KÜRESEL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE TÜRKİYE’YE OLASI ÇEVRESEL ETKİLERİ 19.09.2018 KÜRESEL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE TÜRKİYE’YE OLASI ÇEVRESEL ETKİLERİ PROF.DR. GÜLFEM BAKAN ONDOKUZ MAYIS ÜNİVERSİTESİ ÇEVRE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ Prof.Dr. Gülfem Bakan

Küresel Isınma nedir? Sanayi devriminden beri, özellikle fosil yakıtların yakılması, ormansızlaşma ve sanayi süreçleri gibi çeşitli insan etkinlikleri ile atmosfere salınan sera gazlarının atmosferdeki birikimlerindeki, hızlı artışa bağlı olarak, şehirleşmenin de katkısıyla doğal sera etkisinin kuvvetlenmesi sonucunda, yeryüzündeki ve atmosferin alt bölümlerindeki sıcaklık artışına küresel ısınma adı verilmektedir. 19.09.2018

19.09.2018 KÜRESEL ISINMA 19.09.2018 Prof.Dr. Gülfem Bakan

Küresel Isınma – Dünyamız Tehlike altında Lord May: Küresel ısınma, kitlesel imha silahları kadar tehlikeli. 19.09.2018

19.09.2018 KÜRESEL ISINMA 20. Yüzyılda küresel ortalama yüzey hava sıcaklığı 0.6 oC artmıştır. 1998, Kuzey Yarım Kürede son 1000 yılın en sıcak yılıdır. Kutuplar dışında dağ buzulları büyük ölçüde gerilemiştir. Kar örtüsü son 30 yılda ~10% azalma olmuştur. Okyanuslardaki buzulların da kalınlığında 20. Yüzyılın sonlarında önemli azalmalar mevcuttur. 19.09.2018 Prof.Dr. Gülfem Bakan

İklim Değişikliği Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi'nde (UNFCCC), İklim değişikliği; karşılaştırılabilir bir zaman periyodunda gözlenen doğal iklim değişikliğine ek olarak, doğrudan ya da dolaylı olarak küresel atmosferin bileşimini bozan insan etkinlikleri sonucunda iklimde oluşan bir değişiklik biçiminde tanımlamıştır. 19.09.2018

1995-2006 aşırılıklarla dolu on yıl ; artan yağışlar ve sıcaklıklar ; okyanuslar yavaşça ısınıyor ; azalmakta olan karlar ve buzlar ; haberci hayvanlar ve biyolojik ortamın şimdiden uyum sağlaması. 19.09.2018

İklim Değişikliğinin Etkileri 19.09.2018 İklim Değişikliğinin Etkileri İklim değişikliğinin etkileri her gün yaşanıyor. Seller ve kuraklık bugün bir çok bölgede sorun yaratırken, 1979'dan bu yana Kuzey Kutbu'nun %20'sini erimeden dolayı kaybetmiş durumdayız. Ocak 2004'te Science Journal Nature'da yayınlanan bir araştırmanın sonuçlarına göre, iklim değişikliği yüzünden gelecek 50 yılda, bir milyondan fazla karada yasayan canlının nesli tükenecek. 19.09.2018 Prof.Dr. Gülfem Bakan

NEREDE O ESKİ SOĞUKLAR: Soğuk havalarını geri isteyen Eskimolar, EYLEM YAPTILAR O eski soğuk havalarını geri isteyen Eskimolar, Küresel Isınmaya Karşı Eylem Günü'nde en ön safta yer aldı. (4 Aralık 2005 Pazar) 19.09.2018

İklim değişikliğinin tarihsel süreci 1896 yılında Tüketilen fosil yakıtların sera gazı salınımlarının iklimi değiştirdiği ilk olarak İsveçli bilim adamlarınca rapor edilmiştir. 1930'larda Amerikalı amatör bir bilimci olan Callendar tarafından ısrarlı şekilde desteklenen rapor,50'lerde Amerikalı bilim adamlarınca benimsenmeye başlanmıştır. 1961 yılında küresel iklim değişikliği ve her yıl artan küresel ısınma kanıtlandı. 1967'de 21. yüzyıldaki sıcaklık artışlarının hızlanabileceği projeksiyonları yayınlandı. 1970'lerde iklim mekanizmalarının bilinmezlerinin arttığı anlaşılarak bilgisayar ve uydu teknolojilerinden yararlanan güvenilir stratejilerin oluşturulmasına başlandı. 19.09.2018

1992 Rio: BM Çevre ve Kalkınma Konferansı 1972'de ‘BM Stokholm İnsan Çevresi Konferansı’ ile çevre duyarlılığının uluslararası örgütlenme ve ulusal etkinliklere yansıması süreci bir dizi uluslararası zirve, hükümetler arası toplantılar ve bilimsel işbirliğine yol açtı. 1988 yazının kayıtlara en sıcak yaz olarak geçişi ilgiyi artırdı. 1988'de Hükümetler arası İklim Değişikliği Paneli’ kuruldu. 1992 Rio: BM Çevre ve Kalkınma Konferansı BM İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi imzalandı. 24 Mayıs 2004 itibariyle 189. ülke olarak ülkemiz tarafından kabul edildi. 19.09.2018

İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ÇERÇEVE SÖZLEŞMESİ AMACI Atmosferde tehlikeli bir boyuta varan insan kaynaklı sera gazı emisyonlarının iklim sistemi üzerindeki olumsuz etkisini önlemek ve belli bir seviyede durdurmak KAPSAM Ozon Tabakasını İncelten Maddelere Dair Montreal Protokolü ile denetlenmeyen ve insanların faaliyeti sonucu oluşan tüm sera gazı emisyonları 19.09.2018

19 Eylül 2005 itibariyle protokol 156 ülke tarafından kabul edilmiştir 1997 Kyoto: Kyoto Protokolü Gelişmiş ülkelerin 2000 yılındaki sera gazı emisyonlarını 1990 yılı seviyesinde tutmak için İDÇS’nin yetersiz olduğu kabul edilerek, yükümlülüklerin daha sıkı hale getirilmesi ve yasal bağlayıcı bir belge olması amacıyla Kyoto Protokolü hazırlanmıştır. 2004 Rusya’nın onayı 18/11/2004 tarihinde Rusya Federasyonunun da onayıyla 16/2/2005 de yürürlüğe girmiştir 19 Eylül 2005 itibariyle protokol 156 ülke tarafından kabul edilmiştir 2005 Montreal: Kyoto kararlarının 2012 yılından sonrada geçerli olması ABD ile görüşmelere devam kararı 19.09.2018

5 Haziran Dünya Çevre Günü’nde Birleşmiş Milletler 1972 yılından beri çeşitli konuları işlemiştir. 2007 yılı için belirlenen “Melting Ice – A Hot Topic” temasıyla küresel ısınmaya dikkat çekilmektedir .

Bugün Dünyamızın içinde bulunduğu en büyük çevresel riskler Aşırı Tüketim / Sürdürülebilirlik Fosil Yakıtlar ve Küresel Isınmaya Dayalı İklim Değişikliği Nükleer Enerji Yoksulluk  Savaş  Nüfus Artışı  Su Kıtlığı 19.09.2018

Atmosfer bilimcilerine göre küresel ısınmaya bağlı şu anki küresel iklim değişikliğinin işaretlerinden bazıları şöyle sıralanmaktadır: * Buzulların gitgide eriyerek kutuplara doğru çekilmesi ve yüksek dağlardaki kar örtüsünün azalması, •  Deniz suyu seviyesinin yükselmesi, •  Bitki ve balık türlerinin göçleri, •  Havadaki kirleticilere karşı hassas kuş türlerinin azalması, •  Ağaçlardaki yaş halkalarının daha hızlı büyüme göstermesi, •  1990'lı yıllarda son 1400 yılın en sıcak yıllarının ardarda gelmesi. 19.09.2018

DÜNYA ISINIYOR Dünyada kaydedilen en sıcak 21 yıl son 25 yılda yaşandı 19.09.2018 Dünyada kaydedilen en sıcak 21 yıl son 25 yılda yaşandı Yine kaydedilen en yüksek sıcaklık 2005 yılında yaşandı 19.09.2018 Prof.Dr. Gülfem Bakan

SEBEPLER Dünyadaki CO2 tüketimi 19.09.2018 SEBEPLER Dünyadaki CO2 tüketimi CO2 tüketimiyle birlikte tüm sera gazları yılda %1-2 oranında yükseliyor Artan sera gazları atmosferin etrafını bir battaniye gibi sarıyor Dünyanın ortalama sıcaklığı gittikçe 19.09.2018 Prof.Dr. Gülfem Bakan

KARBON DÖNGÜSÜ Karbon döngüsü; karbon atomlarının, jeolojik, kimyasal ve diğer süreçler sonucunda atmosfer, okyanuslar ile yeryüzü arasındaki dolaşımını ifade etmektedir. 19.09.2018

Faaliyetler sonucunda Karbon Döngüsüne İnsan Müdahalesi Faaliyetler sonucunda İklim değişikliği 19.09.2018 gündeme gelmiştir.

Peki atmosferde karbon dioksit fazlası olursa ne olur? CO2 yüzyılın en büyük tehlikesi olarak kabul edilen küresel ısınmanın başrol oyuncularından birisidir. 19.09.2018 http://www.mygeo.info/eng/cartoons.html

19.09.2018 19.09.2018 Prof.Dr. Gülfem Bakan

Belirli Ülkelerin Yıllık Emisyon Miktarları 19.09.2018 Belirli Ülkelerin Yıllık Emisyon Miktarları 19.09.2018 Prof.Dr. Gülfem Bakan

Dünyada CO2 ton/ kişi-yıl 19.09.2018

Sera Gazları – Sera Etkisi 19.09.2018 Sera Gazları – Sera Etkisi Su buharı CO2 CH4 N2O Diğer Kızılötesi ışınların atmosfer tarafından tutulması “sera etkisi“ olarak adlandırılır. Co2 nın toplam salımdaki oranı % 82.7 2003 de 19.09.2018 Prof.Dr. Gülfem Bakan

İNSAN KAYNAKLI İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ KAYNAKLARI 19.09.2018 İNSAN KAYNAKLI İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ KAYNAKLARI Enerji Ulaştırma Sanayi Atık Tarım Arazi /Ormancılık CO2 CH4 N2O HFCs PFCs SF6 19.09.2018 Prof.Dr. Gülfem Bakan

KÜRESEL SERA GAZI SALIMLARI (42 milyar ton eş-CO2/yıl, Stern 2006) 19.09.2018 KÜRESEL SERA GAZI SALIMLARI (42 milyar ton eş-CO2/yıl, Stern 2006) 19.09.2018 Prof.Dr. Gülfem Bakan

BÜTÜNSEL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ POLİTİKALARI 19.09.2018 BÜTÜNSEL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ POLİTİKALARI Sosyo-ekonomik kalkınma Salımlar ve atmosfer yoğunlukları Seragazları Aerosoller Toplumlar ve doğal sistemlere etkiler Su ve gıda kaynakları Ekosistem ve biyolojik çeşitlilik İnsan yerleşimleri İnsan sağlığı Uyum Savaşım İklim Değişikliği Sıcaklık artışı Deniz seviyesinin yükselmesi Yağışlarda değişiklik Kuraklık ve seller Ekonomik büyüme Teknoloji Nüfus Yönetişim 19.09.2018 Prof.Dr. Gülfem Bakan

BM 2007 İKLİM RAPORU RAPORDAN ÇARPICI TESPİTLER 19.09.2018 BM 2007 İKLİM RAPORU RAPORDAN ÇARPICI TESPİTLER  2100'e kadar sıcaklık 1.8 ile 4 derece artacak. Bu binlerce yıldır iklimde meydana gelen en dramatik değişiklik Uzun süreli ve yoğun sıcak hava dalgalarıyla daha sık karşılaşacağız Sera gazlarının salımı ne kadar azalırsa azalsın, küresel ısınma ve deniz seviyesinin yükselmesi asırlarca sürecek. Okyanuslardaki su seviyesi 18 ile 59 santimetre yükselecek Daha şiddetli fırtınalar görülecek Sıcaklık dalgaları daha sık yaşanacak Kutup buzulları eriyecek. 2100 yılı yazında artık Antartika olmayabilir Bangladeş'ten Hollanda'ya pek çok kıyı ülkesi sular altında kalma tehlikesiyle karşı karşıya 19.09.2018 Prof.Dr. Gülfem Bakan

Bilimsel senaryo ve modeller Olası tüm durumları tahmin edebilmek için bilimciler modellerin parametreleri üzerinde değişik şekillerde oynayarak farklı senaryolar oluşturdu. Hem nüfus değişimini, hem sera etkisine neden olan gaz salınımı hem de enerji tüketimini dikkate alan değişik iklim modelleri gelecekteki dünya için kırka yakın senaryo düşünmemize imkan veriyor. Ancak, bunların hiçbiri, ne dünya çapında felaketleri ve olası çatışmaları ne de iklim üzerindeki insan etkisinin azalması konusunda küresel bir politika uygulanmasını dikkate alıyor. 19.09.2018

19.09.2018 Senaryolar 19.09.2018 Prof.Dr. Gülfem Bakan

Sera Etkisine neden olan gazlar : kaygı verici oranlar Salınımlar arttıkça, sera etkisine neden olan gazlar atmosferde birikmeye devam edecektir. Bu yüzyılın hedefi, birikimdeki bu artışı durdurmak ve daha sonra katlanabilir bir iklim değişikliğine denk gelecek bir seviyede sabitlemektir. Bu, dünyadaki tüm ülkeleri, karbon atıklarını çok net bir şekilde azaltmaya zorlayacaktır. Bunun yolu da, özellikle enerji tasarrufundan ve fosil yakıtı kullanımının hızla terk edilerek diğer enerji kaynaklarının kullanımından geçmektedir. 19.09.2018

İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TÜRKİYE 19.09.2018 İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve TÜRKİYE 19.09.2018 Prof.Dr. Gülfem Bakan

TÜRKİYE’DEKİ ETKİLERİ Beklenmedik hava değişimleri Sık ve uzun süren orman yangınları Susuzluk ve kuraklık Tarımda verimlilik kaybı Biyolojik çeşitliliğin azalması 19.09.2018

21. YÜZYILDA TÜRKİYE’Yİ BEKLEYEN RİSKLER DEĞİŞEN MEVSİMLER SU KAYNAKLARI SORUNU UYARLANMASI GEREKEN TARIM DEĞİŞEN DENİZ KIYILARI DAHA AZ KARLANAN DAĞLAR DAHA FAZLA AKDENİZ MANZARASI 19.09.2018

KÜRESEL ISINMANIN SAĞLIK ÜZERİNE ETKİLERİ Termal stres İklim değişikliği ve kentsel hava kirliliği Aeoro allerjenler Sellerin infeksiyon hastalıklarına etkisi Gıda kaynaklı hastalıklar Su kaynaklı hastalıklar Kemirici kaynaklı hastalıklar Böcek tipleri Besin kaynakları üzerine etkileri 19.09.2018

SITMA GİBİ TROPİKAL HASTALIKLARDA ARTIŞ ve BÖCEK POPULASYONLARINDA PATLAMA 19.09.2018

altüst olan bölgesel hava durumları okyanus seviyesinde yükselme etki altındaki ekosistemler Tarım : daha büyük eşitsizlik 19.09.2018

Çölleşme Riski Olan Bölgeler 19.09.2018 Çölleşme Riski Olan Bölgeler 19.09.2018 Prof.Dr. Gülfem Bakan

Tarımsal Ürün Rekoltesi 19.09.2018 Tarımsal Ürün Rekoltesi 19.09.2018 Prof.Dr. Gülfem Bakan

2080 yılına kadar yıllık toplam akışların 30 yıllık ortalamalarında % olarak beklenen değişimler 19.09.2018 19.09.2018 İngiltere Hadley Araştırma Merkezi, 2001 Prof.Dr. Gülfem Bakan

19.09.2018 Milyonlarca insan yükselen deniz su seviyeleri nedeniyle göç etmek tehlikesinde Assuming 1990s Level of Flood Protection 19.09.2018 Prof.Dr. Gülfem Bakan

Sera etkisini düzenlemek : Geçmişteki salımlar yüzünden atmosferdeki sera etkisine neden olan gaz yoğunluğu kaçınılmaz olarak artmaya devam edecek. Salımların azalması için insanların yaşam biçimini ve ekonomik yapısını birdenbire değiştirebileceğini beklemek yanıltıcı olur. Öyleyse, salımların düzenlenmesinin onlarca yıl gerektiren bir süreç olması muhtemel. Dikkate değer bir gelişme elde etmek, ilk önce küresel salımların olabildiğince sınırlanması daha sonra da mevcut seviyenin altına inmesi ile mümkün olur. Bunun için, birbirini tamamlayan iki tür eylemin aynı anda yürütülmesi gerekiyor : Enerji tasarrufunun arttırılması ve yeni enerji üretim biçimlerinin geliştirilmesi. 19.09.2018

“PETROL UYGARLIĞINDAN” 19.09.2018 SÜRECİN BAŞARISI İÇİN “PETROL UYGARLIĞINDAN” HIZLI, KARARLI VE GENİŞ KATILIMLI BİR GEÇİŞ “YENİLENEBİLİR ENERJİ UYGARLIĞINA” 19.09.2018 Prof.Dr. Gülfem Bakan

Yenilenebilir Enerjiler : Doğrudan ( güneş enerjisi), ya da dolaylı olarak ( rüzgar, su ve biyokütle) güneşten elde edilen bütün enerjiler, magmadan ( jeotermal) ya da yerçekiminden ( gelgit) elde edilen enerji olduğu gibi , denizin kabarmasından, deniz akıntılarından ya da denizlerdeki ısı değişiminden elde edilen enerji de söz konusudur. Hidrojen de yenilenebilir enerji kaynaklarındandır. 19.09.2018

Taşımacılıkta salımları azaltmak ; Evlerde salımları azaltmak; Çevreci davranışlar; Çok geç olmadan harekete geçmek ; Başka türlü üretmek ; Başka toplumsal tercihlerde bulunmak ; Bireysel davranışları yeniden düzenlemek. 19.09.2018

KOLAY, UCUZ, ÇEKİCİ ÇÖZÜMLER 19.09.2018 Etkin enerji kullanımlı bina tasarımı Enerji tasarruflu aydınlatma & ev aletleri Yerinde enerji yenilenmesi Toplu taşıma ile etkin bağlantı Yerel besin temini Araç kulübü 19.09.2018 Prof.Dr. Gülfem Bakan

EVSEL ENERJİ TASARRUFU 19.09.2018 EVSEL ENERJİ TASARRUFU Potansiyel Enerji Tasarrufu Doğru tüketim alışkanlıkları, enerji tasarruflu aydınlatma aletleri ile evlerde yapılabilecek potansiyel enerji tasarrufu TWh/2030 yılı 19.09.2018 Prof.Dr. Gülfem Bakan

Bilmezlik / Görmezden Gelme 19.09.2018 ÖZEL SEKTÖR ÖZEL SEKTÖR HEDEFLERİ Catalyst Paper – 1999- 2010 arasında CO2 tüketiminin %70 düşmesi IBM – 1998-2004 arasında yıllık CO2 tüketiminin %4 azalması HSBC sıfır emisyon hedefi Johnson & Johnson – 2010’da 1990 oranlarının %7 altında olması Lafarge - 1990-2010 arasında %10 düşüş Nike – 1998 seviyesine kıyasla 2005’e kadar %13 düşürme Polaroid – 2010 yılına kadar 1994 seviyelerinin 25% daha aşağısına indirme Tetra Pak – 2010 yılına kadar 2005’teki seviyeye kıyasala %10 düşürme Net Pozitif Etki Azaltıcı Önlemler Uyum Beyanı Bilmezlik / Görmezden Gelme 19.09.2018 Prof.Dr. Gülfem Bakan

Gelişmiş ülkelerin refah düzeyine ulaşmak isteyen gelişmekte olan ülkeler, örneğin Türkiye; gelişmiş ülkelerin ekonomik modellerini uygulayacak olmalarından daha çok yeteri kadar gelişmemiş teknolojileri ile ilerlemelerin fosil yakıtlara ve özellikle karbona dayandırarak 2030’da şimdiki gelişmiş ülkelerden daha fazla sera etkisine neden olan gazlar salabileceklerdir. Dolayısıyla, gelişmekte olan ülkeler, bu duruma düşmemek için, gelişmiş ülkelerin şimdilerde uygulamaya başladığı yeni yaklaşımları, stratejik çevre yönetimi ve temiz üretimi , hayata geçirmelidirler. 19.09.2018

SÜRDÜRÜLEBİLİR BİR GELECEK İÇİN 19.09.2018 SÜRDÜRÜLEBİLİR BİR GELECEK İÇİN Kamuoyunda farkındalık yaratmak Sürdürülebilir yerleşimler kurmak/alt yapıları yenilemek Sürdürülebilir YAŞAM uygulamaları Enerji kaybı ve fosil yakıt tüketiminin azaltılması Korunan doğal alanların genişletilmesi ve artırılması Su kaynaklarının korunması 19.09.2018 Prof.Dr. Gülfem Bakan

19.09.2018

Bu güzellikleri kaybetmeyelim!! TEŞEKKÜRLER. PROF.DR.GÜLFEM BAKAN gbakan@omu.edu.tr