Yrd. Doç. Dr. Akın Usupbeyli IS-LM Modeli Yrd. Doç. Dr. Akın Usupbeyli

Temel varsayımlar Hicks ve Hansen tarafından geliştirilmiş neoklasik-neokeynesyen bir modeldir. Bir harcama-gelir modeli olan IS-LM modeli mal-para-tahvil piyasalarındaki eşanlı dengeyi temsil eder. Fiyatlar genel düzeyi sabittir. Kapalı ekonomi analizidir. Faiz modelde yatırımları belirleyen temel değişken olduğundan, Basit Keynesyen modelden farklı olarak para piyasası analize dahil edilmiştir. Modelde kamu harcamaları ve nominal para arzı veri iken milli gelirin belirlediği tasarruf ile faizin belirlediği yatırım arasındaki özdeşlik incelenmektedir.

IS Analizi IS eğrisi, farklı faiz düzeylerinde mal piyasasında dengeyi sağlayan milli gelir düzeylerinin geometrik yeridir. Mal piyasasında denge, tasarruf yatırım özdeşliği ve/veya toplam harcama ve milli gelirin birbirine eşit olduğu noktada sağlanır.

IS’nin Türetilişi Faiz oranlarında bir düşüş, firmaların borçlanma maliyetlerini düşürecek, firmanın yatırım harcamalarını dolayısıyla toplam harcamaları arttıracak, çarpan etkisi ile de milli gelir düzeyi artacaktır. Faiz ile milli gelir arasında yatırım harcaması üzerinden oluşan bu ters yönlü ilişki nedeniyle IS eğrisi negatif eğime sahiptir.

IS’nin eğimi IS eğrisini eğimi iki faktöre bağlıdır. a)yatırımların faize duyarlılığı b)keynesyen çarpan Yatırımların faize duyarlılığı arttıkça, faizdeki bir düşüşün yatırım harcamasını arttırma kapasitesi artacağından IS eğrisinin eğimi azalacak, eğri yatıklaşacaktır. Keynesyen çarpan büyüdükçe faizdeki düşüşe bağlı olarak yatırım harcamalarındaki artışın milli gelir arttırma kapasitesi artacağından IS eğrisinin eğimi azalacak, eğri yatıklaşacaktır.

IS’nin konumundaki değişim Genişleyici maliye politikası: Kamu harcamalarındaki artış, faiz oranı sabitken, milli geliri arttıracağından IS sağa doğru paralel olarak kayar. Servet: Servetteki bir artış faiz oranı sabitken, otonom tüketimi arttıracağından IS sağa doğru paralel olarak kayar. Piyasa beklentileri: Hane halkı ve firmaların piyasa beklentileri olumluysa, faiz oranı sabitken, otonom tüketimi ve otonom yatırım artacağından IS sağa doğru paralel olarak kayar. Yatırımların kârlılığı: Firmaların yaptığı yatırımların kârlılığı artarsa, faiz oranı sabitken, otonom yatırım artacağından IS sağa doğru paralel olarak kayar.

LM Analizi Farklı milli gelir düzeylerinde para piyasasında dengeyi sağlayan faiz oranlarının geometrik yeridir. Para piyasasında denge para arzı ve para talebinin birbirine eşit olduğu noktada ortaya çıkan faiz oranında sağlanır. Para piyasası dengedeyken tahvil piyasası da dengede olacaktır.

LM’nin türetilişi Milli gelirde bir artış olduğu durumda para piyasasında işlem güdüsüyle para talebi artacak, nominal para arzı sabitken para talebindeki bu artış faiz oranlarını arttıracaktır. Faiz oranları ve milli gelir arasında para talebi üzerinden oluşan bu aynı yönlü ilişki nedeniyle LM eğrisinin eğimi pozitiftir.

LM’nin eğimi LM eğrisinin eğimi iki faktöre bağlıdır: a) para talebinin faize duyarlılığı b) para talebinin gelire duyarlılığı Para talebinin faize duyarlılığı azaldıkça, milli gelirde yaşanacak artış sonucu faiz oranında yaşanacak artışın para talebi üzerindeki azaltıcı etkisi zayıflayacak, dolayısıyla LM eğrisinin eğimi artacak, eğri dikleşecektir. Para talebinin gelire duyarlılığı arttıkça, milli gelirde yaşanacak artış sonucu para talebindeki artışın şiddeti büyüyecek, para arzı sabitken faiz oranındaki artışo kadar çok artacak, dolayısıyla LM eğrisinin eğimi artacak, eğri dikleşecektir.

LM’nin konumundaki değişim Nominal para arzı: Nominal para arzı artarsa fiyatlar genel düzeyi sabitken reel para arzı artacağından faiz düşer LM sağa kayar. Fiyatlar genel düzeyi: Nominal para arzı sabitken fiyatlar genel düzeyi düşerse reel para arzı artacağından faiz düşer LM sağa kayar. Alternatif ödeme araçları: Alternatif ödeme araçları yaygınlaştıkça para talebi düşer LM sağa kayar. Tahvilin likiditesi: Tahvilin likiditesi artarsa para talebi düşer faizler azalır LM sağa kayar. Tahvilin geri ödenmeme riski: Tahvilin geri ödenmeme riski artarsa para talebi artar faiz oranları yükselir LM sola kayar.