ELEMENT VE BİLEŞİKLER Fe Co ELEMENT : Aynı cins atomlardan meydana gelmiş saf maddelere denir. ÖZELLİKLERİ: 1.Yapılarında aynı cins atom bulundururlar. Demir atomları Demir elementi Demir elementinin yapısında başka atomlar bulunursa o bir karışım olur. Fe Co

2.Saf maddelerdir. Aynı cins atom yada molekül içeren maddelere saf madde denildiğini biliyoruz. Elementlerde aynı tür atomlardan oluştuklarına göre elementlerde saf maddelerdir. Cu S

3.Belli erime ve kaynama noktaları vardır. Tüm saf maddelerin belli erime ve kaynama noktaları vardır. Ayrıca erime ve kaynama süresince sıcaklıkları sabittir. ÖRNEK: Grafikte ilgili yerlere, istenilen elementlere ait erime ve kaynama noktaları yazılarak, gerekli grafik oluşturulur.

Ancak, atomlar nükleer yöntemlerle parçalana bilirler. 4.Fiziksel ve kimyasal yöntemlerle atomlarından daha basit birimlerine ayrıştırılamazlar. Ancak, atomlar nükleer yöntemlerle parçalana bilirler.

Diğer elementlerde benzer şekilde sembolize edilmişlerdir. 5.Sembollerle gösterilirler. Elementlerin sembolleri Latince ismine bakılarak belirlenir. Latince isimlerinin ilk harfi büyük harfle gerekiyorsa diğer harflerden birisi küçük harfle yazılarak belirlenir. LATİNCE İSMİ SEMBOLÜ Carbon C Calcıum Ca Clour Cl Cobalt Co Cadmıum Cd Cubrum Cu Diğer elementlerde benzer şekilde sembolize edilmişlerdir.

-Soygazlar olmak üzere; 4 bölümde incelenirler. 6.Elementler; -Metaller -A metaller -Yarı metaller -Soygazlar olmak üzere; 4 bölümde incelenirler. Mg Cl Rn

METALLER: Periyodik tabloda; 1A (H hariç), 2A, Tüm B grubu elementleri, 3A (B, Hariç), 4A’da Sn ve Pb, 5A’da Bi metaller sınıfında incelenirler. METALLERİN ÖZELLİKLERİ: 1. Cıva hariç hepsi, oda şarlarında (25 0C) katı halde bulunurlar. (Hg’nın EN:-39 0C) 2. Metalik parlaklık gösterirler. 3. İşlene bilirler. (Tel ve levha haline getirilirler.) 4. Isı ve elektrik akımını iletirler. (Metallerde elektrik iletkenliği serbest elektronları sayesine gerçekleşir. Sıcaklığın artırılması metalik iletkenliği azaltır.) 5. Kimyasal tepkimelerdeelektron verirler.(Elektron vererek + yükle yüklenirler, yükseltgenirler, indirgendirler.) 6. Elektron almazlar. (Kendi aralarında bileşik oluşturmazlar. Ancak homojen olarak karışarak alaşımları oluştururlar.) 7. Asitlerle tepkimeye girerek H2 gazı açığa çıkartırlar. (Cu, Hg, Ag, Pt, Au hariç) 8. Metallerin oksitleri genellikle bazik özellik gösterirler. (CuO, Na2O, …gibi. Anfoter oksitler hariç.)

AMETALLER: Periyodik tabloda; 1A ‘da H, 4A’da C, 5A’da N ve P, 6A’da O,S ve Se , 7A’da F, Cl, Br, I Ametaller sınıfında incelenirler A METALLERİN ÖZELLİKLERİ: 1. Oda şarlarında (25 0C) katı, sıvı ve gaz hallerinde bulunurlar. Örnek: (KATI: C,P,S,I; SIVI: Br; GAZ: N2, O2, F2,Cl2 ) 2. Mattırlar. 3. Erime ve kaynama noktaları düşüktür. 4. Kırılgandırlar. 5. Elektrik akımını iletmezler. ( Grafit hariç ) 6.Metallerle tepkimelerinde, elektron alarak - yükle yüklenirler, indirgenirler, yükseltgendirler. 7. Kendi aralarında, kovalent bağlı bileşik oluştururlar. 8. Ametallerin oksitleri genellikle asidik özellik gösterirler.

YARI METALLER: Periyodik tabloda; 3A ‘da B, 4A’da Si ve Ge, 5A’da As ve Sb, 6A’da Te ve Po , 7A’da At yarı metaller sınıfında incelenirler. ÖZELLİKLERİ: Bu elementlere yarı metaller denilmesinin sebebi; metalik özelliklerle beraber a metalik özelliklerde göstermelerindendir. B Si

SOYGAZLAR: Periyodik tabloda; 8A grubu elementlerine denir. Bu elementler; He, Ne, Ar,Kr,Xe, Rn dur. ÖZELLİKLERİ: 1. Oda şartlarında hepsi tek atomlu tanecikler halinde bulunurlar 2. Değerlik elektron sayıları 8’dir. (He:2) 3. Elektron dizilişleri, nS2nP6 ile biter. (He:1S2) 4. İyonlaşma enerjileri yüksektir. 5. Elektron ilgileri yok kabul edilir. 6. Kimyasal aktiflikleri olmadıklarından soy yada asal gazlar diye bilinirler. He Ne Ar

BİLEŞİKLER İki ya da daha fazla maddenin belli oranda kimyasal olarak birleşmeleri sonucu oluşturdukları yeni, saf maddeye bileşik denir.

1. Yapılarında iki ya da daha fazla madde bulundururlar. ÖZELLİKLERİ: 1. Yapılarında iki ya da daha fazla madde bulundururlar. Yukarıdaki örnekte de görüldüğü gibi, Karbon monoksit iki maddeden, karbon dioksit üç maddeden oluşmuştur. Örnek: Co ve CO arasındaki farkları açıklayınız? Co = Kobalt elementini ifade eder. Tek bir atomdan oluştuğu için, elementtir. Co bir sembol dür. CO= Karbon monoksit bileşiğini ifade ediyor. C ve O2 elementlerinden meydana gelmiştir. Yani yapısında iki farklı madde bulundurduğu için, bilşiktir. CO bir formüldür.

2. Belli oranda birleşirler. Yine yukarıdaki örnekten anlaşılacağı gibi bire bir birleşseler CO oluşması için, 1 C ve 1O atomu tepkimeye girmelidir. Bir CO2 molekülü oluşabilmesi için 1 C ve 2 O atomu gereklidir. Kısaca anlaşılacağı gibi bileşikleri oluşturan elementlerin kütleleri arasında belli bir oran olmak zorundadır.

3. Kimyasal olarak birleşirler. Bir bileşik oluşurken atomlar ya elektron alırlar ya verirler ya da ortaklaşa kullanırlar. Metal-ametal bileşiklerinde, metaller elektron verir, ametaller elektron alır. Ametal-ametal bileşiklerinde elektronlar ortaklaşa kullanılır. Metal-metal bileşik oluşturmazlar. Homojen olarak karışarak alaşımları oluştururlar. Kısaca bileşikler oluşurken kimyasal olay olmak zorundadır.

4.Kendini oluşturan maddelerin özelliklerini taşımazlar. Bileşikler kendini oluşturan elementlerden farklı özelliklere sahiptirler. Bunu hepimizin bildiği bir örnekle açıklayalım: Tepkimesinde; H2:Yanıcı O2:Yakıcı H2O: söndürücü özelliği gösterirler. Yani su elementlerinden farklı bir özellik gösterir.

5. Kendini oluşturan maddelere ancak kimyasal yöntemlerle ayrıştırıla bilirler. -Zayıf bağlı bileşikler ısı enerjisi yöntemiyle atomlarına ayrıştırıla bilirler. -Kuvvetli bağlı bileşikler ise ancak elektrolizle bileşenlerine ayrıştırıla bilirler. -Bazı bileşiklerde geri dönüşüm mümkün değildir.

6. Saftırlar. Tüm elementler olduğu gibi, tüm bileşiklerde saf maddelerdir. 7. Belli erime ve kaynama noktaları vardır. Tüm saf maddelerin belli bir erime ve kaynama noktaları vardır.

8.İyonik yapılı maddeler iyonlardan, kovalent yapılı maddeler moleküllerden oluşmuşlardır. Bu konu ileriki derslerde anlatılacaktır.

Konuyla ilgili bol örnek çözülecek 9. Formüllerle gösterilirler. Tüm bileşikler, oluştuğu sembollerin yan yana yazılmasıyla, oluşturulan formüllerle gösterilirler. Mesela: X ve Y elementlerinden oluşmuş bir bileşiği XmYn gibi bir formülle gösterirsek. Burada; m=X’in mol sayısı Ya da sayısı. n= Y’nin mol sayısı ya da sayısıdır. Benzer biçimde; H2SO4 bileşiği: 2 tane H atomu, 1 tane S atomu,4 tane O atomundan oluşmuştur. Konuyla ilgili bol örnek çözülecek

Bileşiklerin, kimyasal bir olay sonucu oluştuğunu öğrenmiştik. Kütlenin Korunumu: Bileşiklerin, kimyasal bir olay sonucu oluştuğunu öğrenmiştik. Kimyasal tepkimelerde, tepkimeye giren maddelerin kütleleri toplamı, tepkime sonunda oluşan maddelerin kütleleri toplamına eşittir. Bu kurala; Kütlenin Korunumu Kanunu denir. Örnek: 18 g 2 g 16g Örnekten de anlaşıldığı gibi, 18 gram suyu analiz ettiğimizde, 2 g hidrojenle, 16 g oksijen elde ederiz. Yani tepkimeye giren ve çıkan maddelerin kütleleri eşit olacaktır.

Sabit Oranlar Korunumu: Bir bileşik hangi yolla elde edilirse edilsin, bileşiği oluşturan atomların kütleleri arasında basit tam sayılarla ifade edilen sabit bir oran vardır. Bu orana Sabit Oranlar ya da Belirli Ağırlık Oranı Kanunu denir. Örnek: H2O bileşiğinde sabit oranları nedir ? H:1 O:16 ÇÖZÜM: = Yani su bileşiği oluşurken, 1 g H2 ile 8 g O2 tepkimeye girmektedir.

Katlı Oranlar Kanunu: İki element bir biriyle birden fazla bileşik oluşturuyorsa, bu elementlerden birinin sabit miktarına karşılık gelen diğer elementin değişen kütleleri arasında bait tam sayılarla ifade edilen sabit bir ora vardır. Bu orana Katlı Oranlar Kanunu denir. ÖRNEK: NO2 - N2O Katlı oranı 4/1 N2O - N2O3 Katlı oranı 1/3 NO2 - N2O4 Kat.Or.Kan. Uymaz C2H4 - C3H6 Kat.Or.Kan. Uymaz NO2- H2O Kat.Or.Kan. Uymaz

ÇÖZÜM: NO2-N2O bileşiğinde N’lar sabit alındığında; 2NO2-N2O olur. Oksijenlerin kütleleri arasındaki oran 4O/O olur. Sadeleştirirsek 4/1 olur. N2O-N2O3 bileşiğinde N’lar sabit alındığında; N2O-N2O3 olur. Oksijenlerin kütleleri arasındaki oran O/3O olur. Sadeleştirirsek 1/3 olur. NO2-N2O4 bileşiğinde N’lar sabit alındığında; 2NO2-N2O4 olur. Oksijenlerin kütleleri arasındaki oran 4O/4O olur. Sadeleştirirsek 1 olur. Dolayısıyla her iki bileşik aynı bileşik olduğundan katlı oranlar yasasına uymaz. C2H4-C3H6 bileşiğinde C’lar sabit alındığında; 3C2H4-2C3H6olur. Hidrojenlerin kütleleri arasındaki oran 12/12 olur. Sadeleştirirsek 1 olur. Dolayısıyla her iki bileşik aynı bileşik olduğundan katlı oranlar yasasına uymaz. NO2-H2O bileşiğinde iki değil üç farklı elementten oluştuğu için katlı oranlar yasasına uymaz.

Formül : Bileşikleri kısaca ifade eden şekle, formül denir. Bileşiği oluşturan atomların sembollerinin yan yana yazılması ve kaçar tane atomdan oluştuğunu da, sağ alt köşesine yazılmasıyla oluşur. ÖRNEK: C6H12O6 formülüyle gösterilen, çay şekeri; C,H ve O atomlarından oluşmuştur. 1 molekülü, 6 tane C, 12 tane H ve 6 tane O atomu içerir. C/H =1/2 H/O=2

Formüller 2 kısımda incelenir. 1- Basit (Kaba Formül): Sadece bileşiği oluşturan atomların, cinsini ve bir birlerine oranını gösteren formüle denir. 2-Gerçek (Molekül Formül): Bileşiği oluşturan atomların, cinsini, gerçek sayısını ve bir birlerine oranını gösteren formüle denir. GERÇEK FORMÜL BASİT FORMÜL C6H12O6 CH2O C2H5OH H2O H2SO4 NOT: Metal ametal bileşiklerinin, kaba ve molekül formülleri aynıdır.

İYON-ANYON-KATYON-KÖK: + yada – yüklü atomlara İYON denir İYON-ANYON-KATYON-KÖK: + yada – yüklü atomlara İYON denir. + yüklü iyonlara KATYON, -yüklü iyonlara ANYON denir. Kimyasal tepkimelerde tek bir iyon gibi davranan atom gruplarına da KÖK diyoruz. ÖR: NH4+ bir köktür.

ÇAPRAZLAMA KURALI Bileşiği oluşturan katyon ve anyonlar yan yana yazılır. Katyon ve anyonların yükleri diğerinin sağ alt köşesine gelecek şekilde çaprazlanır. NOT: Bu kural, ametal-ametal bileşikleri için uygun değildir.

ÖRNEK-1: ÖRNEK-2: ÖRNEK-3: ÖRNEK-4: NOT: En sade biçimi molekülün formülünü verir. Bu sebeple, metal-ametal bileşiklerinde molekül formül, basit formül aynıdır.

Bileşiklerin İsimlendirilmesi: 1.METAL-AMETAL BİL. İSİMLENDİRİLMESİ METALİN ADI + AMETALİN ADI + ÜR ÖRNEK: CaF2 : Kalsiyum Florür NaCl : Sodyum Klorür AlBr3 : Alüminyum Bromür MgI2 : Magnezyum İyodür Eğer anyon halojen değilse, isimlendirme diğer anyonların ismiyle biter. CaH2 : Kalsiyum Hidrür Ca2C : Kalsiyum Karbür Ca3N2 :Kalsiyum Nitrür Ca3P2 : Kalsiyum Fosfür CaO : Kalsiyum Oksit CaS : Kalsiyum Sülfür Eğer metal değişik değerlik alabiliyorsa; METALİN ADI +METALİN YÜKÜ+ AMETALİN ADI + ÜR CuCl : Bakır –I-klorür CuCl2 : Bakır –II-klorür FeO :Demir –II-oksit Fe2O3 :Demir –III-oksit

2.METAL-KÖK BİL. İSİMLENDİRİLMESİ METALİN ADI + KÖKÜN ADI ÖRNEK: CaSO4 : Kalsiyum Sülfat NaNO3 : Sodyum Nitrat AlPO4 : Alüminyum Fosfat Mg(ClO3)2 : Magnezyum Klorat CaCr2O7 : Kalsiyum di Kromat CaCO3 : Kalsiyum Karbonat FeSO4 : Demir-II- Sülfat Fe2(SO4)3 : Demir-III- Sülfat

3. KÖK–KÖK BİL. İSİMLENDİRİLMESİ KÖKÜN ADI+ KÖKÜN ADI ÖRNEK: NH4NO3 : Amonyum Nitrat (NH4)3 PO4 : Amonyum Fosfat (NH4)2SO4 : Amonyum Sülfat NH4ClO3 : Amonyum klorat 4. KÖK - AMETAL BİL. İSİMLENDİRİLMESİ KÖKÜN ADI + AMETAL ADI NH4Cl : Amonyum Klorür (NH4 )2S : Amonyum Sülfür (NH4)3N : Amonyum Nitrür (NH4)3P : Amonyum Fosfür

5. AMETAL -AMETAL BİL. İSİMLENDİRİLMESİ SAYI EKİ + ELEMENT ADI + SAYI EKİ + ELEMENT ADI + ÜR ÖRNEK: NO :Azot Monoksit N2O :Di Azot Monoksit NO2 : Azot Di Oksit N2O4 : Di Azot Tetra Oksit N2O5 : Di Azot Penta Oksit OF2 : Oksijen Di Florür SF6 : Kükürt Hekza Florür ClF7 : Klor Hepta Florür 1: Mono 2:Di 3:Tiri 4:Tetra 5:Penta 6:Hekza 7:Hepta 8:Okta 9: Nona 10:Deka

6.HİFDRATLI BİLEŞİKLERİN İSİMLENDİRİLMESİ: BİLEŞİĞİN ADI+ RAKAM+HİDRAT ÖRNEK: Na2CO3 X 10 H2O : Sodyum karbonat deka hidrat MgSO4 X 7 H2O : Magnezyum sülfat hapta hidrat CuSO4 X 4 H2O : Bakır sülfat tetra hidrat 6.ÖZEL ADLANDIRMA: Bazı bileşikler özel olarak adlandırılır. H2O : Su NH3 : Amonyak NaCl : Yemek tuzu CH4 : Metan H2SO4 : Sülfirik asit CaCO3 : Kireç taşı CaO : Sönmemiş kireç