KÖK HÜCRE PROF. DR. E. SÜMER ARAS 1. HAFTA

KÖK HÜCRE TARİHÇESİ Kök hücre çalışmaları, ilk olarak 1939 yılında başlamıştır. Bu tarihte ilk kayıtlı insan kemik iliği nakli deneyimi yapılmış ancak başarılı olamamıştır. 1949 yılında Jacopson ve arkadaşları tarafından gerçekleştirilen çalışmalar bu konudaki ilk başarılı çalışmalardır.

1950’li yıllarda 2. dünya savaşı sonuçlarına (Hiroşima ve Nagazaki) bağlı olarak Reckers ve arkadaşları tarafından hematopoietik kök hücre ile ilgili çalışmalar radyasyondan dunma amacıyla ile fare deneyleri ile başlamıştır.

Kök hücreleri diğer hücrelerden ayıran iki temel özellik bulunmaktadır; Bölünüp, çoğalabilme (proliferasyon) ve kendini yenileyebilme (rejenerasyon) Farklılaşabilme

KÖK HÜCRE NEDİR? Kök hücreler, kendilerini yenileme özelliğine sahip, özelleşmiş hücrelere farklılaşabilen, vücut içinde veya laboratuvar ortamında uygun şartlar sağlandığında birçok farklı hücre tipine dönüşebilen farklılaşmamış hücrelerdir.

Tekli hücrelerden elden edilen embriyonik kök hücrelerin 300-400 döngü süresince çoğalabildikleri gösterilmiştir. Sonuçta bu hücreler özelleşmediği için uzun dönemde kendilerini yenileyebilme yeteneğine sahip olduğu rapor edilmiştir.

Hücrelerin bölünme kapasiteleri kromozom uçlarında bulunan ve “ telomer “ denilen özel DNA dizileri belirler. Telomerler ne kadar uzunsa hücreler o kadar çok bölünebilirler. Telomerlerin uzamasını sağlayan “telomeraz enzimi ” dir. Yetişkin diğer hücrelerde bu enzim aktivite göstermezken, kök hücrelerde telomeraz enzim aktivitesi yoğundur ve çok sayıda bölünebilirler.

Kök Hücreleri Farklılaşma Yeteneklerine Göre Sınıflandırılması Totipotent Kök Hücreler Embriyoya ait, ileri safhalarda tüm doku ve organların ve membranların kaynağını oluşturan kök hücrelerdir. Pluripotent Kök Hücreler Üç germ tabakası olan ektoderm, mezoderm, endoderme ait hücre ve dokulara farklılaşma yeteneği olan kök hücrelerdir.

Multipotent Kök Hücreler Tek bir doku ya da germ tabakasının hücrelerine farklılaşabilen kök hücrelerdir. Oligopotent Kök Hücreler Yalnızca birkaç hücre tipine farklılaşabilen kök hücrelerdir. Unipotent Kök Hücreler Tek bir hücre tipine dönüşebilen kök hücrelerdir.

KAYNAKLAR *Kök hücre biyolojisi ve klinik uygulamalar. TÜBA yayınları http://www.tuba.gov.tr/tr/kok-hucre-yayinlar/1511-kok-hucre- biyolojisi-ve-klinik-uygulamalar.html *Kök hücre araştırmalarında güncel kavramlar, TÜBA yayınları *http://www.tuba.gov.tr/tr/kok-hucre-yayinlar/1512-kok-hucre- aratirmalarinda-guncel-kavramlar.html Diğer Kaynaklar *www.pubmed.com *www.sciencedirect.com