MAKALE ÖZET VE ÇEVİRİSİ ELİT FUTBOL HAKEMLİĞİNDE EGZERSİZ FİZYOLOJİSİ VE BESLENME PERSPEKTİFLERİ MAKALE ÖZET VE ÇEVİRİSİ

K. Schenk, M. Bizzini, H. Gatterer Makale Bilgileri Orijinal Adı : Exercise physiology and nutritional perspectives of elite soccer refereeing. Yazarlar K. Schenk, M. Bizzini, H. Gatterer Yayın Yeri Scandinavian journal of medicine & science in sports, 28(3), 782-793. Yayın Yılı 2017

Giriş Hakemler, takımların rekabet seviyesine veya yaş kategorilerine bakılmaksızın; performanslarıyla maçın akışına direkt etki yapmaktadır. Elit futbolcuların aksine, çoğu hakem profesyonel değildir ve farklı meslekler gruplarında çalışmaktadır. Ayrıca elit hakemler ve futbolcular için; yaş, vücut kompozisyonu, aerobik kapasite ve antrenman yüklemesi farklılık göstermektedir. Bu çalışma öncesinde yapılan bilimsel araştırmalar özellikle egzersiz fizyolojisi ve futbol hakemlerinin performansları ile sınırlıyken, beslenme bakımından aktif profesyonel futbolun önerileri benimsenmiştir.

Maç günlerinde, yüksek antrenman yüklemelerinde, uzun sürelerde veya yüksek fiziksel zorlama gerektiren meslek gruplarında çalışan hakemlerde yüksek besin alımları söz konusu olabilmektedir. Bu nedenle; yeterli beslenme ve sıvı alımına, dikkat eksikliğine (D vitamini ve kadınlarda demir) ve yurtdışı seyahatler için temel önlemler hakkında eğitime özellikle dikkat gösterilmesi gerekmektedir. Beslenme önerilerinin cinsiyet farklılıklarını gözeterek popülasyona özgü fiziksel özelliklere ve gereksinimlere, bunun yanı sıra da bireysel özelliklere ve özel ihtiyaçlara yönelik olması gerekmektedir.

1980'li yıllardan itibaren bilimsel araştırmalar, maçın arka plan bilgisini sağlamaya, ilgili zamanın teknik imkanlarını kullanarak, hakem ve yardımcı hakemlerin aktivite profili ve fizyolojik taleplerine cevap bulmaya odaklanarak başlamıştır. Castagna, Abt ve D’Ottavio, futbol hakemliği konusunda aktivite profili, egzersiz fizyolojisi ve test protokolleri hakkında kapsamlı bir bilimsel inceleme yayınlamışlardır. Beslenme açısından bakıldığında, Reilly ve Gregson, Teixeira ve arkadaşları, Martinez Renon ve Collado, beslenmeyi futbol hakemlerinin özellikleri ve performanslarına dayandırılarak yapılan çalışmalarda ilk olmuşlardır. Bu beslenme önerileri temel olarak profesyonel futboldan, cinsiyet, yaş, fiziksel özellikler, eğitim alışkanlıkları ve hakemlerin egzersiz kapasitesi ile ilgili farklılıkları ve özellikleri çok az ölçüde göz önüne alınarak benimsenmiştir.

Hakemlerde Yaş ve Antropometrik Özellikler Vücut yapısı, belirli bir sporun gereksinimine göre fiziksel uygunlukta önemli bir faktördür. Yaş ve vücut yapısı, istirahat metabolizma hızını, fiziksel aktivite sırasındaki enerji harcamasını, yaralanma ve sakatlanmaları etkilediği bulunmuştur. FIFA Dünya Kupası 2012/2013 seçmelerine katılan futbol hakemlerinin yaş ortalaması erkek hakemlerde 37.7 ± 3.3 yaş ve erkek yardımcı hakemlerde 37.3 ± 4.0 yaş, kadın hakemlerde yaş ortalaması ise 33.7 ± 3.5 yaş olmakta (FIFA'nın Dünya Kupası hakemleri seçimi, 2013, yayınlanmamış veriler), bu da uzun bir kariyer ve yeterlilik geçmişini yansıtmaktadır.

Hakemlerde Yaş ve Antropometrik Özellikler FIFA hakemlerinin 2012/2013'teki antropometrik verileri TABLO 1‘de özetlenmektedir (FIFA Dünya Kupası hakemleri seçimi, 2013, yayınlanmamış veriler). Katılım öncesi tıbbi değerlendirmeye 106 erkek (52 hakem, 104 yardımcı hakem) ve 42 kadın hakem katılmıştır. Hakem ve yardımcı hakemler arasındaki fizik ve vücut yapısı ile ilgili farklılıklar tesadüfi olmayabilir, ve özel gereksinim gerektiren bir seçimi yansıtmaktadır.

Beden kütle indeksi (BKİ) (kg/m2) Bazal metabolizma hızı (kkal/gün) Tablo 1. FiFA hakemlerinin antropometrik profili (2012/13 Dünya Kupası seçmeleri, yayınlanmamış veri) Orta hakemler (n=52) (erkek) Yardımcı hakemler (n=104) (erkek) Orta hakemler (n=42) (kadın) Ortalama ± standart sapma Yaş (yıl) 37.7±3.3 37.3±4.0 33.7±3.5 Vücut ağırlığı (kg) 76.9±6.8 72.1±7.4 61.0±6.0 Boy uzunluğu (cm) 181.1±5.6 176.9±7.5 169.2±5.3 Beden kütle indeksi (BKİ) (kg/m2) 23.4±1.7 23.0±1.6 21.3±1.5 Bel çevresi (cm) 85.3±5.0 83.4±5.4 77.0±5.3 Yağsız kütle (kg) Yağ kütlesi (kg) 61.1±5.1 58.1±5.5 45.7±3.8 Vücut yağ yüzdesi (%) 15.8±3.5 14.0±3.4 15.3±3.4 Bazal metabolizma hızı (kkal/gün) 1718±129 1390±69

Hakemlerde Yaş ve Antropometrik Özellikler Sunulan verilere göre, Stulp ve arkadaşları tarafından 1. Fransa Ligi’nde ve 2010 FIFA Dünya Kupası'nda Hakem ve Yardımcı Hakemler arasında 4.0 cm'yi aşan önemli bir boy farkı belgelenmekte ve hakemlerin boyu ile sahadaki otoritesi arasında ilgi çekici bir ilişki bulunmaktadır. Reilly ve Gregson’un çalışmalarına göre İngiltere Premier Ligi hakemlerinin ortalama beden kütle indeksi (BKİ) değerleri, faal elit FIFA hakemlerinden kayda değer derecede yüksektir (27.1 ± 5.3 kg/m2 ‘ye 23.4 ± 1.7 kg/m2) Benzer olarak, Casajús ve Gonzalez-Aguero, son on yıl içinde elit İspanyol hakemlerinde daha atletik bir vücut yapısına doğru bir eğilimi olduğunu, bu eğilimin muhtemelen artan fiziksel talebin ve hakem antrenmanlarında daha fazla profesyonel yardımın olduğu gibi bir sonuca varmaktadırlar.

Hakemlerde Yaş ve Antropometrik Özellikler Dahası, elit hakem gelişimine yönelik 8 yılı aşkın süredir devam eden çalışmalar, vücuttaki yağ kütlesinde azalmayı (deri kıvrımları toplamı: 53.6 'ya karşılık 42.2 mm) ve koşu hızındaki gelişmeyi (12.0'a karşı 14.0 km / s) ve Laktat birikimdeki azalmayı (43.4 vs 37.3 ml / dak / kg) göstermektedir. Vücut ağırlığı ve vücut yapısı önemli olmaktadır, aşırı vücut ağırlığı ve yağ kütlesi aerobik kapasiteyi azaltmakta ve fiziksel zorlanma ve yorgunluğa duyarlılığı artırmaktadır. Hakemlerin fiziksel kapasitesi ve performansı, iyi yer alma ve doğru karar vermede önem arz etmektedir. Psikolojik bir bakış açısından atletik bir fizik, oynanan oyuna ayak uydurmada ve sahada otorite sağlamada yardımcı olabilmektedir.

FİFA Hakemleri ve Profesyonel Futbolcular FİFA hakemliği için eğitim ve antrenman programları ile ulusal derecelendirme sistemlerinin sonucu olarak hakem için 25 yardımcı hakem için 23 alt yaş sınırı gereklidir. Uluslararası futbol hakemleri sahada birlikte yer aldıkları futbolculara göre ortalama 10-15 yıl daha büyüktür. Hiç şüphesiz tecrübe ve yaşın otorite ve tanınma konusunda pozitif etkisi olmasına rağmen, hormonal durumdaki değişimler metabolizmayı etkiler ve vücut bileşimi ile egzersiz kapasitesinde belirgin değişimlere neden olur.

FİFA hakemleri ile İtalya ve Avusturya’da oynayan profesyonel futbolcuların biyoempedans yöntemi kullanılarak vücut yağ yüzdesi ve vücut hücre kütlesi (metabolik olarak aktif doku bölgesi) ölçümleri yapılmıştır. FİFA hakemlerinde vücut yağ yüzdesi ortalaması %20.4±3.6, vücut hücre kütlesi ortalaması 33.8±3.5 kg bulunmuşken; bu değerler sırasıyla İtalya’da oynayan futbolcularda %16.1±2.0 ve 40.5±3.1 kg ve Avusturya’da oynayan futbolcularda %16.3±2.1 ve 39.7±3.1 kg olarak bulunmuştur.

Daha düşük vücut hücre kütlesi, bazal metabolizma hızı ve antrenman yüklemesinin kombinasyonu daha düşük enerji alımı ile dengelenmeli, yağ kütlesinin artmasına neden olan yüksek enerji alımından kaçınılmalıdır. Vücut ağırlığının sürdürülebilmesi için yağsız vücut kütlesi başına 35-40 kkal/kg enerji alımı önerilmektedir. Fiziksel aktivite ve antrenman sırasındaki enerji harcaması da eklenerek günlük ortalama enerji alımı belirlenmektedir. Yorgunluk ve sakatlanmaların önlenmesinde de beslenmenin belirleyici bir rol oynadığı bilinmektedir. Futbol hakemleri için spesifik beslenme kılavuzları yoktur ve çoğunlukla hakemlerin güncel olarak futbolcular için kabul edilen beslenme yönergelerini kullanmaları önerilmektedir.

Futbol Hakemlerinin Performans Profili Hakem ve yardımcı hakemler oyunun temposunda oyuncuların davranışlarının kurallara uyup uymadığını tespit etmek için doğru pozisyon almalıdır. Ulusal ve uluslararası düzeyde futbol hakemlerinin etkinliğiyle ilgili çok sayıda çalışma vardır. Bir futbol maçı esnasında futbol hakemleri tarafından katedilen toplam mesafe ile ilgili veriler, futbolcular ile karşılaştırılabilir ancak maçlar ve ülkeler arasında büyük ölçüde farklılık olabilir. Maç esnasında İngiltere Premier Liginde hakemler 9438+707m, elit Danimarkalı hakemler 10070+130 m ve İtalya Seri A maçlarında hakemler 11496+983 m ile 12956+548 m arasında koşarlar.

Hakemin aktivitesiyle ilgili yapılan analizlerde, yorgunluk özel ilgiyi hakeden bir konudur. Futbol takımlarının taktiksel yaklaşımının yanında hakemlerin fiziksel olarak iyi bir vücuda sahip olması performanslarını etkileyebilir. Castagne ve D’Ottavio aerobik kapasite ile maç esnasında devamlılığın arasında güçlü bir negatif ilişki bulmuşlardır ve erkek hakemler için maç süresinin %13,6-29,9 unu kapsamaktadır. Benzer şekilde bir egzersiz testinde kandaki laktat konsantrasyonunun 4 mmol/L ulaştığında elde edilen koşu hızı, maç sırasında katedilen mesafeyle pozitif olarak ilişkiliydi.

Barbaro–Alvarez ve arkadaşları GPS ile yapılan ölçümlerde maç esnasında yaklaşık 700+300m kadar koşmada en hızlı sprint hızını 19.15+0.61 km/saat olarak belirledi. D’Ottavio ve Castagna her biri 4.3 saniyede bir aktiviteyi temsil eden hem aerobik hem de anaerobik dayanıklılığa ihtiyaç duyulan, bir maçta 1268 aktivite belirlemişlerdir. Yardımcı hakemler Amerika Kupasında 5819+381 m ,2003 U17 Dünya Kupasında 6137+539 m, FİFA 2005 Konfederasyonlar Kupasında 5752+554 m koştular ve bunların %29.7+4.7 si yan yan koşulardı. Krustrup ve ark. Her 4-5 saniyede bir aktivite değişerek üst sınıf yardımcı hakemler için ortalama 2 saniye süren 110 yüksek yoğunluklu koşu raporladılar.

Mallo ve ark. üst sınıf kadın hakemlerin bir maçta ortalama koşu mesafesinin 10.032+300 m, %25.7+3.7 yürüme, %21.1+1.7 jog, %9.5+1.1 sabit hız, %5.6+0.9 yüksek şiddette koşu ve %38.1+3.5 inin durağan olduğunu gösterdiler. Tekrarlanan kapiller laktat analizleri sınırlı değerdedir, çünkü serum laktat sadece en son aktivitelerin yoğunluğunu yansıtır. Ek olarak futbol hakemlerinde egzersiz yoğunluğunda devamlı kalp hızı monitarizasyonu yapıldı. Üst sınıf oyuncu ve elit hakemler için bir maç sırasında ortalama oksijen tüketiminin benzer (%68 ve %70) olduğu görüldü.

Antrenman ve Test Hakemlerde fiziksel antrenman sıklığı ve şekli hakkında çok az veri vardır. Fiziksel çalışma ve teorik eğitime ilişkin yardım ulusal futbol dernekleri tarafından ve eğitmenler için kurslar düzenleyen FIFA tarafından sağlanmaktadır.

Kadın ve erkek FIFA hakemlerinin antrenman süreleri sezon öncesinde haftada 7.5+3.1 e karşı 7.1+3.4 saat/hafta, sezon içinde 6.0+2.9 a karşı 6.1+2.4 saat/hafta olarak bildirilmiştir. Erkek ve kadın hakemler karşılaştırıldığında; erkeklerin uzman bir kişi tarafından eğitim alma durumunun daha yüksek olduğu bildirilmiştir (%64 kadın, %84 erkek).

Fiziksel antrenmanların ana hedefleri aerobik ve aralıklı egzersiz kapasitesi, tekrarlayan sprint yeteneği ve çevikliktir, ancak antrenman yöntemi ve yapısı konusunda temel uluslararası standartlar bulunmamaktadır. Artan maç talepleri ve sakatlanma riski göz önünde bulundurulduğunda hakem ve yardımcı hakemler için önleme programları savunulmakta, ‘’FIFA 11+ hakem’’ konsepti ile yakın zamanda özel bir ısınma ve önleme programı uygulanmaktadır. FIFA 1989’dan beri başlangıçta 12 dakikalık Cooper testi, iki adet 50 m, iki adet 200 m ve 4x10 m çeviklik testi ile hakemlere fiziksel test uyguluyordu. FIFA 2007’den beri hakem testinde 6x40 m’lik sprintler ve tekrarlanan 150 m’lik koşuyu erkek, kadın ve yardımcı hakemlere göre düzenlemektedir.

Testlerin özgüllüğü; aerobik kapasitenin baskın olduğu aralıklı sprintlerin nadiren 30 m den uzun olması nedeniyle, saygın hakemler tarafından test argümanlarıyla beraber tartışıldı. Mallo ve arkadaşları fiziksel test ile maç aktivitesi arasında bir bağlantı kuramadı, bazı test sonuçlarıyla (örneğin; tekrarlayan sprint sonuçları) başka rekabet seviyesi ve yaş gruplarında anlamlı ilişki bulundu.

Menapoz öncesi kadınlarda sık görülen ve hücre rejenerasyonunu ve sağlığını etkilediği bilinen demir, folik asit, B12 vitamini ve D vitamini eksikliklerini tanımlamak için kadın hakemlerden kan tetkiki alındı. 42 kadın hakemin; %48 i düşük ferritin (sınır<25 mcg/l), %10 u düşük B12 (sınır<150 pmol/l), %2-3 düşük D vitamini <75 nmol/l düzeyine sahipti. Erkeklerin %47 si ve kadınların %14 ünde LDL kolesterol düzeyi (3,10 mmol/l) artmış bulundu.

FİFA Hakemlerinin Beslenme İhtiyaçları Enerji İhtiyaçları Amatör veya yarı profesyonel hakemler için günlük enerji harcaması; bazal metabolizma hızı, fiziksel duruma göre değişkenlik gösteren fiziksel aktivite ile harcanan enerji, antrenman yükü ve mesleki aktiviteler sırasında harcanan enerjinin toplamından meydana gelmektedir. 2014 FİFA Dünya kupası ve 2015 FİFA Kadınlar Dünya Kupasına katılan erkek ve kadın hakemlerin bazal metabolizma hızları Harris-Benedict formülü ile hesaplanmış ve sırasıyla 1718±129 kkal/gün ve 1390±69 kkal/gün olarak bulunmuştur. Antrenman sırasında harcanan enerji antrenmanın içeriğine ve bireyin fiziksel durumuna bağlı olarak değişmekle birlikte 350-500 kkal/saat’dir.

Müsabaka esnasında harcanan enerji analiz yöntemine göre değişkenlik göstermektedir. Orta hakem için müsabaka esnasındaki enerji harcamasını belirlemek amacıyla video aktivite analizi kullanılarak yapılan enerji harcaması ölçümleri 734.7±11.9 kkal’lik bir enerji harcamasını göstermişken direkt oksijen harcaması ve global konum sistemi (GPS) kullanılarak yapılan ölçümler ise yaklaşık olarak 1200 kkal’lik bir enerji harcaması olduğunu göstermiştir. Son dönemde profesyonel futbolcuların ortalama enerji harcaması 3566±585 kkal/gün olarak rapor edilmişken bu değer birçok futbol hakemi için fiziksel özellikleri ve antrenman yüküne göre nadiren 2600 kkal (antrenman günleri) ve 3000 kkal (maç günleri) değerlerini aşmaktadır.

Makro besin ögeleri Günlük enerji ihtiyacının karşılanmasında makro besinler olan karbonhidrat, proteinler ve yağ alımları arasındaki dengeyi sağlamakla birlikte organizma için gerekli ve temel mikro besinlerin de sağlanması gereklidir. Profesyonel futbolcular için müsabaka esnasında ve çok yoğun veya çoklu antrenman dönemlerindeki toparlanmalar ve glikojen depolarının yenilenmesi için vücut ağırlığı başına 7-10 g/kg karbonhidrat alımı önerilmektedir. Daha az zorlu antrenman ve müsabaka takvimi için ise karbonhidrat alımı 5-7 g/kg ile sınırlanmalıdır. Futbol hakemleri için ise vücut ağırlığını başına 4-6 g/kg günlük karbonhidrat alımı hazırlık aşamasında ve müsabaka günlerindeki toparlanmalar için yeterli olabilir.

Özellikle karbonhidratların 3 saat önce (2g/kg’a kadar) tüketilmesi ve aralarda karbonhidrat solüsyonlarının kullanılmasıyla fiziksel ve bilişsel performansın desteklendiği rapor edilmiştir. Yoğun antrenmanlardan ve müsabakadan sonraki 1 saat içerisinde vücut ağırlığı başına 1.0-1.2 g/kg’lık karbonhidrat tüketimi hızlı bir toparlanmaya sağlar. Genel olarak sindirimi ve emilimi daha hızlı olduğundan egzersiz öncesi yüklemelerde, müsabaka esnasında ve toparlanma döneminde yüksek glisemik indeksli karbonhidratlar tercih edilir. Özetle, hakemlerin karbonhidrat tüketiminin zamanı, miktarı ve kalitesi müsabaka esnasındaki fiziksel ve bilişsel performanslarının sürekliliğinin korunmasında, yorgunluk ve sakatlanmaların önlenmesinde yardımcı olmaktadır.

Yeterli enerjiye sahip düzenli bir diyet genellikle her seviyedeki farklı sporlar için vücut ağırlığı başına 1.2-1.7 g/kg olarak kabul edilen günlük protein ihtiyacını içerdiğinden uygun protein alımına ulaşmak daha kolaydır. Yine de, kas protein sentezini ve yorucu egzersiz sonrası toparlanmayı desteklemek için hayvan (whey, kazein vb) ve bitki (soya, bezelye) proteini takviyeleri veya esansiyel aminoasit karışımlarının kullanımı yaygındır. Karbonhidrat ve protein karışımının kas protein yıkımını engellemede ve fiziksel egzersiz sonrası kas protein sentezini uyarmada en etkili yöntem olduğu kanıtlanmıştır. Sakatlık durumunda kas kütlesinin korunabilmesinin desteklemesi için vücut ağırlığı başına 2.5 g/kg’a kadar çıkılması gerekmektedir. Whey proteini emilim süresi açısından (soya ve kazein yavaş emilir), dallı zincirli ve esansiyel aminoasitler (lösin, sistein vb.) spor beslenmesinde tercih edilebilir protein kaynakları olarak görülmektedir. Genel olarak yağ alımının ise toplam enerji alımının %20-30’u kadar olması önerilmektedir.

Mikro besin ögeleri Sporcu yeterli enerji alıyorsa ve diyetinde besin çeşitliliği varsa vitamin ve mineral takviyesine gerek yoktur. Fakat bazı grupların mikrobesin yetersizliği açısından risk altında olduğu bilinmektedir. 2012/2013 FİFA Dünya Kupası hakemlerinin seçimi için gerçekleştirilen sınav 2 mikrobesin ögesine (demir ve D vitamini) özel olarak dikkat edilmesi gerektiğini göstermiştir. Demirin aerobik kapasiteyi, dayanıklılığı ve hemoglobin düzeylerinden bağımsız olarak enerjik etkinliği (depolama kapasitesinin azalmasıyla birlikte çalışma kapasitesinde ve atletik performansta azalmalar beklenebilir) desteklediği bilinmektedir. Bu nedenle erkek ve kadınlar için sırasıyla 8 mg ve 18 mg besinle demir alımı tavsiye edilmektedir. Optimal D vitamini düzeyi kemik sağlığı, immün fonksiyon, protein metabolizması, kas fonksiyonu ve birçok temel vücut fonksiyonu için gereklidir. Bu nedenle tüm sporcular için hedef 25 (OH) D vitamini düzeylerini optimal seviyede tutmak olmalıdır. Somon, yağlı balıklar ve yumurta sarısında bulunmasına rağmen güneş ışığına maruziyet en önemli D vitamini kaynağıdır.

Hidrasyon ve Vücut Sıvı Dengesi Hidrasyon ve vücut sıvı dengesinin sağlık ve fiziksel performans için önemli olduğu bilinmektedir.

Terleme ile Vücutta Sıvı Kaybı; Vücut yüzeyi Cinsiyet Fiziksel aktivitenin yoğunluğu Sıvı alımı Çevresel faktörler gibi etkenlere göre, bireyler arasında değişkenlik göstermektedir.

Maç boyunca Orta hakemlerin 1,60 ± 0,13 L Yardımcı hakemlerin 0,79 ± 0,19 L su kaybettikleri kaydedilmiştir. Silva ve ark. maç öncesinde ve devre arasında, ad-libitum (sınırsız) su alımına rağmen vücut kütlesinin %1,97 ± 0,18’i kadar su kaybı (orta dereceli dehidrasyon) olduğunu bildirmiştir.

Vücut kütlesinin yaklaşık %2‘si kadar olan su kayıpları hafif ile orta dereceli dehidrasyon olarak tanımlanmış ve bu seviyedeki su kaybının sadece fiziksel değil; Dikkat Psikomotor Anlık bellek becerilerini de kötüleştirdiği bulunmuştur.

Aşırı dehidrasyonu hızlıca yenilemek için, egzersiz sırasında; her 0,5 kg’lık kütle kaybı için 450 – 675 ml’lik bir sıvı alımı önerilmektedir!

FIFA Hakem ve Yardımcı Hakemlerin vücut sıvı dengesi ve kompozisyonu izleme programı sırasında, sabah yapılan biyoayrıştırma ölçümleri sıklıkla negatif sıvı dengesi olduğunu göstermiştir (optimal aralık 72,7 – 74,4).

Yüksek sıcaklık koşullarında, en azından uluslararası maçlarda hakemler, maç koordinatörü ve tıbbi görevli ile işbirliği içerisinde; Şiddetli dehidrasyonun sağlığı riske eden etkilerini önlemek için sıvı takviyesi amacıyla ek molalar verebilirler (Genellikle 30 ve 75. dk’larda olmak üzere 2 mola).

En üst seviye liglerde su molası ilk kez, 2008 Beijing Olimpiyatlarında, yerel saatle 12:00’de ve tamamıyla güneş altında oynanan erkekler finali sırasında uygulanmış, daha sonra sık olarak da 2014 FIFA Dünya Kupası’nda ıslak termometre sıcaklığı 32°C’ye ulaştığında uygulanmıştır.

Takviyeler ve Ergojenik Yardımcılar FIFA hakemlerinin ve futbolcuların maç hazırlıkları ile performansları büyük benzerlikler gösterse de, ergojenik yardımcılara ihtiyaçları ve ihtiyaç duyulan miktarlar daha sınırlıdır. Çünkü hakemler, rekor kırmak veya şampiyon olmak için koşmazlar.

Yeterli enerji kullanımını karşılama ve fiziksel yüklenmeye göre uygun bir makrobesin dağılımı önemli bir husustur.

Düşük ve orta dozda kafeinin (vücut ağırlığı başına 3–6 mg) bilişsel ve fiziksel performansa etkileri olduğu kanıtlanmıştır. Hakemler için de kafein, yorgunluğu geciktirmek için kullanılabilecek bir yardımcı olarak sınıflandırılabilir.

Sporcular için potansiyel etkileri bulunan ancak hakemlere spesifik olarak etkilerine bakılan araştırmaların eksik olduğu bazı yardımcı takviyeler; Sodyum fosfat takviyesi Yüksek nitrat diyeti Kreatin monohidrat entegrasyonu

Profesyonel Hakemler İçin Besinsel Tavsiyeler Atletik bir fizik yapısı, hakemlerin maç boyunca fiziksel ihtiyaçlarla başa çıkabilmeleri için önemli bir ön gereksinimdir. Bunun ötesinde, atletik bir yapı maç içerisine hakemin otoritesine katkı sağlayacak ve psikolojik faydaları da olacaktır.

En üst seviyede görev yapan hakemlerin enerji ihtiyaçları, vücut yapıları ve antrenman farklılıkları ile ilişkili olarak en üst liglerde oynayan futbolculardan daha düşüktür. Diyet enerji alımı bireysel antrenmanlara göre adapte edilmelidir ve yalnızca müsabaka günlerinde, yoğun yüklenmeli antrenman periyotlarında ve yoğun mesleki iş yapılan günlerde yükseltilmelidir.

Bireysel kullanılabilir enerji (EA), beslenme ile alınan kalori miktarından, fiziksel aktivite ve sporla harcanan kalorinin çıkarılması ile hesaplanır ve eğer amaç vücut ağırlığını korumak ise, yağsız kütle miktarı 35 – 40 × kg kadar olmalıdır.

Futbol hakemlerinin aralıklı olan aktiviteleri hem aerobik kapasite hem de anaerobik güç gerektirir. Dinlenme, antrenman ve maç günlerine bağlı olarak diyette mutlaka kg başına 4-6 g karbonhidrat bulunmalıdır. Böylelikle sabit bir fiziksel performans seviyesi sağlanır. Ayrıca antrenman günleri arasında ve maç sonrasında hızlı toparlanma için önemlidir.

Hakemlerin protein ihtiyaçları diğer sporculardan çok farklı değildir ve genellikle enerji dengeli ve çeşitli bir beslenme ile sağlanır.

Yeterli hidrasyonun sürdürülmesi futbol hakemliğinde, sıvı alımının ‘sadece devre arası ile sınırlı’ olduğu dikkate alındığında son derece önemlidir. Hidrasyonun vücut kütlesinin %2’sinin altına inmesi, fiziksel ve mental performansı negatif etkilerken sakatlanma riskini de yükseltmektedir.

Karbonhidrat elektrolit solüsyonların; Maç öncesinde (maçtan 2 saat önce 6-8 ml/kg), Devre arasında (vücut kütlesinin %0,5’i kadar) ve Maçtan sonra (0,5 kg kütle kaybı başına 450 – 675 ml kadar) olacak şekilde planlanmalıdır.

Hakemlerin seyahat sırasında; Sıvı tüketimine dikkat etmeleri, Beslenme alışkanlıkları ve beslenme bileşenlerinin yurtdışındaki potansiyel eksikliklerini belirlemeleri ve Kontamine gıdaların neden olduğu enfeksiyonları önlemek için temel hijyen kurallarına uymaları istenir.

Premenopozal kadınlarda demir eksikliğinin yüksek olması ve bunun da ‘fiziksel performans kapasitesini azaltması’ dolayısıyla, kadın hakemlerin demir eksikliğini önlemek için beslenme stratejilerinde mutlaka yüksek miktarda et, balık ve demir takviyesi bulunmalıdır.

D vitamini eksikliği sık görülen bir olgudur D vitamini eksikliği sık görülen bir olgudur. Kas-iskelet sistemi ve sağlık için hakemlerin diyetlerinde mutlaka D vitamini takviyesi bulunmalıdır.

200 mg kafeinin fiziksel ve mental yorgunluğu geciktirdiği bulunmuştur ve hakemlerin Jet lag etkisi ve Çok yorucu maçlar gibi özel koşullarla mücadele etmelerinde yardımcı olabilir. Bireysel uyumun sağlanması için bu tavsiyelerin uygulanmasında futbol hakemleri bir spor beslenme uzmanı tarafından desteklenmelidir.

Sonuç Futbol hakemliği, rekabetçi olmayan, temassız, son derece aralıklı bir koşu aktivitesini, algısal-bilişsel ve karar verme performanslarını bir araya getirir. Yoğunluk ve fiziksel yük cinsiyete, orta ve yardımcı hakeme ve futbol liginin seviyesine göre değişmektedir. Yeterli seviyede aralıklı egzersiz kabiliyeti gibi uygun bir aerobik kapasite, hakemlerin maçı yakından takip edebilmesini, çabuk toparlanmasını ve karar verme kalitesini etkileyen yorgunluğu önlemesini sağlar. Ayrıca, beslenme alışkanlıklarının ve hidrasyon stratejilerinin planlanması, maç sırasında fiziksel ve bilişsel performansın korunmasına katkıda bulunabilir ve böylece nöromüsküler yorgunlukları ve sakatlığa yatkınlığı önleyebilir.

Özer ÖZDEN Harun TERİN Levent TAŞDELGEN Azad İLHAN Erdem SUBAK HAZIRLAYANLAR Özer ÖZDEN Harun TERİN Levent TAŞDELGEN Azad İLHAN Erdem SUBAK