BASINÇ YARASI PREVALANSI

Basınç yarası, kemik çıkıntılarının dış yüzeylerindeki deri ve subkütan dokunun uzun süreli basınca maruz kalması ve sürtünmenin etkisi ile oluşan lokalize doku nekrozu ve ülserasyonlardır. (Uluslararası NPUAP-EPUAP Basınç Ülseri Tanımı ) BASINÇ YARASI NEDİR?

Basınç yarası, hasta ve ailelerini çeşitli yönleri ile etkileyen bir halk sağlığı sorunudur.  Maliyet artışı  İş gücü kaybı  Hastanede kalma süresinde artma  Duyusal bozukluklarda artma  Enfeksiyonun artması  Ölüm oranları

Avrupa’da yapılan çalışmalara baktığımızda; Vanderwee, Clark (2007) prevalans çalışmasında,  Beş Avrupa ülkesinde,  25 hastanede, 5947 hasta  Bası yarası prevalansı (I-IV evre) %18,1 ve I. evre olanlar dışarıda tutulduğunda, bu oran %10,5 olarak bulunmuştur. Vanderwee, Defloor ve arkadaşlarının(2011)  Avrupa Bası Yarası Danışma Paneli (EPUAP) veri toplama formunu kullanarak Belçika’da yaptıkları geniş çaplı kesitsel, çok merkezli bası yarası prevelans çalışmasında toplam hasta ele alınmış ve bası yarası prevelansı %12,1 olarak bulunmuştur.

Basınç ülseri ABD ’inde 2,5 milyondan fazla Akut bakım şartlarında,  Basınç ülseri insidansı %0,4 - %38  Yatan hastalarda %48 - %53 ABD hastanelerinde, her yıl yaklaşık 60 bin hasta, sağlık hizmeti kaynaklı basınç ülseri komplikasyonları nedeniyle hayatını kaybetmektedir. Basınç ülserlerinin tıbbi bakım maliyeti, ekonomiye her yıl yaklaşık 3,6 milyar dolarlık bir yük getirmektedir ABD’ de

Hill-Rom’un sponsorluğunu yaptığı Uluslararası Basınç Ülseri Prevalans Çalışması, ( 2005)  Basınç ülseri prevalansının %15,2,  Hastane kaynaklı basınç ülseri prevalansı %7,3 olduğunu ortaya koymuştur.

Ülkemize baktığımızda bası yarası ile ilgili geniş çaplı bir veri bulunmamaktadır. Yapılan çalışmaların bir kısmı incelendiğinde;  İnan ve Öztunç’un (2009) bir üniversite hastanesi dahili- cerrahi klinikleri ve yoğun bakım ünitelerindeki 496 hasta ile yaptıkları çalışmalarında, bası yarası prevalansı %10,4 bulunmuştur.  Tel ve arkadaşları, (2006) bir üniversite hastanesi yoğun bakımında yaptıkları araştırmada, serebrovasküler hastalık tanısıyla yatan hastaların %41’inde bası yarası geliştiğini saptamışlardır.

Çalışma Ege Üniversitesi Hastanesi’nde erişkin ve çocuk hasta için basınç yarası nokta prevalansının belirlenmesi amacıyla planlanmıştır.

 Araştırma örneklemini Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesinde 15 ocak 2014 tarihinde hastanede yatan ve çalışmaya katılmayı kabul eden 1371 hasta oluşturmuştur.  Veriler; Basınç yarası olan ve olmayan erişkin ve çocuk hastalara için 25 sorudan oluşan iki ayrı form ve hastanın dosya bilgileri değerlendirilerek ilgili birimin servis sorumlusu ve dışarıdan görevlendirilen başka bir hemşire gözetiminde toplanmıştır.

 Basınç yarası risk değerlendirilmesinde erişkin ve 5 yaş ve üzeri çocuklar için “Braden Risk Değerlendirme Ölçeği ” kullanılmıştır.  Braden Risk Değerlendirme Ölçeği: Braden ölçeği 6 alt ölçekten oluşmaktadır.  Duyusal algılama,  Nem,  Aktivite,  Hareketlilik,  Beslenme,  sürtünme ve yırtılmadır. Ülkemizde ölçeğin geçerlilik-güvenilirlik çalışması 1997 yılında Oğuz ve Olgun tarafından yapılmıştır.

Braden Risk Değerlendirme Ölçeği Toplam puan 6 ila 23 arasındadır.  18 puan üstü risksiz,  puan riskli,  puan orta derecede riskli,  puan yüksek riskli,  9 ve altında çok yüksek riskli

 5 yaş altındaki çocuklar için “Modifiye Braden Q Risk Değerlendirme Ölçeği ”kullanılmıştır.  Modifiye Braden Q Risk Değerlendirme Ölçeği 7 alt ölçekten oluşmaktadır.  Duyusal algılama,  Nem,  Aktivite,  Hareketlilik,  Beslenme,  Sürtünme ve yırtılma  Doku perfüzyonu ve Oksijenasyon Ülkemizde ölçeğin geçerlilik-güvenilirlik çalışması Güneş Bora N., Kılıçarslan Törüner E.tarafından yapılmıştır.

 Modifiye Braden Q Risk Değerlendirme Ölçeği Toplam puan 7 ila 28 arasındadır.  16 puan ve üstü risksiz,  puan orta dereceli riskli,  puan yüksek riskli,  9 puan ve altı çok yüksek riskli,

 Verilerin değerlendirilmesi SPSS for Windows 15.0 programında Sayı, yüzde dağılımları ve ki-kare testi ile yapılmıştır.

Cinsiyet Yaş grupları Hastaların yattıkları birimler Hastanede kalış süreleri Bağımlılık Düzeyleri Beslenme Durumları Aktivite Durumları Ödem Durumu Risk Durumu Koruyucu Önlemler BULGULAR

CİNSİYET

Yaş Grupları

Bağımlılık Düzeyi

Sayı (n)Yüzde (% ) Pozisyon Verme19275,9 Bariyer Krem Kullanımı16364,2 Yastık Kullanımı13854,5 Havalı Yatak Kullanımı12649,8 Özel Yatak Kullanımı4015,9 Doğal koyun postunun basınç ülserlerinin önlenmesine yardımcı olabileceğine dair veriler bulunmaktadır. Önlemeye Yönelik Girişimler

Sayı (n)Yüzde (%) Evden90165,7 Acil Servisten30822,5 Başka Hastanelerden493,6 Kliniğe Geliş Durumları

Basınç Yarası Sayı(n)Yüzde(%) 654,7 Yok ,3 Total Prevalans Değeri Var

Sayı (n)Yüzde (%) Var 382,8 Yok ,2 Total Gelişinde basınç yarası olan

Sayı (n)Yüzde (%) 0-4 yaş11, yaş34, yaş1015, yaş1015, yaş1015,2 65 yaş üstü3248,5 Total66100 Yaş Grupları

servisYoğun bakım Var% 44,6% 55,4 BİRİM

Sayı (n)Yüzde (%) BASINÇ YARASI OLAN 654,7 Risk Durumları Yüksek Riskli2945,3 Orta Riskli1726,6 Riskli1320,3 Risksiz34,7 Hastanede Yatış Süresi 30 günden fazla2640, gün arası2945,3 1-5 gün arası1014,1 Aktivite Durumları Yatağa Bağımlı5178,5 Sandalyeye Bağımlı812,3 Bağımlılık Düzeyleri ÜDBH3249,2 ODBH2538,5 Beslenme Durumları NG sonda2538,5 TPN1726,2 Oral Yolla2233,8

Basınç Yarası prevalansı % 4,7 Gelişinde basınç Yarası olan % 2,8 SONUÇ Basınç yarası gelişme oranı % 1,9

SONUÇ Basınç Yarası olan Hastalarda

Basınç Yarası 65 yaş üstü Yüksek Riskli Olan Yoğun bakımda tedavi gören Bağımlılık düzeyi üst ve orta düzey Yatağa bağımlı 6 günden fazla hastanede kalan

Basınç ülserlerinin önlenmesi yeni ve pahalı bir girişim değildir. Buna karşın basınç ülserlerini önleme yöntemleri, milyonlarca hastanın gereksiz zarar görmesine engel olacak potansiyele sahiptir.

11 SBT 127 BATTAL BERK BALKIŞ HAZIRLAYAN

     Fizikseltıp ve rehabilitasyon klinigi KAYNAKÇA