LABORATUVAR GÜVENLİĞİ ve STERİLİZASYON 24.02.2017 Dr. Oya SAN

Sterilizasyon: Laboratuvar ekipmanlarının ve besiyerlerinin, vejetatif şekillerinin ve dayanıklı sporlarının öldürülmesi ya da ortamdan uzaklaştırılması işlemine sterilizasyon denir. Sterilizasyon işlemi uygulanmış materyale ise steril denir.

Fiziksel yolla sterilizasyon I-Isı ile sterilizasyon Kuru sıcaklık ile sterilizasyon a- Alevden geçirmek: çevreden kaynaklanabilecek yüzeysel kontaminasyonu engellemek amacıyla bunzen beki alevinden bir veya iki kez geçirilir. b- Alevde tutmak: Öze kullanımdan önce ve sonra ucu akkor hale gelinceye kadar bunzen beki alevinde tutulur. c- Kuru sıcak havada bekletmek:Bu şekilde sterilizasyon ile nem etmeni ortadan kalktığı için steril edilen malzemeler daha uzun süre kullanılmaktadır. Boş, temiz ve sterilizasyon hazırlığı yapılmış tüp, petri kutusu, erlenmayer, balon, pipet gibi cam ekipman ve metal ekipman (bistüri, pens ve v.b.) pastör fırınında belli bir süre ve sıcaklıkta tutulur.

Nemli ısıyla sterilizasyon: a- Basınçlı buhar: Özellikle besiyerleri ve çeşitli çözeltiler ile eküvyon ve membran filtreler otoklavda steril edilir.

b- Basınçsız buhar: Kaynatma:Bunzen beki alevi üzerinde hazırlanan kaynar su banyosunda enjektör, enjektör iğnesi ve diğer bazı cam ve metal malzemeler belli bir süre tutulur. Tindalizasyon:Sıcaklığa duyarlı besiyerleri ve çözeltiler kaynar su banyosunda tindalizasyon yöntemine göre steril edilir.

II: Işınlama ile sterilizasyon: İyonize olmayan ışınlar: UV İyonize ışınlar:X, alfa, beta, gama ve katot ışınları

III- Mekanik yöntemlerle sterilizasyon: Filtrasyon:Bir sıvıda süspansiyon halinde bulunan mikroorganizmaların belli gözenek çaplarına sahip özel filtrelerden geçirilerek ayrılması işlemidir. sıcaklığa dayanıksız çözeltileri sterilize etmek için kullanılır. Ultrasonik vibrasyon(ses dalgası) :Bu amaçla ultrasonik vibrasyon yaratan aygıtlardan yararlanılır.Ultrasonik vibrasyonlar bakteri hücre duvarlarını parçalamaktadır. Bu dalgalara Staphylococcus’ların dirençli olmasına karşılık diğer gram pozitif ve gram negatif bakteriler daha duyarlıdırlar. (Bu yöntem sterilizasyon amacıyla fazla kullanılan bir yöntem değildir.)

B-Kimyasal yolla sterilizasyon I- Dezenfektanlar II-Kemoteropötikler 1-Sentetik 2-Antibiyotik III-Boyalar

Dezenfeksiyon hastalandırıcı nitelikteki mikroorganizmalardan arındırılması işlemidir. hastalandırıcı bakteri, mantar, protozoon gibi her çeşit mikropların vejetatif şekilleri ile sporlarının ölmesi ve virüslerin inaktive olması gerekir. Dezenfeksiyon genellikle kimyasal maddeler kullanılarak yapılır.  

Pastörizasyon: belirli ısı derecelerinde, belirli bir süre bekletilerek yapılan ve daha çok süt ve süt ürünlerine uygulanan dezenfeksiyon işlemidir. 63-65oC’de en az 30 dakika tutularak yada ince tabaka halinde iki sıcak levha arasından geçirilirken 71-72oC’de en az 3-5 saniye tuttuktan sonra birdenbire soğutulmakla süt pastörize edilir.

Antisepsi: Özellikle vücudun yüzeysel doku(deri, mukoza) ve lezyonlarında(yara gibi) bulunan hastalandırıcı mikropların kimyasal maddeler kullanılarak öldürülmesi için yapılan işlemdir. Bir bakıma dezenfeksiyonun dokulara uygulanmasıdır.   Dezenfektan: Bu sözcük daha çok dezenfeksiyon yapan kimyasal maddeler için kullanılır. Dezenfektan, vücut dışı uygulamalarda (yer döşemesi, çamaşırlar, tabak, bardak, hastane gereçleri gibi kullanılan maddelere verilen addır.

Sepsis:Hastalandırıcı mikropların canlı dokuda üreyerek yayılmasıdır.   Septisemi: Mikropların organizmada kan dolaşımına da kapsayacak şekilde yayılması olayıdır. Bakteriyemi:Bakterilerin kanda bulunması olayıdır. Burada kan dolaşımı doğrudan doğruya hastalığa katılmamıştır. Kan bakteriler için bit transit geçiş yoludur. Asepsis: Bununla beraber çalışma alanının içindeki istenmeyen mikropların yok edilmesi anlamında da kullanılır.

Mikrobiyostazis ve mikrobiyostatik: Mikrobiyostazis mikropların üremelerinin önlenmesi anlamında kullanılmaktadır. Mikropların üremesinin önlenmesi etkisine de mikrobiyostatik etki denir. Burada bakteriler için bakteriyostatik, mantarlar için fungistatik sözcükleri kullanılır.