Hasta ve Hasta Yakını Hakları Kongresi, 25-26 Ekim 2017, İstanbul BİR İNSAN VE HALK SAĞLIĞI SORUNU OLARAK HIV İLE YAŞAYAN KİŞİLERE ETİK YAKLAŞIM Gamze Şenyürek, Prof. Dr. Yeşim Işıl Ülman Acıbadem Üniversitesi, Biyoetik Yüksek Lisans Programı, Tıp Tarihi Ve Etik Anabilim Dalı Ortaya çıkışından bu yana, yaş, cinsiyet, coğrafi sınırlar ayırt etmeksizin yayılım gösteren bu insan ve halk sağlığı sorunu; hastanın sağlık hizmetine erişimi, toplumsal korunma, sosyal stigmatizasyon gibi yönleriyle, hem kamu sağlığı politikalarının yeniden yapılandırılmasına yol açmış hem de bu kişilere meslek ve tıp etiği ilkeleri çerçevesinde muamele edilmesi meselesiyle gündemdeki yerini korumuştur (1). v Temel Kavramlar HIV, Türkçe’de “İnsan Bağışıklık Yetmezliği Virüsü” olarak adlandırılır. Bağışıklık sisteminin itici gücü olarak kabul edilen; T yardımcı hücreleri veya CD4 hücrelerinin ciddi bir kaybı ile bağışıklık sisteminin zayıflamasına neden olur (2,3). Bağışıklık sisteminin çökmeye başlamasıyla, vücut kolaylıkla direnç gösterebilen hastalıkların etkenlerine karşı açık ve savunmasız hale gelir. AIDS ise Türkçe’de “Edinsel Bağışıklık Yetmezliği” sendromu olarak adlandırılır ve HIV tarafından oluşturulan hastalıklar bütünüdür (2,3).   Sonuç: Etik Açıdan Neler Yapılmalıdır? HIV / AIDS ile yaşayan kişilerin sağlık hizmetine erişiminde, uygun tıbbi destek almalarında ve gözetimlerinde karşılaştıkları etik problemleri tıp etiği ve meslek ahlakı değerleri olan, insan onuruna ve bütünlüğüne saygı, zarar vermeme, yararlı olma, kişi özerkliğine saygı, özel hayatın gizliliği, eşitlik, adalet, damgalamama ve ayrımcılık yapmama ilkeleri çerçevesinde; sosyal sorumluluk ve kamu yararı adına derinlemesine incelemek, anlamak ve analiz etmek gereklidir (7-9). (Aydın. 2017. Türkiye’de HIV/AIDS, Yürütülen Hizmetler) İnsan ve Halk Sağlığı Açısından HIV / AIDS Halk sağlığı açısından en önemli sorunlardan biri; belirtilerin uzun zaman sonra ortaya çıkabilmesidir. Belirtilerin hemen ortaya çıkmaması ve bunun yanı sıra toplumda gözlemlenen ayrımcılık örnekleri nedeniyle, bazen kişiler ihtiyaç duydukları sağlık hizmeti ve bakıma ulaşamamakta ve bu nedenle virüsün toplum içinde yayılması artabilmektedir. Bu durum insan ve halk sağlığını koruma açısından büyük risk oluşturmaktadır (4,6). Diğer bir sorun ise, kişi özerkliği ve toplumsal yarar arasındaki ikilemdir. Aradaki dengenin sağlanması için politika belirleyenler, meselenin tüm paydaşlarının temsil edildiği çalışmalarla, insan sağlığını önceleyen, toplum yararını koruyan bütüncül sağlık politikaları ortaya koyabilmelidirler (5). Kaynaklar: 1) Marmot, M., Wilkinson, R. G., 2009. Sağlığın Sosyal Belirleyicileri, İnsev Yayınları. İstanbul. 2) T.C. Sağlık Bakanlığı, Türkiye Halk Sağlığı Kurumu. 2013. “HIV/AIDS Tanı Tedavi Rehberi”. Sağlık Bakanlığı Yayın No: 919 3) Choi R., Farquhar C. 2008. AIDS, Epidemiology and Surveillance. International Encyclopedia of Public Health. (Volume 1 79-97). Elsevier 4) Anand, S., Peter, F., Sen, A. 2004. Public Health, Ethics, and Equity. Oxford University Press. 5) Selgelid, M. 2016. Public Health Ethics: Cases Spanning the Globe (Volume 3). Springer Open. 6) Nettleton, S., 2013. The Sociology of Health and Ilness (3rd Edition). Polity Press. Cambridge. 7) Bioethics Core Curriculum. 2008. “Non-discrimination and non-stigmatization (Article 11)”, UNESCO Division of Ethics, Science and Technology. 47-49. 8) Slowther A, Kleinman, I. 2009. “Confidentiality”, Cambridge Textbook of Bioethics, ed. P. Singer, A. M. Viens, Cambridge University Press. :43-47. 9) Pinching, A., Higgs, R., Boyd, K. 2000. “The Impact of AIDS on Medical Ethics”. Journal of Medical Ethics. (26). 3–8. 10) Aydın, A. 2017. “Türkiye’de HIV/AIDS, Yürütülen Hizmetler”. Ülkemizde HIV Epidemiyolojisinin Güncel Durumu ve Önleme Stratejileri Simpozyumu, KLİMİK Derneği, HIV/AIDS Çalışma Grubu. http://www.klimik.org.tr/wp-content/uploads/2017/10/T%C3%9CRK%C4%B0YE%E2%80%99DE-HIV-AIDS-Y%C3%9CR%C3%9CT%C3%9CLEN-H%C4%B0ZMETLER (Erişim: 20.10.2017) Öneriler Cinsel sağlık ve üreme sağlığı eğitimini yaygınlaştırmak; Ücretsiz ve anonim test ve gönüllü danışmanlık hizmetlerini yaygınlaştırmak; Her bireyin tanı, tedavi, bakım ve destek hizmetlerine eşit ulaşımını sağlamak; Antiretroviral ilaçlara ulaşımı kolaylaştırmak; Sivil toplum faaliyetlerini desteklemek.