BEL AĞRILARI

BEL AĞRISI 19-45 yaşları arasında günlük yaşam faaliyetlerini sınırlayan en önemli sebeplerden biridir. İş gücü kaybı açısından üst solunum yolu hastalıklarından sonra ikinci sırayı alır.

Ani gelişen bel ağrısı ataklarının %80-90’ı birkaç hafta içinde uygulanan tedaviye bağlı veya tedavisiz iyileşmektedir. Bu kişilerin %20-50’sinde bir yıl içinde bel ağrısı tekrarlamakta ve 6 aydan uzun sürmektedir. Bel ağrılı hastaların sadece %2-4’ü için cerrahi girişim gerekebilir. Ameliyat sonrası dönemde hastaların %15’inde şikayetler çeşitli derecelerde devam eder veya yeni bulgular ortaya çıkabilir.

BEL ANATOMİSİ Belin ana yapısını lomber vertebralar oluşturur. Lomber vertebral kolon 5 adet vertebra ve aralarında 4 intervertebral diskten oluşur. Lomber vertebral kolon konkavitesi arkaya bakan ve lomber lordoz adı verilen bir eğri yapar.

Lomber vertebralar, servikal ve torakal bölge vertebralarından daha fazla yük taşıdıkları ve daha fazla strese maruz kaldıkları için daha büyüktürler.

İntervertebral Disk İki komşu vertebra cismi arasında yer alan hidroelastik bir yapıdır. Şok absorban özelliği vardır. Ortada yer alan nükleus pulposus, onu çevreleyen anulus fibrosusdan oluşur.

Disk histolojik, kimyasal ve mekanik bakımından iki farklı formdan oluşur: Nükleus Pulposus Anulus Fibrosus

1.) Nükleus Pulposus Jel kıvamında, mukapolisakkaritlerden oluşmuş, su tutma özelliği olan bir yapıya sahiptir. Aksiyal yükü perifere eşit miktarda dağıtan silindir gibidir. Nukleus pulposus % 88 oranında su içerir. Su oranı yaş ilerledikçe % 66 ya kadar düşer.

2.) Anulus Fibrosus Anulus fibrosusun görevi ise; iki vertebra korpusuna yapışarak vertebraları birbirine bağlamasıdır. Periferde yoğun kıkırdak ve kollajen liflerden meydana gelir. Bu lifler birbirini çaprazlayacak şekilde farklı yönlerde seyreder. Nukleus pulposus en iyi lumbal bölgede gelişmiştir

Disk üzerindeki yük artarsa sıvıda bir dışa akım, azalırsa da içe akım olmaktadır. Bu da neden sabah daha uzun olduğumuzu ve gün sonunda niçin bir santim kadar kısaldığımızı açıklar.

Faset eklemleri Üstteki vertebranın alt artiküler çıkıntısı ve alttaki vertebranın üst artiküler çıkıntısı arasında yer alan sinoviyal eklemlerdir. Kayma ve açılma hareketi yapar

Bel Ağrısı Nedenleri 1) DEJENERATİF: Dejeneratif eklem hastalığı, osteoartrit, lomber spondilolizis Faset eklem hastalığı Dejeneratif spondilolistezis Dejeneratif disk hastalığı 2) İNFLAMATUVAR: Spondiloartropatiler (Ankilozan spondilit ve diğerleri) Romatoid artrit

3) İNFEKSİYÖZ: Pyojenik vertebral spondilit İntervertebral disk infeksiyonu (diskitis) Epidural abseler Tüberküloz Bruselloz 4) METABOLİK: Osteoporoz, osteopeni Osteomalazi Paget hastalığı 5) NEOPLASTİK: Benign , Malign ve Metastatik tümörler

6) TRAVMATİK: Kırıklar veya dislokasyonlar Sprainler (lomber, lumbosakral, sakroilyak) 7) KONJENİTAL: 8) KAS- İSKELET SİSTEMİ Akut veya Kronik Lomber Straini Mekanik bel ağrısı Miyofasiyal Ağrı Sendromu Fibromyalji Postüral anormallikler, gebelik 9) PSİKOJENİK Konversiyon bozuklukları 10) Postoperatif bel ağrısı ve başarısız bel cerrahisi sendromu

MEKANİK BEL AĞRISI Fiziksel aktivite ile şiddetlenen ve istirahatte hafifleyen disk kökenli olmayan bel ağrıları için kullanılan bir terimdir. Sıklıkla bel kasları, tendonları ve ligamanlarındaki günlük zorlayıcı aktivitelere (ağır kaldırma, uzun süre oturma, ayakta kalma gibi) bağlı olarak ortaya çıkan stres ve strainler sonucudur. Genellikle bel ve kalçaları içine alan künt ve sızlayıcı bir ağrıdır. Gün içinde eğilme, ağır kaldırma, uzun süre oturma veya ayakta kalma ile ağrı kötüleşir ve istirahat durumunda da hafifleme eğilimindedir. Nörolojik semptom ve bulgu görülmez.

Radikülopati

Kimlerde Bel Ağrısı Riski Daha Fazladır ?

RİSK FAKTÖRLERİ (1) İŞ İLE İLGİLİ * Ağır fiziksel aktivite ile çalışmak * Uzun süreli aynı pozisyonda çalışmak * Öne eğilerek çalışmak * Kalçalar sabitken beli, gövdeyi döndürmek * Ağır kaldırmak ve taşımak * Titreşime maruz kalmak

RİSK FAKTÖRLERİ (2) KİŞİSEL * Kondisyon eksikliği (hareket azlığı) * Sırt-bel kaslarının güçsüzlüğü * Şişmanlık * Sigara içmek

PSİKOLOJİK RİSK FAKTÖRLERİ (3) * İş memnuniyetsizliği * Yetersiz psikolojik destek * Monoton iş * Aile ve iş hayatındaki sorunlar

BELİ EN ÇOK ZORLAYAN HAREKET. DİZLERİ BÜKMEDEN ÖNE EĞİLMEK, BELİ EN ÇOK ZORLAYAN HAREKET * DİZLERİ BÜKMEDEN ÖNE EĞİLMEK, * AĞIR KALDIRMAK VE * KALÇALAR SABİTKEN BELİ, GÖVDEYİ DÖNDÜRMEKTİR .

OSTEOARTRİT İlerleyen yaşla birlikte ortaya çıkan dejeneratif eklem hastalığının lomber omurgadaki yansımasıdır. Asemptomatik kalabilirse de genellikle ilk belirti olarak bel bölgesine lokalize ve omurga hareketleri ile artan ağrılar görülür. Sabahları ve dinlenme sonrası harekete geçme anında görülen tutukluk önemli bir bulgudur. Omurga hareketleri kısıtlanabilir.

LOMBER DİSK HERNİASYONU Akut, kronik veya tekrarlayan bel ağrısının sık aynı zamanda iyi prognozlu bir nedenidir. En sık genç ve orta yaşlı erkeklerde görülür. En sık nedeni fleksiyonda zorlanmadır. Tekrarlayan zorlanma posterior longitudinal ligaman ve annulus fibrozusda dejenerasyona yol açarak herniasyona yatkınlık oluşturur. Ağrı öne eğilme ile ağırlık kaldırma, öne doğru eğilerek oturma ve öksürme, aksırma gibi intradiskal basıncı arttıran pozisyonlar sırasında artar.

Disk bulgingi (bombeleşme): Disk materyalinin normal sınırların ilerisinde bombeleşmesidir. Annulus fibrozus normaldir. Nöral yapılar etkilenmedikçe semptomsuzdur. Disk protrüzyonu: Zayıflamış annulus fibrozusun içinde disk materyalinin arkaya doğru yer değiştirmesidir. Ekstrüde disk: Annulus fibrozusun tamamen yırtılması sonucu disk materyalinin yer değiştirmesidir. Sekestre disk: Yer değiştiren disk materyalinin serbest olarak diskten tamamen ayrılmasıdır.

Disk herniasyonları

Yapılan bir çalışmada 70 kg ağırlığındaki bir insanda, günlük yaşam aktiviteleri sırasında L3 intervertebral diskine düşen basınç miktarları aşağıda gösterilmiştir. (1 kg yaklaşık 10 newton)

Fizik muayene Paraspinal kas spazmı Lomber lordozda düzleşme Omurgada kök basısı olan tarafın tersine eğilme (antaljik skolyoz) Lomber omurga hareketlerinde kısıtlılık

Düz bacak kaldırma testi (DBKT) Bu test ile sinir doku duyarlılığı saptanabilir. Eğer bacak kaldırılırken 20-70 derece arasında belden bacağa doğru elektrik çarpar gibi bir ağrı yayılır veya mevcut ağrı artarsa test (+) olarak kabul edilir.

Laseque Testi Hastanın dizi fleksiyonda iken hızla ekstansiyona getirildiği sırada belden bacağa yayılan ağrının ortaya çıkıp çıkmadığına bakılır.

Braggard bulgusu DBKT (+) olan hastalarda, ayak bileği dorsifleksiyona getirilerek n. iskiadikus hızla gerilir, ağrının artması sinirin meduller kanalda sıkıştığını duşundurur.

Femoral sinir germe testi N. femoralis’in etkilendiği durumlarda pozitiftir. Bu durumda DBKT negatiftir. Hasta yuzustu yatırılarak dizi fleksiyona getirilir, bu arada kalcanın kalkmaması sağlanır. Uyluk on yuzune yayılan ağrı femoral sinirin irritasyonunu gosterir.

Tedavi Disk hernili hastaların çoğu konservatif tedaviye cevap verirler. Kesin cerahi endikasyon; ilerleyici ve kalıcı nörolojik defisit ve kauda ekina sendromudur.

Bel Ağrısında Konservatif Tedavi İstirahat Aşırı fiziksel aktiviteden kaçınma Medikal tedavi Fizik tedavi Korse kullanımı Egzersiz

Bel Korsesi Yumuşak tip (korse, kuşak) Çelik balenli (şerit destekler) Tipleri Yumuşak tip (korse, kuşak) Çelik balenli (şerit destekler) Sakral (alt bel) Lumbosakral (alt ve üst bel)

Egzersiz Gevşemeyi sağlar, Ağrıyı azaltır, Esnekliği sağlar, Kasları güçlendirir, Duruşu düzeltir, Dengeyi ve kasların uyum içinde çalışmasını sağlar, Normal yaşama ve işe dönüşü sağlar.

1- Pelvik tilt egzersizleri (Lomber izometrik fleksiyon egzersizleri) Amac; karın ve gluteal kasları guclendirmek ve kas spazmını cozmek, lordozu duzeltmektir. -

2- Kalça ve bel kaslarını germe egzersizi Amac; kalca ve bel kaslarını germek, spazmı cozmek ve fleksibiliteyi arttırmaktır.

Daha sonra eller dizler uzerinde kenetlenerek goğuse doğru cekilmeye calışılır. Bu sırada baş one doğru getirilir

3-Modifiye doğrulma egzersizleri Amac; karın kaslarını guclendirmektir.

4- Rotasyonel Egzersizler Amac; yan karın kaslarını guclendirmek ve fleksibiliteyi arttırmaktır.

5- Hamstring germe egzersizleri Amac; hamstringleri gevşeterek disk, posterior bağlar ve erektor spina kaslarına binen stresi azaltmak.

SPİNAL STENOZ Tanım: Sinir kökü kanalının, spinal kanalın ve intervertebral foramenlerin kritik bir değerin altında daralmasıdır. Kanalların hacmindeki azalma ve şeklindeki değişme bu kanalların içinden geçen nöral ve vasküler yapılara baskı yaparak klinik şikayetlerin oluşmasına zemin hazırlar.

LSS’da Klinik Kanal stenozunun en önemli nedeni dejeneratif değişikliklerdir. Bu yüzden klinik şikayetler çoğunlukla orta yaştan sonra ortaya çıkmaya başlar. Semptomlar daha çok L4, L5, S1 seviyelerine aittir. Çünkü dejenerasyon en sık bu seviyelerde görülür.

LSS’da Klinik Hastalarda %90 oranında bacak ağrısı da bulunur. Tek taraflı veya iki taraflı olabilir. Spinal sinir köklerinin kronik kompresyonu tek veya her iki alt ekstremitede radiküler ağrı ve duysal-motor ve refleks değişikliklere neden olabilir.

I. Konservatif tedavi: LSS’da Tedavi 1. Eğitim 2. İstirahat 3. Egzersiz 4. Korseleme 5. Fizik tedavi 6. Medikal tedavi

KRONİK BEL AĞRILARI Bel ağrısı ataklarının %90-95’i 6 haftada iyileşir. %5’i ise semptomlar ve fonksiyonel yetersizlik devam ederek kronikleşir. 3 aydan uzun süre devam eden bel ağrılarıdır. Genellikle hastanın hayat stili ve davranışlarında değişiklikler olur. Ağrı ne kadar uzun sürerse tedaviye de o kadar dirençli hale gelir.

Kronik bel ağrısı nedenleri ve tedavileri-1 1.Osteoartrit: Egzersiz, korse, zayıflama, postürün düzeltilmesi 2. Faset osteoartriti: Lomber hiperekstansiyondan kaçınma???, kas desteğinin geliştirilmesi, enjeksiyon 3. Spondilolistezis: a) Stabil: Fleksiyon egzersiz programı, spiinal ortezler, aktivite önlemleri b) Progresif nörolojik defisit: Dekompresyon ve füzyon 4. Spinal stenoz: Spinal fleksiyon egzersizleri, zayıflama, postürün düzeltilmesi, dekompresyon

BEL OKULU TANIM: Kişilerin, bellerini tanıdıkları, doğru kullanarak bel ağrısından korunmayı ve kendi bellerinin sorumluluklarını almayı öğrendikleri bir eğitim programıdır. BEL OKULU

* Bel okulunun kapsamı: 1) Omurga anatomisi ve fonksiyonu ile ilgili temel prensipler 2) Çalışma ve dinlenme esnasında düzgün postür 3) Vücut mekaniklerinin temel prensipleri 4) Bel koruma teknikleri 5) Karın ve sırt kaslarını güçlendirmeye yönelik temel egzersizler ve gevşeme egzersizleridir.

BOYUN AĞRILARI

Epidemiyoloji Kronik ağrı sıralamasında, bel ağrılarından sonra ikinci sırayı oluşturur. Genel populasyonda her 3 kişiden biri hayatlarının bir döneminde çeşitli nedenlere bağlı olarak gelişen boyun ağrılarından şikayet eder. Kadınlarda daha sık görülür. Görülme sıklığı yaşla birlikte artar.

Anatomi 7 servikal vertebra ve 8 servikal spinal sinir vardır. 1. servikal sinir, oksiput ile atlas arasından çıkar. Diğer 7 servikal sinir ilgili vertebranın üstünden çıkar. 8. sinir C7-T1 arasından çıkar.

Anatomi C2-C7 vertebralar arasında Luschka Eklemleri bulunur. (Unkovertebral eklem, nörosantral eklem) Doğuşta yoktur. 10 yaşına doğru gelişir. Bu eklem disk dejenerasyonuna eşlik ederek dejenere olur ve intervertebral foramenle çok yakın komşuluklarından dolayı intervertebral kanalda daralmaya neden olabilir. En hareketli omurlar C4-C6 arasıdır.

Anatomi Medulla spinalisten çıkan ventral motor ve dorsal duyusal kökler birleşerek spinal sinirleri oluşturur.

Boyunda ağrıya duyarlı yapılar Ligamanlar Sinir kökleri İntervertebral disk (anulus fibrosusun dış katları) Faset eklemleri Eklem kapsülleri Kaslar

Boyun Ağrısı Nedenleri I. Mekanik: Servikal Sprain Servikal Strain Servikal Disk Herniasyonu Servikal Spondiloz Servikal Spinal Stenoz

II. Romatolojik: Ankilozan Spondilit Reiter Sendromu (reaktif artrit) Psöriatik Artrit (sedefe bağlı artrit) Enteropatik Artrit (barsak hastalığına bağlı) Romatoid Artrit Fibromyalji

III: Enfeksiyöz: Vertebral Osteomyelit Diskit Herpes Zoster (zona) Epidural, intradural ve subdural abseler

IV: Endokrinolojik ve Metabolik: Osteoporoz Osteomalazi Paratiroid hastalıkları Paget hastalığı

V.Tümörler: Benign tümörler Malign tümörler

Servikal Sprain ve Strain Boyun ağrısının en sık görülen nedenleridir. Strain kas kaynaklı, sprain ise ligaman kaynaklı travmalara bağlı ortaya çıkar

Servikal Sprain ve Strain Travmalar ve kötü postür sonucu boyunda lokal ağrı ve tutukluk görülür. Boynu uygun olmayan postürde uzun süre tutmak, yatarak televizyon seyretmek ve yastıksız yatmak gibi nedenler servikal straine yol açabilir.

Fizik Muayene Kas spazmı nedeniyle servikal lordoz düzleşir. Boyun hareketleri ağrılı ve kısıtlıdır.

Whiplash yaralanmaları Servikal sprain ve strainin en sık karşılaşılan nedeni whiplash (kamçı) yaralanmalarıdır. Tipik mekanizması, öndeki araçta oturan bir kişinin başının, arkadan başka bir aracın çarpması sonucu önce fleksiyona sonra da hiperekstansiyona zorlanması ile boyunda indirek bir travmanın olmasıdır.

Klinik Boyun ağrısı ve tutukluğuna ilaveten baş ağrısı, görme bulanıklığı, kulak çınlaması, çift görme, omuz ve interskapular bölgede ağrı görülebilir.

Radyoloji Servikal grafilerde servikal lordozun düzleştiği görülür.

Servikal Spondiloz Spondiloz, intervertebral disklerdeki ve vertebra gövdesindeki dejeneratif değişiklikleri kapsar. Osteoartrit ise apofizer (faset) ve unkovertebral eklemlerdeki dejeneratif değişiklikleri kapsar. Yaşlanma, mikro veya makro travmalar, mesleki aktiviteler ve genetik yatkınlık dejeneratif değişikliklere katkıda bulunur.

Servikal Spondiloz Patofizyoloji İlerleyen yaşla birlikte, intervertebral diskteki sıvı miktarı ve elastisite azalır, bu da intervertebral diskte yırtıklara ve çatlaklara neden olur. Disk biyomekanik bozukluklara bağlı olarak çöker ve anulus dışa doğru bombeleşir. Ligamanlar elastik özelliklerini kaybederler ve traksiyon spurları (çıkıntıları) gelişir. Faset eklemlerin kıkırdağını kaybetmesi, sklerotik hale gelmesi ve osteofit gelişmesi ile ortaya çıkan dejenerasyon sonucunda spurlanma gelişir.

Servikal spondilozda, sinir kökü kompresyonu sonucu radikülopati, spinal kord basısına bağlı myelopati ve vertebral arter etkilenmesine bağlı vertebrobaziler sendrom gelişir. Özellikle bu bölge osteofitlerinin vertebral arter ve dolayısıyla baziller artere basısı ile ‘vertebrobaziler yetmezlik’ bulguları ortaya çıkabilir. Boynu döndürürken ve ekstansiyonda iken baş dönmesi, göz kararması ve baygınlık hissi ortaya çıkar.

Sinir kökü basısı- radikülopati Unkovertebral (Luşka) eklem veya faset eklem artrozunda, servikal sinir kökleri irrite olarak radiküler kökenli ağrılara neden olurlar. Radikülopati sinir kökü basısına bağlı gelişen duysal, motor veya refleks bozukluğudur (kökün innerve ettiği kaslarda zayıflık, duyu kayıpları ve tendon reflekslerinde azalma).

MS basısı- miyelopati

Omur cisminin ön kenarındaki osteofitler, özofagusa bası yaparak yutma güçlüğüne neden olabilirler. Omur cisminin arka kenarındakiler ise omurilik basısına (miyelopati) neden olabilirler. Faset eklem üzerindeki osteofitler, yumuşak doku, damar ve sinire bası yapabilirler.

Servikal Spinal Stenoz Spinal stenoz; sinir kökü kanalının, spinal kanalın ve intervertebral foramenlerin kritik bir değerin altında daralmasıdır. Nörojenik bağırsak, mesane disfonksiyonu, yürüme bozuklukları, seksüel fonksiyon bozuklukları görülebilir. Kuvvet kaybı ve spastisite

Genellikle servikal spinal stenoz sinsi ilerler, fakat konjenital veya gelişimsel stenoz varlığında ortaya çıkabilir.

Tanı Servikal grafi: Unkovertebral eklemleri, faset eklemleri, foramenleri, intervertebral disk aralıkları değerlendirilebilir.

MRG: Spinal kanalın ve foramenlerin spinal kord ve sinir kökleri ile olan ilişkilerini görüntüler.

Servikal Disk Dejenerasyonu Disk dejenerasyonu, yaşlanma sürecinin normal bir sonucudur. Yaşa bağlı disk değişiklikleri semptomatik dejeneratif disklerden ayırt edilemez. Radyolojik olarak tespit edilen dejeneratif disk değişiklikleri doğal yaşlanma sürecinin bir parçasıdır ve semptomlara neden olmayabilir.

Servikal Disk Bozuklukları İnternal disk bozukluğu, disk herniasyonu ve dejeneratif disk hastalığı, boyun fıtığı klinikte en sık karşılaşılan servikal disk bozukluklarıdır.

Nukleus pulposus içi su dolu balon gibi, gelen yüklenmelere göre şekil alarak, bu yükleri dağıtır. Öne eğilmede arkaya, arkaya eğilmede öne, lateral eğilmelerde karşı yöne doğru yer değiştirir.

Servikal disk herniasyonu Bulging (Taşma) Protrüzyon: Ekstrüde disk: Sekestre disk:

Radikülopati Klinik Radikülopati ağrısı genellikle omuz, kol ve ele yayılabilir. Servikal radiküler ağrıda en sık tutulan bölge interskapular alandır. Ağrı oksiputa, omuza veya kola da yayılabilir. Boyun ağrısı radikülopatide olmak zorunda değildir Radikülopatide üst ekstremitede hissizlik veya ağrı ile birlikte güçsüzlük olabilir.

Tedavi Medikal Tedavi: Fizik tedavi ve rehabilitasyon Servikal ortezler

SPİNAL KORD YARALANMALARI

Spinal Kord Yaralanmaları

Epidemiyoloji Vertebral kolon yaralanmaları her yaşta ve her cinste görülebilir. Yüksekten düşmeler(%36.5), Trafik kazaları (% 48.8), Bıçaklanma(%3.3), Ateşli silah yaralanmarı (%1.9) Suya dalış (%1.2) ve Diğer (%8.3) : Günlük yaşama ait kazalar, iş kazaları,..

Omurganın bazı bölgeleri biyomekanik olarak yaralanmaya daha müsaittir Omurganın bazı bölgeleri biyomekanik olarak yaralanmaya daha müsaittir. Bu bölgeler C1-C2, C5-C7, T12-L2 bölgeleridir. En sık C5, ikinci sırada T12 nörolojik seviyeli omurilik yaralanması Tüm omurga fraktür-dislokasyonlarında yaklaşık %10-15 oranında omurilik yaralanması gelişir.

SKY NEDENLERİ 1. Travmatik nedenler 2. Vaskuler ( Spinal arter tıkanıklığı) 3. Dejeneratif ( ALS, MS, Sirengomiyeli) 4. Tümör (Primer ya da metastaz)

Yaralanma Mekanizmaları 1.Hiperfleksiyon yaralanmaları; En sık C5-C6 seviyesi 2. Hiperekstansiyon yaralanmaları; Whiplash Injury 3. Vertikal kompresyon; Su dalışları, yüksekten düşmeler ile Burst fraktürleri 4. Penetran yaralanmalar

Terminoloji Üst Motor Nöron Lezyonu: Spinal Kordun lezyonudur. Lezyon seviyesi altında motor-duysal-kayıp, hiperrefleksi, spastisite ve patolojik refleksler vardır. Alt Motor Nöron Lezyonu: Kauda equina ve periferik sinir köklerinin lezyonudur. Flask paralizi, kas atrofisi, arefleksi ve patolojik reflekslerin yokluğu ile kendini gösterir.

Parapleji: Alt ekstremitelerin duyusal ve motor paralizisi ile beraber mesane, barsak ve erkek seksuel fonksiyonlarının bozulması. Kauda equina lezyonları bu terimin içindedir Quadripleji: Mesane, barsak, erkek seksuel fonksiyonları ve göğüs, sırt, karın ve alt ekstremitelerle birlikte üst ekstremitelerin paralizisidir.

Spinal Şok Dönemi: Travmadan hemen sonra reflekslerin inhibe olduğu spinal şok döneminde flask bir paralizi gelişir. Spinal şok dönemi saatler ya da haftalar sürebilir (Genellikle 24-48 saat).

KOMPLİKASYONLAR Pulmoner komplikasyonlar Kardiak komplikasyonlar Sıvı elektrolit dengesizliği Bası yaraları Nörojenik mesane Nörojenik barsak Spastisite Kontraktür Adeziv kapsulit DERİN VEN TROMBOZU Otonomik disrefleksi Heterotopik ossifikasyon Gastrointestinal sorunlar Osteoporoz ve patolojik kırıklar Psikolojik sorunlar Post-travmatik syringomyeli (kist) Ağrı Spinal deformite Seksüel sorunlar

BASI YARASI Tutulum yerleri sıklığa göre ; iskium sakrum topuklar trochanter major dış malleol tibial krest kosta kenarı

Bası yarasında tedavi Önleme en kolay ve en ucuz tedavi şeklidir Önlenmesinin esası 1- basıncın kaldırılması ve azaltılması 2- hastanın yeterli beslenmesi

KONTRAKTÜR Üst ekstremitelerde çoğu kez; Omuz adduksiyon-iç rotasyon, dirsek fleksiyon, önkol pronasyon ya da supinasyon ve parmak-el bileği fleksiyon kontraktürü gelişir Alt ekstremitede en sık; Kalça fleksiyon-adduksiyon, diz fleksiyon ya da ekstansiyon ve ayak bileği ekinovarus kontraktürü ile karşılaşılır Tedavi : ROM egzersizleri

Otonomik disfonksiyon Otonom sinir sistemi normal visseral fonksiyonları kontrol eder Parasempatik sistem; sindirim, gastrointestinal mobilite, kalp hızı ve kan basıncının azaltılması T1-L2 den çıkan sempatik sistem; stresli durumlarda kalp hızı ve kan basıncını yükseltmek için belirli organlara vazokonstrüksiyona neden olur

Otonomik disfonksiyon T6 üzerindeki yaralanmalarda SKY ile otonom sinir sisteminin fonksiyonları bozulur ve bunun sonucu olarak Ortostatik hipotansiyon Bradikardi Otonomik disrefleksi Termoregülasyon bozuklukları gelişir

OTONOMİK DİSFONKSİYON Semptomlar: Şiddetli baş ağrısı, Bradikardi, Yüz-boyun-omuzlarda terleme, Kardiak aritmi, Görmede bulanıklaşma Korku ve endişe

Otonomik disrefleksi acil bir sorundur . Tedavide; Kan basıncı ve nabız monitorize edilmelidir Giysiler ve diğer baskı unsuru olabilecek tüm etkenler kontrol edilerek gevşetilir Kan basıncı kontrolü-ilaç ted.

GİS Sorunları Gastrik atoni Kanama Süperior mezenterik arter sendromu (gis obstrüksiyonu) Kronik konstipasyon Rektum kontrolü kaybı

HETEROTOPİK OSSİFİKASYON Yeni kemik oluşumu En çok sırasıyla kalça, diz, omuz ve dirsek tutulur HO yalnızca paralizili bölgelerde rapor edilmiştir Yaralanmayı takiben 1 ila 4 aylarda görülür Semptomlar: Şişlik, ısı artışı, ateş Ayırıcı tanıda; enfeksiyon,DVT ve fraktür

AĞRI Genellikle yaralanmanın ilk 6 ay- 1yılında ortaya çıkar ve şiddeti zamanla azalır Prevelansı %94’lere ulaşmaktadır. %9 kronikleşebilir Nosiseptif ve/ veya nöropatik Duyu bozukluğu?? Ağrı hissi kaybı??

REHABİLİTASYON Kaza mahallindeki ilk yardım ve yaralının nakli Acil servisteki müdahaleleri Acil girişim sonrası bakım

Rehabilitasyon nasıl sonuçlanabilir?

EGZERSİZLER Yatak dönemi Tekerlekli sandalye dönemi Ambulasyon dönemi

YATAK DÖNEMİ: Solunum egzersizleri Pasif EHA egzersizleri Kondüsyon egzersizleri (dirençli egzersizler) Postüral egzersizler, yatakta mobilite eğzersizleri Tilt table

Tilt table Akut müdahalesi yapılan hasta,en kısa sürede ayakta dik postürü tolere edebilir duruma getirilmelidir Eğer hastada dik postürü sağlama kademelerinde senkop oluşuyorsa Alt ekstremitelere bandaj, karın üzerine yastık gibi uygulamalar ile kan santral sinir sistemine yönlendirilir.

TEKERLEKLİ SANDALYE DÖNEMİ Hasta dik postürü tolere edebilir duruma gelince tekerlekli sandalyeye transfer eğitimine başlanır ve hasta minder egzersizlerine hazırlanır

Tekerlekli sandalyeye geçiş öncesi hasta yatakta oturma dengesini sağlama öğretilir ve oturma pozisyonunda yer değiştirme eğitimi verilir.

AMBULASYON DÖNEMİ: Hastanın paralel bara kaldırılması için gövde ve pelvik stabilizasyonun sağlanması gerekir Gövde ve pelvik stabilizasyonu kazanan ve transferlerde yeterli olan hasta paralel barda ayağa kaldırılır Paralel bar eğitimi için geçici ortez veya posterior shell denilen desteklerden yararlanılır Paralel bar içinde önce denge ve ağırlık aktarımı daha sonra da yürüme eğitimi verilir

SKY’lı hastalar ambulasyon yönünden 4 kategoriye ayrılırlar: Ambule olmayanlar(T2 üzeri yaralanma) Ayakta durmayı sadece egzersiz olarak kullananlar(T2-T10) (Terapötik Ambulasyon) Ev içi ambule(T11-L2) (fonksiyonel ambulasyon) Toplumda ambule(L3 ve altı lezyonlar) (Sosyal Ambulasyon)

Denge eğitimi- Paralel bar Ambulasyon eğitimine paralel barda ayakta durma, denge ve ağırlık aktarma ile devam edilir

Her iki alt ekstremitesinde komplet paralizi olan hastalar, bilateral KAFO uygulanarak, terapötik ambulatuar duruma getirilebilir. Kalça ve Diz eklemi kaslarını kontrol eden hasta, kısa bacak yürüme cihazı (AFO) ve koltuk değneği ya da kanadyenle gün boyunca yürür ve TS’ye gereksinim duymaZ

Total Contact KAFO

FOOT-UP METAL AFO PLASTİK AFO 124

Merdiven çıkma ve inme Öncelikle her iki merdiven tutamağı kullanılarak başlanır Sonra tek tutamak ve bastona geçilir Eğitimde önce 5-7.5 cm’lik basamaklar kullanılır, ilerleme oldukça basamaklar yükseltilir Tutamakları kullanmaksızın inip çıkabilen hasta bağımsız kabul edilir