STRES ve BAŞA ÇIKMA YOLLARI İZMİR YÜKSEK TEKNOLOJİ ENSTİTÜSÜ PSİKOLOJİK DANIŞMA VE REHBERLİK BÜROSU 21.09.2018

Başlıklar Stres Stres kaynakları Stres tepkileri Stresle baş edebilme

Stres Bireyler ve kurumlar üzerinde olumlu, olumsuz birçok etkiye sahip olan stresin de çeşitli tanımları vardır. “Stres, kişilerde meydana gelen ve onları normal faaliyetlerinden sapmaya zorlayan durumu ifade etmektedir” (Beehr, 1978) “Stres, bir eylemin ya da durumun kişiler üzerinde yarattığı fiziksel veya psikolojik zorlamaya verilen tepkidir.” (Hellrgiegel, 1983)

Stresin sözlüğe göre tanımı ise;vücudun şeklini bozmaya meyilli dışarıdan vücuda uygulanan bir kuvvettir. Eğer demir bir çubuk alır ve ona stres (baskı)uygulanırsa yani çok fazla uzatır yada basılırsa,şekil değiştirecektir. (Morganett,2005)

Hayatımızda bizim için baş edilmesi gerçekten zor olaylar meydana geldiğinde bizler, her zaman davrandığımızdan farklı davranma ve ondan kurtulma eğilimine gireriz. Örneğin; eğer biri bize farklı adlar takıyorsa, kendimizi o kadar stresli ve kızgın hissederiz ki, o kişiyle kavga edebilir yada normal şartlarda vermeyeceğimiz tepkileri verebiliriz

Şimdi sizler de stresli olduğunuz ve kendi karakteriniz dışında söylediğiniz veya yaptığınız durumları düşünmeye, düşünürken de mümkün olduğunca ayrıntılı bir şekilde hayal etmeye çalışın… Stresli olduğunuzda ne tür tepkiler veriyorsunuz?düşünün ve; Strese sebep olan etkenlerin kendi dışınızdan kaynaklandığına dikkat edin!

Vücudumuz tehdit ve tehlikeye savaşmak yada kaçmaya hazır olarak tepki verir. Yani, stres durumunda iki seçenek ortaya çıkar.

SAVAŞ yada KAÇ Stres tepkileri bizim vücut fonksiyonlarımızı en üst seviyeye getirerek, savaşmak yada kaçmak için yardımcı olur. O halde; Bugün ilkel yaşam olmadığı halde, hala stres tepkilerine sahip miyiz? Hayatımızı tehdit eden durumlar var mı? Bunlarla savaşarak mı yoksa kaçarak mı baş etmeye çalışıyoruz. Stresli olduğumuzda ne tür tepkiler veririz? Bunları ayrıntılı olarak düşünelim…

STRES KAYNAKLARI İnsanlar: müdürler, işverenler, rakipler..vb Stres tepkileriyle cevap verdiğimiz, İnsanlar: müdürler, işverenler, rakipler..vb Yerler: Doktor muayenehanesi, ameliyathane, sınav salonu..vb Olaylar: Boşanma, ölüm, başarısızlık, hastalık, önemli bir sunum yapmak..vb.

STRES TEPKİLERİ Stres kaynaklarına verilen tepkilerdir. Bunlar; Fiziksel: Kalp çarpıntısı, ağız kuruması, baş dönmesi, mide ağrısı, hazımsızlık, ellerin terlemesi, kasların kasılması, kusma hatta bayılma. Psikolojik: Unutkanlık kararsızlık, sakarlık, kolayca ağlama, ani sinirlenme, depresyon. Davranışsal: Kızgınlık, saldırganlık, kavga çıkarma, incitici konuşma ve davranma, içe kapanma, kaçma, alkol ve madde bağımlılığı.

STRESLE BAŞ EDEBİLME Çevreye yönelik değişiklikler yapmak A- Durumu değiştirmek. Çevreye yönelik değişiklikler yapmak Etkili bir zaman planlaması yapmak Problem çözme tekniklerini kullanma Problemi belirlemek Bu durum neden problem oldu? Bu durumun problem olmasında benim katkım nedir? Bu durum sadece benim için mi problem? İlgili diğer kişiler için nasıl değerlendirilebilir? gibi soruların cevapları bulunmalıdır. Seçenekleri gözden geçirmek Her seçeneğin olumlu-olumsuz yönlerini değerlendirerek bir çözüm yolu seçmek. Eyleme geçmek. Sonuçları değerlendirmek.

Kişinin kendisiyle olumlu diyaloğa girmesi B- Duruma gösterilen tepkileri değiştirmek. Kişinin kendisiyle olumlu diyaloğa girmesi Bunun için kendinize şu soruları sorarak cevaplar bulun. Kendinizi hangi durumlarda ve ne kadar eleştirirsiniz? Kendinize sık sık kızar mısınız? Bu sorulara cevap bulmanız şu açıdan önemlidir; Belli durumlarda gösterilen belli tepkiler bir süre sonra otomatikleşir Stresli bir duruma girme ihtimaliniz varsa, bunu fark ederek kendinizi hazırlayın. Mantıklı düşünmeye çalışın. Duygusal yaklaşımlar stresi ve beraberinde hata yapmayı arttırır.

Stres anında, kendinize ve bedeninizdeki değişimlere odaklanın Stres anında, kendinize ve bedeninizdeki değişimlere odaklanın. Bu durum sizin sorundan uzaklaşmanıza neden olabilir. Etkili iletişim kurmaya çalışın. Bunun için; dikkatinizi stres yaratan duruma değil, gerçekleşmesini istediğiniz sonuca odaklayın. İletişime geçtiğinizde sakin olun. “Sen” dili ile değil “Ben” dili ile iletişim kurun. Çünkü “Ben” dili iletişimi, savunmaya geçmeyi engeller.

Açımlayıcı sorular sorun. Örneğin; …… hakkında / konusunda neler hissediyorsun? ……’yı bana anlatabilir misin? Doğru beslenin; Çay, kahve, kolalı içecekler stresi arttırır. Yine aşırı tuz tüketimi de aynı etkiyi yaratabilir. Bunun yerine bitkisel çaylar, B ve C vitamini almak, çikolata yemek, stresle baş etmede gevşetici bir etki yaratabilir.

Egzersizler yapın; Stresi yönetme tekniklerinin başında, geliştirici rahatlama yöntemleri gelir. Sinir sistemi, stres durumunda ilk etkilenen, değişimlerin oluştuğu yerdir. Bu yöntemle kalp atışı, kan devir daimi, nefes alma hızı devamlı olarak kontrol altına alınabilir;kişinin kendi bedenini düzenlemesi, kendini geliştirmesi hedef alınır. Birey, zihninde stresi yaşarken, kaslarında kasılma meydana gelir, yorgunluk artar.

Rahatlama teknikleriyle, farklı kas grupları gerilip gevşetilir Rahatlama teknikleriyle, farklı kas grupları gerilip gevşetilir. Olumlu hayal kurma, görsellik yaratma da bir stres yönetim taktiğidir. Bu yolla, bulunulan atmosferden az da olsa uzaklaşıp iç dünyaya dönme sağlanır. Yaşanabilecek olumlu anları, başarıları hayal etmek stresi azaltıp, motivasyonu arttıracaktır. Bunun temelinde, tüm duyularımızın beraber oluşturduğu, olumlu sahneler vardır.

Bunlar; *Sistematik gevşeme tekniği. *Doğru soluk alıp verme. *Zihinde canlandırma. *Pozitif başa çıkma ifadeleri kullanma teknikleri olabilir.

Rahatlama teknikleri ve bilişsel düzenlemeler konusunda psikolojik danışma ve rehberlik bürosundan rahatlıkla yardım alabilirsiniz. Çünkü bu teknikler öğrenilen ve uygulandıkça geliştirilebilen niteliktedir.

Her insanın kendi iç dengesi ve olaylara verdiği tepkiler farklı olduğu gibi, stresi kaldırma gücü ve onunla başa çıkabilme becerisi de farklıdır. .

Bireyin psikolojik ve fizyolojik durumunu ele alarak, stresin yarattığı etkilere ulaşılmaktadır. Stres altındaki bireyin davranışlarında değişmeler görülür; Alkol tüketimindeki artış, en çok fark edilen değişimdir. Aşırı yemek yeme veya iştahta kesilme, zamanla oluşan madde bağımlılığı da stresin bireyde yarattığı etkilerden olabilir.

İnsan bedeni, dış etkenlere uyum sağlayabilmek için çalışan bir iç dengeye sahip olduğundan stres, birçok hastalığa da yol açabilir.

Dolaşım sistemi rahatsızlıkları, çarpıntı, hipertansiyon gibi kalp ve damar hastalıkları, şeker hastalığı, tiroid salgısındaki değişmeler ve hatta kanser de buna bağlı olarak görülebilmektedir.

Bunların yanı sıra stresin psikolojik etkileri de göz ardı edilmeyecek kadar büyüktür; Karamsarlık, kaygı, işte isteksiz tavırlar sergileme, depresyon, konsantrasyonda azalma gibi sonuçlar gözlenmektedir.

Potansiyel stres kaynağını bir kez tanıyınca, onunla baş edebilmek için doğru stratejiyi seçmeye dikkat edin. Unutmayın, ihtiyacınız olan şey değiştirebileceğiniz durumları değiştirmek için cesaret, değiştiremeyeceklerinizi kabullenmek için sabır, ikisi arasındaki farkı belirleyebilmek için de aklınızı kullanmaktır.

Sonuç Olarak Stres, yaşam zorluklarının, onlarla baş etme becerilerimizi aştığını algıladığımız zaman ortaya çıkan bedensel, psikolojik ve davranışsal belirtilerle kendini gösteren bir tepkidir. Bu belirtiler potansiyel stres kaynağını belirlememiz ve durumun düzelmesini sağlayacak davranışı bulmamız için bizi uyarır. Bazı stres kaynakları dışsal durumlara bağlıyken, diğerleri, bizi yenilgiye uğratan alışkanlıklarımız, kendimizle yaptığımız olumsuz diyaloglar ve gerçekçi olmayan inançlarımızın bir sonucudur.

PSİKOLOJİK DANIŞMA VE REHBERLİK HİZMETLERİ BÜROSU İLGİNİZE TEŞEKKÜR EDERİZ… PSİKOLOJİK DANIŞMA VE REHBERLİK HİZMETLERİ BÜROSU İLETİŞİM: skspsikolojikdanişmanlik@iyte.edu.tr Tel: 0232 750 62 26

KAYNAKLAR Morganett,R.S. Ergenler İçin Grupla Psikolojik Danışa Uygulamaları.Pegema yayıncılık,2005 Özer,A.K. Duygusal Gerilimle Baş edebilme.Varlık Yayıncılık,1990 Dökmen,Ü. İletişim Çatışmaları Ve Empati.Sistem Yayıncılık,2002 Korkut,F. Okul Temelli Önleyici Rehberlik Ve Psikolojik Danışma.Anı Yayıncılık,2004