyi bir yavru yetiştiricisidir. Kuvvetli koloniler teşkil ederler. Kıştan çok zayıf çıksalar bile, ilkbahar başında gelişme erken başlar, yavaş seyreder, yaz ortasında ise, koloni kuvvetliğinin doruğunu ulaşır. Koloni tam geliştiğinde, ana arının günlük bıraktığı yumurta sayısı 1100–1500 arasında değişir.

Gömeçler üzerinde sessizdirler. Uysaldırlar, hırçın sokucu değildirler Gömeçler üzerinde sessizdirler. Uysaldırlar, hırçın sokucu değildirler. Bu özellik Kafkas arısının en önemli karakteridir. Çok düzgün gömeç yapar ve sırlarlar. Göz sırları koyu renklidir. Propolis’i çok taşır ve kullanırlar. Kovan parçalarını yapıştırdıklarından kovan kontrolü zorlaşır. Bir koloniden iki kilograma kadar propolis alınabilir. Balı ilk önce kuluçkalığa sonrada ballığa depolarlar. Bunun için yavru yetiştirme bal akımı başlangıcında sınırlanır

Yağmacılık ve kovanlarını şaşırma eğilimleri fazladır Yağmacılık ve kovanlarını şaşırma eğilimleri fazladır. Oğul verme eğilimleri zayıftır. Yiyecek toplama, yavru yetiştirme ve gömeç yapma aktiviteleri mevsim boyunca aynı olan kolonilerin yalnızca %13’ünü oğul verdiği tespit edilmiştir. Mum üretimleri oldukça düşüktür.

Etkili bir yiyecek toplama yeteneğine sahiptirler. Fazla bal yaparlar Etkili bir yiyecek toplama yeteneğine sahiptirler. Fazla bal yaparlar. Yavru gözlerine yakın yerlere bal depolarlar. Yine yiyecek kaynakları armada çok etkilidirler. Zengin yiyecek kaynaklarını tercih ederler. Kıt kaynaklardan da en ekonomik yararı sağlarlar..

Ağır ve uzun kış şartlarında üstün kışlama yeteneğine sahiptir Ağır ve uzun kış şartlarında üstün kışlama yeteneğine sahiptir. Sonbaharda, küçük bir delik hariç uçuş deliğinin diğer kısımlarını tamamen bir propolis perdesiyle kapatırlar. Kötü kışlatma şartlarında , paralize ve nosema’ya karşı aşırı duyarlılık gösterirler. A.Y.Ç.’ne karşı çok hassastırlar. Akarlara karşı dayanıksızdırlar. Yiyecek depolarını çok iyi korur ve tutumlu kullanırlar.

Arı ırkları içinde en uzun dilli olanıdır Arı ırkları içinde en uzun dilli olanıdır. Uzun dilleri sayesinde kısa dili olanların ulaşamadıkları derin tüplü çiçeklerden daha fazla yararlanırlar ve değişik kompozisyonda bal üretirler. Bu tip bitkilerin döllenmelerin de ve tohum bağlamalarında etkili rol oynarlar

Karniyol Arıları Avusturya Alplerinin güney kıyıları ve Tuna boylarında yayılma gösterirler. İsmini Yugoslavya’nın Karniol şehrinden alır. En sakin arı ırkıdır. 6,4-6,8 mm dil uzunluğuna sahiptir.

Gri arılar da denilen Karniyol arısının kitini çok koyu renktedir ve genellikle 2. ve 3. halkalar üzerinde kahverengi noktalar, bazen de kahverengi çizgiler vardır. En sakin ve uysal arı ırkıdır. Yavru üretme kabiliyetleri çok iyidir. Küçük aileler halinde kışladıklarından yiyecek tüketimleri azdır. Polen miktarı yeterli olduğu sürece yavru büyütme uzun süre devam eder. Sonbaharda ailenin nüfusu süratle azalır.

Çok sert iklim şartlarında bile kışlama yetenekleri iyidir Çok sert iklim şartlarında bile kışlama yetenekleri iyidir. Oğul verme eğilimleri yüksektir. Yön tayin etme ve kovanlarını bulma duyguları kuvvetlidir. Yağmacılığa karşı meyilli değildirler. Çok az propolis kullanırlar ve bu yüzden yavru hastalıklarına karşı çok hassastırlar. Çevre şartları değişikliklerine uyma kabiliyetleri yüksektir.

Koloni Davranışları Karniola Arıları: Çok sakin, sesiz, en iyi huylu ırkıdır. Arılı çerçeveler uzun süre kovanın dışına konulduğunda iyi bir hattın tek bir arısı bile cevreden uzaklaşıp gitmez, hırçınlaşmaz. Zayıf kadro ile kışlarlar ve çok az yiyecek tüketirler. Kovana ilk çiçek tozu girmesiyle yavru yetiştirme de hemen başlar ve bunu hızlı bir gelişme izler. Çiçek tozu akımı sürdüğü sürece geniş bir yavrulu alan varlığı devam ettirir. Zayıf bir çiçek tozu akımı olduğu zaman yavru yetiştirme alanı da sınırlandırılır.

Sonbaharda koloni kadrosu hızla azalır Sonbaharda koloni kadrosu hızla azalır. Buna rağmen uygun olmayan iklim koşullarında bile çok iyi kışlar. Koloni nin hızlı gelişmesi yanında oğul vermeye aşırı isteksizlerdir. Çevreyi tanıma yetenekleri çok yüksektir. Kovanlarını az şaşırırlar. Yağma egilimleri yoktur. Az propolis kullanırlar.

Sarı Arı Irkları a)İtalyan arı ırkı (Apis mellifera ligustica) b)Kıbrıs arı ırkı (Apis mellifera cypria) c)Mısır arı ırkı

İtalyan arı ırkı

Özellikleri Asıl yurdu Kuzey İtalya dır.Kışları uzun süren, ılıman ve nemli geçen, nektar akımının iyi olduğu ve yazları kurak geçtiği yerlerde çok iyi sonuç vermektedir. İnce bir karın ve nispeten uzun bir dile sahip olup dil uzunluğu 6,3-6,6 mm’dir. Karın kitin rengi parlak olup sarı benekli bantlar bulunur. Kılları da sarımsı renkte olup bu durum erkek arılarda daha belirgindir.

Eskiden beri üstün özelliklerini koruyan arı ırkıdır Eskiden beri üstün özelliklerini koruyan arı ırkıdır. İtalyan arıları çok çalışkan ve uysaldırlar. Ana arı bol yumurtlama yeteneğine sahiptir. Çoğalma kabiliyetleri fazladır. Yavru büyütme yeteneği fazla olup erken ilkbaharda kuvvetli koloni oluştururlar. Bol nektar toplayarak çok bal yaparlar. Oğul verme eğilimleri zayıftır. Arı ırkları arasında en güzel petek İtalyan arısı tarafından örülür. Tatlı sarı renkli ve güzel görünüşlüdür. Tek olumsuz özellikleri aşırı derecede yağmacı oluşlarıdır.

Koloni Davranışları İtalyan Arısı :Gömeç üzerinde sakin ve sessizdirler, genellikle yumuşak iyi huyludurlar. Koniler ilkbahar başında çoğalmaya başlarlar, sonbahar sonuna kadar yiyecek akımına bakmaksızın geniş yavru alanlarının devamını sürdürürler. Bu duruma özellikle yaz ortasında yüksek performans gösteren fevkalade kuvvetli koniler meydana gelir

. Kuvvetli yavru yetiştirme yeteneğine rağmen oğul verme eğilimi çok azdır. Kuvvetli kadrolarla kışlar, yüksek düzeyde yiyecek tüketirler. Kışı uzun yörelerde kışlama problemlere yol açar.İlkbahar başındaki koloni gelişmesi yavaş ve geç olur. Yazın bal akımının zayıf olması halinde yiyecek tüketiminin yüksek olması nedeniyle yiyecek kıtlığı meydana gelir.

Hızlı ve üzgün gömeç kabartırlar. Ballı çok parlak bir sırla sırlarlar Hızlı ve üzgün gömeç kabartırlar. Ballı çok parlak bir sırla sırlarlar. Hiçbir arı ırkı İtalyan arıları kadar güzel görünüşlü ve düzün gömeç balı üretemezler. Kısa, ılıman, nemli kışı ve uzun bal akımı ve kurak yazları olan Akdeniz iklimine İtalyan arısı çok iyi bir uyum sağlamıştır. Kışı uzun, kötü ilkbahar şartları için savunmasız ve dayanıksızdır.

Ağır kış koşullarına uyum sağlamaları zor olan ırklardır Ağır kış koşullarına uyum sağlamaları zor olan ırklardır. Bal akımının iyi olduğu zamanlarda yüksek bir gelişme ve bal toplama gücü gösterir. Doğadaki her kaynağı kovana taşıma arzusu, yağmacılık eğilimi artırır. Bu durum, bal arılarında istenmeyen bir özelliktir. Eğer farklı ırklar arasında yağma meydana geliyorsa, her zaman ilk önce İtalyan arıları yağmaya başlar. Sık sık kovanlarını şaşırmaları da istenmeyen bir huydur.

Kıbrıs Arısı

Özellikleri Bal verimi iyi olmasına rağmen sinirliliği ve hırçınlığı fazla ve idaresi güç olan bir arı ırkıdır. Bu yüzden fazla yayılma alanı bulamamıştır. Sarı renklidir. İtalyan arısına benzer fakat daha küçük daha koyu sarıdır. En tipik özellikleri aşırı hırçın ve sokucu olmalarıdır.

Mısır arısı Açık arazi arıcılığına uygun değildir. Melezleme çalışmalarında kullanılmıştır.

Yerli Arı Irkımız Anadolu Arısı: (Apis mellifera anatoliaca) Anadolunun büyük bir kısmında yayılış gösteren Anadolu arısı İngiltere ve ABD'ne götürülerek bu ülkelerdeki ıslah çalışmalarında kullanılmıştır.

En büyük özellikleri Anadolu coğrafyası ve iklimine çok iyi uyum sağlamış olmalarıdır. Çalışkan, kış şartlarına ve hastalıklara dayanıklı olma gibi avantajları vardır. Anadolu arısının en üstün vasıflarından birisi de çok zor şartlarda bile bal toplayarak hayatını devam ettirebilmesidir. Genelde esmer ve küçük yapılı arılardır.

Hangi ırkla çalışmalıyım Öncelikle bölgeye uyum sağlamış olan yerel ırkla başlayarak,tecrübe kazanınca üretim şekline göre ırk tercihi yapılabilir.

Hindistan arı ırkları a)Dev Arı (Apis dorsata) b)Küçük Tip Arı (Apis florea) c)Hint Arısı (Apis indica)

Dev Arı (Apis dorsata)

özellikleri Çok iri bir arı türüdür. Alçak bölgelerde yaşamaktadır. Bu arı ırkı çok çalışkandır. Oldukça vahşi ve tehlikelidirler göç etme adetleri vardır.

Apis Florea

özellikleri Sıcak iklimli alçak ovalarda yaşamaktadırlar. Küçük tip Hint arılarıdır. Çalılar ve ağaçların küçük dalları üzerinde tek gömeç yaparlar. İyi huylu arılardır. Fakat bal verimleri çok azdır.

Apis florea peteği

Apis Florea oğulları

A.Florea ile A.Dorsata nın karşılaştırması

Hint arısı( a.indica-cerena) Genellikle dağlık bölgelerde yaşarlar. Ağaç kovuklarında ve duvar oyuklarında konaklayıp gömeç yapmaktan hoşlanırlar. Bu arılar sakin ve iyi huyludurlar, hiç duman vermeden idare edilebilirler. Çok fazla oğul verirler. Göç etme adetleri vardır. Çalışkan ve verimli bir ırk olarak kabul edilmezler.

Karpat arısı Karpat Arısının anavatanı Karpat Dağları (Ukrayna’nın batısı) renk gridir genellikle beyaz gömeç yaparlar Uysaldır Kışa dayanma yeteneği yüksek Oğul verme eğilimi düşük Dil uzunluğu 6.3 - 7.0 mm