KAYNAŞTIRMA UYGULAMALARI

YASAL YÖNDEN Kaynaştırma - Kaynaştırma; özel eğitim gerektiren bireylerin, yetersizliği olmayan akranları ile birlikte eğitim ve öğretimlerini resmî ve özel okul öncesi, ilköğretim, orta öğretim ve yaygın eğitim kurumlarında sürdürmeleri esasına dayanan, destek eğitim hizmetlerinin sağlandığı özel eğitim uygulamalarıdır.

Kaynaştırma Yoluyla Eğitim Uygulama İlkeleri - Kaynaştırma yoluyla eğitim uygulama ilkeleri şunlardır: a)Özel eğitim gerektiren her bireyin akranları ile birlikte aynı kurumda eğitim görme hakkı vardır. b)Özel eğitime ihtiyacı olan bireyler kaynaştırma yoluyla eğitimlerini yetersizliği olmayan akranları ile birlikte aynı sınıfta tam zamanlı sürdürebilecekleri gibi özel eğitim sınıflarında yarı zamanlı olarak da sürdürebilirler.

c) Yarı zamanlı kaynaştırma uygulamaları, öğrencilerin bazı derslere yetersizliği olmayan akranlarıyla birlikte aynı sınıfta yada ders dışı etkinliklere birlikte katılmaları yoluyla yapılır. ç) Tam zamanlı kaynaştırmaya tabi öğrenciler kayıtlı bulundukları eğitim programını; özel eğitim sınıflarında ise sınıfın türüne göre bu yönetmeliğin 26. ve 27. maddelerinde belirtilen eğitim programını takip ederler.Öğrencilerin takip ettikleri programlar temel alınarak eğitim performansı ve ihtiyaçları doğrultusunda BEP hazırlanır.

d) Kaynaştırma yoluyla eğitim eğitim uygulaması yapılan okullarda BEP geliştirme birimi oluşturulur. e) Kaynaştırma yoluyla eğitim uygulaması yapan okul ve kurumlarda öğrencinin yetersizliğine uygun fiziksel, sosyal, psikolojik ortam düzenlemeleri yapılır. Özel araç-gereç ile eğitim materyalleri sağlanır ve destek eğitim odası açılır.

f) Kaynaştırma uygulamaları yapan okul ve kurumlarda ki personel, dieğr öğrenciler ve onların aileleri özel eğitme ihtiyacı olan bireylerin özellikleri hakkında RAM ve BEP geliştirme birimindeki ilgili kişilerce bilgilendirilir. g) Okul ve kurumlarda eğitim alacak özel eğitime muhtaç öğrencilerin bir sınıfa iki öğrenci olacak şekilde dağılımı sağlanır.

h) Okul öncesi eğitim sınıflarında sınıf mevcudu ; 2 kaynaştırmaya tabi öğrencisi olan sınıflarda 10, 1 öğrencinin olduğu sınıflarda 20 öğrenciyi geçmeyecek şekilde düzenlenir.Diğer sınıflarda ise; 2 bireyin bulunduğu sınıflarda 25, 1 bireyin bulunduğu sınıflarda ise 35 öğrencidir. i) Kaynaştırma uygulamaları ilköğretim programlarını uygulayan okul ve kurumlarında; yetersizliği olmayan öğrencilerin, yetersizliği olan öğrencilerle aynı sınıfta eğitim görmeleri yoluyla yada yetersizliği olmayan öğrenciler için bu okulların bünyesinde ayrı sınıf açılması şeklinde de uygulanabilir.

j) Kaynaştırma uygulamalarının yapıldığı ilköğretim okullarında özel eğitime muhtaç öğrencileri örgün eğitime hazırlamak amacıyla gerektiğinde hazırlık sınıfları açılabilir.

Kaynaştırma Yoluyla Eğitim Uygulama Ölçütleri - Kaynaştırma yoluyla eğitim uygulama ölçütleri şunlardır: a) Kaynaştırma uygulamaları yapılan kurumlarda özel eğitim gerektiren öğrencinin gereksinimleri çerçevesinde kurumun fiziksel, sosyal, psikolojik ortamında ve eğitim programlarında destek hizmetler ile gerekli düzenlemeler (kaynak oda, rehberlik ve psikolojik danışma servisi, bireyselleştirilmiş eğitim programları geliştirme ve uygulama birimi kurulması; rampalar, ses yalıtımı, ışık düzenine dikkat edilmesi gibi) yapılır.

Değerlendirme - Kaynaştırma uygulamalarında eğitimlerini sürdüren öğrenciler, devam ettikleri okulun sınıf geçme ve sınav yönetmeliğine göre değerlendirilir. Ancak bireysel ve gelişim özellikleri dikkate alınarak, sınavlarda gerekli önlemler alınır ve düzenlemeler yapılır. Değerlendirmede, öncelikle bireyselleştirilmiş eğitim programlarında hedeflerin gerçekleştirilmesi esas alınır.

Değerlendirme Zihinsel öğrenme yetersizliği olan öğrencilere; ilköğretimde sınıf tekrarı yaptırılmaz. Ancak, yaşı ve fiziksel gelişimi uygun öğrenciler, sınıf öğretmeninin önerisi ve ailelerinin onayı ile birinci sınıfı iki yıl tekrar edebilirler. İlköğretim programını başarı ile tamamlayanlara diploma; alınan her türlü özel eğitim önlemine rağmen, ilköğretim programı/uyarlanmış ilköğretim programının amaçlarını gerçekleştiremeyen öğrencilere öğrenim belgesi verilir.

Değerlendirme 2. Yazma veya özel öğrenme güçlüğü olan öğrencilerin değerlendirilmesi sözlü, sözlü ifade güçlüğü yaşayan öğrencilerin değerlendirilmesi ise yazılı olarak yapılır. Yazılı ve sözlü ifade etme becerilerinde yetersizliği olan bireyler ise davranışlarının gözlenmesi yoluyla değerlendirilir. (84.madde) 3. Yazılı sınavlar öğrencilerin yetersizlik türüne, eğitim performanslarına ve gelişim özelliklerine göre çeşitlendirilir. Sınavlar kısa cevaplı ve az sorulu olarak düzenlenir.

4. Öğrenciler, yetersizliklerden kaynaklanan güçlüklerini gidermek amacıyla sınavlarda uygun araç-gereç, cihaz ve yöntemlerden yararlandırılır. Zihinsel yetersizliği olan öğrenciler; dikkat, bellekte tutma ve hatırlama güçlükleri dikkate alınarak daha sık aralıklarla değerlendirilir.

EĞİTSEL YÖNDEN KAYNAŞTIRMA UYGULAMALARI *Kaynaştırma Uygulamalarının Ortaya Çıkışı Özel gereksinimli çocuğu olan ailelerin baskıları. (normal yaşıtlarıyla birlikte eğitim görmeleri için ) Kaynaştırma uygulamalarının eğitimcilerden destek bulması. Yasal olarak güçlendirilen bir süreç olması.

KAYNAŞTIRMA NEDİR ? Kaynaştırma, engelli öğrencinin normal sınıfa yerleştirmenin yanı sıra; sınıf öğretmenine, kaynaştırma öğrencisine yönelik çeşitli destek eğitim hizmetlerini ve düzenlemeleri gerektiren oldukça teknik bir uygulamadır.

Kaynaştırma ile İlgili Bazı Varsayımlar *Özel gereksinimli öğrencileri normal yaşıtlarından ayırmak insan haklarına aykırıdır *Ayrı eğitim ortamlarında sağlanan özel eğitim hizmetleri, özel gereksinimli öğrencilerin normal toplum yaşamına uyum sağlamalarını zorlaştırmaktadır. *Genel eğitim ile özel eğitim arasında, sanıldığı kadar büyük bir fark yoktur; etkili öğretim yöntemlerinin büyük bir çoğunluğu, tüm öğrencilerde işe yaramaktadır. *Bazı özel gereksinimli öğrencilerin eğitim gereksinimleri normal eğitim ortamlarında, özel eğitim ortamlarına kıyasla daha iyi karşılanabilir.

Yukarıdaki varsayımları göz önüne alarak kaynaştırmayı şöyle tarif edebiliriz:                 Kaynaştırma; özel gereksinimli öğrencilerin, normal öğrencilerin devam  ettiği eğitim ortamlarında eğitilmesidir.                 Kaynaştırma uygulaması, her türde ve düzeyde engele sahip öğrenciler için söz konusu olabilmektedir. Özel gereksinimli öğrencilerin, genel öğrenci nüfusu içindeki oranları dikkate alındığında, bir sınıfa birkaç özel gereksinimli öğrenciden fazlasının düşme olasılığı azdır. Dolayısıyla, kaynaştırma uygulamalarının yaygınlaşmasının önemli bir niceliksel sakıncası bulunmamaktadır.                 Hangi öğrencilerin kaynaştırılacağına karar verirken, en az kısıtlayıcı eğitim ortamı ilkesinden hareket etmek gerekmektedir.                 En az kısıtlayıcı eğitim ortamı ilkesi, bir özel gereksinimli öğrencinin, hem normal yaşıtlarıyla olabildiğince fazla bir arada bulunmasını, hem de eğitim gereksinimlerinin en iyi şekilde karşılanmasını sağlayacak eğitim ortamına yerleştirilmesi gerektiğini öne süren ilkedir.

Yatılı özel eğitim okulu, Gündüzlü özel eğitim okulu, Özel eğitim ortamlarını, yaşıtlarla bir arada bulunma düzeyine göre, en fazla kısıtlayıcıdan başlayıp en az kısıtlayıcıya doğru şöyle sıralayabiliriz: Yatılı özel eğitim okulu, Gündüzlü özel eğitim okulu, Normal okul bünyesinde özel sınıf, Normal okul bünyesinde normal sınıfta yapılan kaynaştırma

                Bir özel gereksinimli örenciyi, en az kısıtlayıcı eğitim ortamına, diğer bir deyişle, eğitim gereksinimlerinin en üst düzeyde karşılanacağı ve normal yaşıtlarıyla en fazla bir arada bulunacağı eğitim ortamına yerleştirmek gerekir. Tüm özel gereksinimli öğrencilerin özellikleri dikkate alındığında, çoğu özel gereksinimli öğrenci için en kısıtlayıcı eğitim ortamı kaynaştırmadır. Ancak, eğitim gereksinimleri normal sınıfta karşılanamayan özel gereksinimli öğrencilerin, daha fazla kısıtlayıcı eğitim ortamlarından birine yerleştirilmeleri kaçınılmazdır.                 Kaynaştırma uygulamalarının yaygınlaşması, kaynaştırmanın etkililiğine ilişkin bilimsel araştırmaların da yaygınlaşmasına yol açmıştır. Yapılan araştırmaların çoğu, kaynaştırmanın, pek çok özel gereksinimli öğrencide, ayrı özel eğitim ortamlarında sağlanan eğitimden daha yararlı olduğunu ortaya çıkarmıştır.

KAYNAŞTIRMANIN YARARLARI * Kaynaştırma uygulamasının, gerek kaynaştırılan öğrenciye, gerekse çevresine pek çok yararları vardır.Bu yararlardan belli başlıları şöyle gruplanabilir:                 *Kaynaştırmanın özel gereksinimli öğrencilere yararları:         *Kaynaştırma, özel gereksinimli öğrencinin, içinde yaşadıkları toplumla bütünleşmelerini kolaylaştırır.        *Normal öğrencilerin davranışları, özel gereksinimli öğrencilere model olur. * Kaynaştırmanın normal öğrencilere yararları:         *Kaynaştırma sınıfındaki normal öğrenciler, bireyler arasında var olan farklılıklara karşı daha hoşgörülü olmayı öğrenirler.        *Kaynaştırma, normal öğrencilerin işbirliği ve yardımlaşma becerilerini arttırır.

KAYNAŞTIRMANIN YARARLARI *Kaynaştırmanın normal sınıf öğretmenlerine yararları:     *Kaynaştırma sınıfı öğretmenlerinin özel gereksinimli öğrencilerle yürüttükleri çalışmalar (örneğin eğitim programlarının bireyselleştirilmesi), öğretmenlik bilgi ve becerilerine katkıda bulunur.      *Kaynaştırma uygulamaları, kaynaştırma sınıfı öğretmenlerinin diğer personelle iletişim ve işbirliğini arttırır. *Kaynaştırmanın anne-babalara yararları:     *Özel gereksinimli çocuklarının normal eğitim ortamına devam ediyor olması, anne-babalara moral verir ve onları çaba göstermeye güdüler.

KAYNAŞTIRMAYI BAŞARIYA ULAŞTIRAN ETMENLER Kaynaştırma uygulamalarının başarıya ulaşması için, eğitim ortamının bazı özelliklere sahip olması gerekmektedir. Bunlar: 1- Öğretmenin ve okul personelinin kaynaştırma yaklaşımını benimsemesi. Kaynaştırma sınıfı öğretmeni, kaynaştırmanın özel gereksinimli öğrencilerin hakkı olduğuna inanmalıdır ve gerekleri yerine getirildiğinde başarıya ulaşacağına güvenmelidir. Ayrıca öğretmen, kaynaştırmada ortaya çıkabilecek sorunları gidermede gerekli çabayı göstermeye ve başkalarıyla işbirliği yapmaya hazır olmalıdır. Benzer şekilde, başta yöneticiler olmak üzere tüm okul personeli, özel gereksinimli öğrencilerin normal eğitim ortamlarında eğitilme haklarına saygı göstermeli ve kaynaştırmanın yararlarına inanmalıdır. Okul yönetimi, kaynaştırma öğrencisi için gerekli hizmetlerin ve araç-gereçlerin sağlanmasında sınıf öğretmenine destek olmalıdır. Ayrıca okul personeli, kaynaştırma öğrencisinin tüm okul tarafından kabulünde de üzerine düşeni yapmalıdır.

2.Kaynaştırma sınıfının hazırlanması. Kaynaştırmanın başarılı olmasının en önemli koşullarından biri de, özel gereksinimli öğrencinin normal sınıfa tam olarak kabul edilmesidir. Sınıftaki öğrenciler, kaynaştırma öğrencisinin sahip olduğu farklılıkların, her insanda var olan bireysel farklılıklara benzerlik gösterdiğini anlamalıdır. Ayrıca, kaynaştırma öğrencisinin  o sınıfta bulunma hakkının diğer öğrencilerle aynı olduğu konusunda kuşkular olmamalıdır. Öğrenciler, kaynaştırma öğrencisine sağlayacakları yardımın, kendilerinin de akademik ve sosyal gelişimlerine katkı sağlayacağını bilmelidirler. Kaynaştırma uygulaması başlamadan önce kaynaştırma sınıfının hazırlanması, tüm bunların gerçekleşmesinde önemli katkılar sağlayacaktır. Kaynaştırma sınıfı öğretmeni,kaynaştırılacak özel gereksinimli öğrenci kaynaştırma sınıfına gelmeden önce, sınıftaki öğrencilerle “özel gereksinime sahip olma” konusunda bir ders yapabilir. Bu derste, öğrencilerin özel gereksinimli bireylerle deneyimleri, özel gereksinimli öğrencilerle ilgili duygu ve düşünceleri, özel gereksinimli bireylerle benzerlikleri, özel gereksinimli bireylere yardımcı olmak için neler yapabilecekleri gibi genel konular yer alabilir. Daha sonra ise, sınıfa bir özel gereksinimli öğrencinin geleceği açıklanabilir ve bu öğrenci ile ilgili bilgi verilebilir.

Özel gereksinimli öğrenci ile ilgili bilgiler aşağıdaki noktaları içermelidir:         *Kaynaştırılacak öğrencinin yaş, cinsiyet, fiziksel görünüm gibi özellikleri,         *Kaynaştırılacak öğrencinin zorluk çektiği alanlar,         *Kaynaştırılacak öğrencinin yaşadığı zorlukları yenmek için sınıfta nelerin yapılabileceği ( örneğin, öğrenciyi en ön sıraya oturtma, öğrencinin düzeyine göre ödev verme,vb.),         *Öğretmenin kaynaştırma öğrencisinde gerçekleştirmeyi planladığı genel hedefler  (örneğin,sınıfa uyum sağlama,okuma-yazma öğrenme,dört işlemi yapma, vb.),         *Öğretmenin kaynaştırma öğrencisine ilişkin olarak diğer öğrencilerden beklentileri  (örneğin, arkadaşlık etme, derslerde yardım sağlama, vb).

Özel gereksinimli öğrenci ile ilgili bilgiler aşağıdaki noktaları içermelidir: Yukarıdaki önerilere ek olarak, normal sınıfa kaynaştırılacak özel gereksinimli öğrenciyle ilgili benzeşim etkinliklerine yer vermek de çok yararlıdır. Benzeşim etkinliklerinde, diğer öğrencilerin kendilerini kaynaştırılacak öğrencinin yerine koymaları ve bu öğrencinin sahip olduğu farklılıkları daha iyi anlamaları sağlanmaktadır. Örneğin, kaynaştırma öğrencisinin gözleri görmüyorsa, görmeyen bir kişinin neler yaşadığını gösterebilmek amacıyla, sınıfta öğrencilerin gözleri bağlanarak çeşitli şeyler yapmaları istenebilir. Devimsel gelişimde gerilik gösteren bir kişinin ellerini kullanırken yaşadığı zorlukları gösterebilmek için, öğrencilerden ellerine çorap giyerek yazı yazmaları istenebilir. Böylece sınıftaki öğrencilerin kaynaştırılacak öğrenciye ilişkin bilgilenmeleri ve gerçekçi beklentiler oluşturmaları sağlanacaktır. 

3. Eğitim Programının Bireyselleştirilmesi Kaynaştırma sınıfı öğretmeninin kaynaştırma uygulamasını benimsemiş olması, kaynaştırmanın başarıya ulaşmasında gereklidir, ancak yeterli değildir. Aynı zamanda, öğretmen kaynaştırma öğrencisine uygulayacağı öğretim hakkında bilgi ve beceri sahibi olmalıdır. Bu bilgi ve becerinin başında, eğitim programının bireyselleştirilmesi yer almaktadır. Eğitim programını bireyselleştirmenin ilk aşaması, özel gereksinimli öğrencinin, kaynaştırıldığı sınıfla ilişkili  tüm alanlardaki ( örneğin, okuma-yazma, matematik, müzik, vb) işlevde bulunma düzeyinin belirlenmesidir. Kaynaştırma öğrencisi, bu alanların tümünde sınıf ortalamasının altında olabileceği gibi, yalnızca belli alanlarda gerilik gösteriyor da olabilir. Bireyselleştirilmiş eğitim programı hazırlamanın ikinci aşaması, kaynaştırma öğrencisi için, sınıf arkadaşlarından önemli ölçüde gerilik gösterdiği alanlarda, işlevde bulunma düzeyini dikkate alarak, amaç saptamaktır. Öğrenci için amaç belirlerken, öncelikle öğrencinin en çok işine yarayacak beceri ve kavramlara yer verilmelidir. Öğrencinin saptanan  amaçlara ulaşabilmesi için ise okulda ve evde yapılabilecek etkinlikler belirlenmelidir ve evde yapılacak etkinliklerle ilgili olarak aile bilgilendirilmelidir.

4. Etkili Sınıf Yönetimi Tekniklerinin Kullanılması * Kaynaştırma öğrencisinin normal sınıfta başarılı olabilmesinin en önemli koşullarından biri de öğretmenin etkili sınıf yönetimini sağlıyor olmasıdır. Etkili sınıf yönetiminin belli başlı öğeleri şöyle sıralanabilir: *Sınıf kurallarının öğretilmesi : sınıf kuralları ve bu kurallara uymanın sonuçları belirlenmeli ve tüm öğrencilere öğretilmelidir. Uzmanlar sınıf kurallarının en fazla yedi tane olması durumunda akılda kalabileceğini belirtmektedirler. *Öğrenci davranışlarının değiştirilmesi: öğrencilerin uygun davranışlarını arttırmak için , etkili ödüllendirme sistemleri ; uygun olmayan davranışlarını azaltmak için ise etkili caydırma sistemleri benimsenmelidir. *Eğitim ortamının çekici kılınması: Eğitim ortamının tüm öğrenciler için zevkli ve ilginç hale gelmesine, dolayısıyla öğrencilerin dikkatlerinin ders dışına kaymasının önlenmesine yardımcı olacak araç- gereç ve etkinlikler hazırlanmalıdır.

5. Destek Özel Eğitim Hizmetleri Destek özel eğitim hizmetleri, kaynaştırılan özel gereksinimli öğrenciye veya kaynaştırma sınıfı öğretmenine sağlanan özel eğitim hizmetleridir. Belli başlı özel eğitim hizmetlerinin  özellikleri ile yarar ve sınırlılıkları şunlardır: *Destek Eğitim Odası: Kaynaştırılan özel gereksinimli öğrencinin eğitim gereksinimlerinin tümünün normal sınıfta karşılanamadığı durumlarda öğrenci belli derslerde normal sınıftan çıkarılarak destek eğitim odasında eğitim görebilir. Bu odadaki eğitim özel eğitim öğretmeni tarafında bireysel ya da küçük gurup eğitimi olarak yürütülür. Ancak, eğitimin amacına ulaşabilmesi için normal sınıf öğretmeni ile destek eğitim odası öğretmenin yakın iletişim ve işbirliği içinde olmaları gerekir. Bunların sağlanamadığı durumlarda  normal sınıftaki eğitimle kaynak odadaki eğitim arasında tutarsızlıklar olabilmektedir. Ayrıca kaynak odada öğretmenle daha yakın çalışma fırsatı bulan öğrenci, normal sınıfta da benzer yakınlığı beklemeğe başlayabilmektedir. Bu da kaynaştırma öğrencisinin normal sınıfta zorlanmasına yol açabilmektedir.

*Sınıf  İçi Yardım Gerektiğinde kaynaştırma uygulamasının  yürütüldüğü sınıfta özel eğitim öğretmeni  ya da yardımcı öğretmen tarafından sınıf içi yardım sağlanabilir. Sınıf içi yardım kaynaştırma öğrencisine yönelik olduğunda sınıf öğretmeni sınıfın geri kalanıyla öğretim yaparken, yardım sağlayan öğretmen  kaynaştırma öğrencisiyle bireysel çalışır. Bunun tersi de olabilir. Sınıf öğretmeni kaynaştırma öğrencisiyle bireysel çalışırken  yardım sağlayan öğretmen sınıfların geri kalanıyla ders yapabilir. Örneğin matematik dersinde tüm sınıfla problem çözme üzerinde çalışırken kaynaştırma öğrencisiyle sayı kavramı üzerinde çalışılabilir. Bu tür sınıf içi yardım çalışmaları kaynaştırma öğrencisi için çok yaralı olabilmekle birlikte ortamın iyi düzenlenmemsi durumunda önemli sakıncalara yol açmaktadır. Örneğin  dersliğin fiziksel özelliklerinin uygun olmaması durumunda kaynaştırma öğrencisiyle sınıfta yürütülen bireysel çalışmalar diğer öğrencilerin dikkatlerini dağıtabilmektedir.