KONTRASEPSİYON YÖNTEMLERİ AİLE HEKİMLİĞİ STAJ SUNUMU İNT.DR.EYLÜL TAÇALAN 02.02.2018

HEDEFLER: Aile planlaması nedir? Kontraseptif yöntemler nedir? Kullanımı nasıldır? Etki mekanizmaları ve yan etkileri nelerdir? Ülkemizde en çok tercih edilen yöntemler nelerdir?

GİRİŞ Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), üreme sağlığını, üreme sistemi ile ilgili hastalık ve sakatlığın olmaması biyopsikososyal yönden tam bir iyilik halinin olması kişinin güvenli/ tatmin edici cinsel yaşam kendi belirleyeceği zaman/sıklıkta üreme hakkına sahip olması

AİLE PLANLAMASI Aile planlaması,bireylerin istedikleri sayıda, istedikleri zamanda ve sağlıklı aralıklarla, bakabilecekleri kadar çocuk sahibi olma, sorumluca karar vermeleri ve bu amaçla bilgi, eğitim ve araçlara sahip olmalarıdır. Çocuk sayısını kısıtlamak değil bakabilecekleri kadar çocuğa sahip olmalarını sağlamaktır.

KONTRASEPSİYON YÖNTEMLERİ Modern kontraseptif yöntemler Geleneksel yöntemler

MODERN YÖNTEMLER Hormonal kontraseptifler Rahim içi araçlar – Kombine oral haplar – Mini haplar – Post koital haplar – Depo enjeksiyonlar – Deri altı implantlar – Hormon içeren RİA’lar – Vajinal halkalar Rahim içi araçlar

Cerrahi sterilizasyon – Tüp ligasyonu – Vazektomi Bariyer yöntemler – Kondom – Diyafram – Spermisitler Cerrahi sterilizasyon – Tüp ligasyonu – Vazektomi Doğal aile planlaması Emzirme ve gebeliğin önlenmesi Geleceğin kontraseptif yöntemleri

GELENEKSEL YÖNTEMLER Takvim Yöntemi Coitus interruptus(geri çekme) Vajinal lavaj Emzirme

Kombine oral kontraseptifler Östrojen olarak etinil östradiol ve progestin olarak norgestrel (14-nortestosterone) bulunur ve 2 hormondan oluştuğu için kombine denir. Ovulasyonu baskılar Servikal mukusu kalınlaştırarak spermlerin geçişini engeller Endometriumu inceltir İmplantasyonu engeller

Çok güvenilirdir,doğru kullanımda %99,9 korunma sağlar. 28 günlük, 21 veya 22 günlük paketler halindedir,her gün 1 adet ve aynı saatte alınmalıdır. Kullanımı kolaydır,kendiliğinden bırakılabilir,bırakıldığında doğurganlık geri döner. Bulantı,kilo artışı,amenore ve baş ağrısı gibi yan etkileri olabilir.

Postkoital kontrasepsiyon: Korunmadan girilen cinsel ilişki sonrasında olabilecek istenmeyen gebeliği, ilişkiden sonraki 72 saat içerisinde alınacak “Ertesi gün hapı” ile önlemektir. • Kombine oral kontraseptif kullanılabilir. • İlişkiden sonraki 72 saat içinde 50mcg mg etinil estradiol ve 1mg norgestrel içeren 2 hap alınır, 12 saat sonra 2 hap daha alınır. • 30 mcg etinil estradiol içeren haplardan ise 3 hap alınır. 12 saat sonra 3 hap daha alınır.

Mini haplar Yalnız progestin içerirler. Mini haplarda, kombine OKS’lara oranla daha düşük dozda progestin bulunur Östrojen içermezler.

Servikal mukusu kalınlaştırır ,% 40-60 oranında ovulasyonu engeller, tubal motiliteyi etkiler, endometriyumu inceltir. Adetin 1. gününde başlanır ve her gün aynı saatte alınır.

Doğru kullanıldığında % 98 etkilidir • ETKİ MEKANİZMASI : – Tubal hareketi etkileyerek implantasyonu önler. – Endometrium değişikliklerine yol açar. Doğru kullanıldığında % 98 etkilidir Bulantı,kusma,baş ağrısı ve baş dönmesine sebep olabilir. İlişkiden 72 saat sonra alımda ve sık arayla kullanımda etkisi azalmaktadır.

RİA’lar İnert (katkısız) RİA’lar: Polietilen (Lippes Loop) veya paslanmaz çelikten (Çin’de kullanılan ring’ler) yapılmışlardır. Bakırlı RİA’lar: – Cu T-380 A – Multiload (ML Cu 250 ve 375) – Cu T 200 C – Nova T Bakır T 380 A; T harfi biçiminde olan plastik kısmına, T nin üst kollarına ve gövdesine yüzey alanı 380 mm2 olan bakır eklenmiştir

Üst genital kanala sperm migrasyonunu önlerler. Ovum transportunu inhibe ederler. Fertilizasyonu inhibe ederler. Güvenli ve çok etkili, geriye dönüşümlü yöntemlerdir.

Pelvik kanserlerde,gebelikte ve tanısız vajinal kanamalarda kullanılmamalıdır. Kullanımı izleyen ilk aylarda adet miktarında artma, dismenore,adetler arası lekelenme yapabilir.

Enjekte edilen kontraseptifler: Kombine Yalnız progestin içerenler

En yaygın kullanılan, enjekte edilen KS’ler progestin içerirler. Halen en yaygın kullanılan, enjekte edilen depo progestinler: – Depo medroksiprogesteron asetat (DMPA) Her dozu 150 mg DMPA içerir; 3 ayda bir İM. Uygulanır. – Noretisteron enantat (NET-EN) her dozu 200 mg NET-EN içerir 2 ayda bir IM uygulanır. – DMPA+5 mg östradiol. Ayda bir uygulanır. (Cyclofem, Mesigyna)

İlk enjeksiyon adet siklusunun ilk 5 günü içerisinde İ.M. yapılmalıdır. Devam enjeksiyonları + 7 gün içerisinde yapılmalıdır. Enjekte edilen depo-progestinler adet gecikmesi, adet düzensizliği veya adet miktarında azalmaya neden olabilirler.

Yöntem bırakıldığında doğurganlığın dönmesinde bir süre gecikme olabileceği (5-7 ay) belirtilmelidir. Adet düzensizlikleri ,baş ağrısı ,kilo alma ,memede duyarlılık yapabilir.

Norplant Sentetik hormon içeren 6 ince esnek kapsülden oluşur, (silastik tüp) 3,4 cm uzunluğunda, 2,4 mm çapındadır, Ortalama 36 mg kristalize levonorgestrol içerir. Gebelik,açıklanamayan vajinal kanama,mevcut meme kanseri durumlarında kontrendikedir.

İmplanon Tek çubuk 68 mg etonogestrel içerir ve üç yıl koruma sağlar. Günde 40 mikrogram salınır,estrojen içermez. Siklusun 1-5. günleri arasında uygulanır,düşükten hemen sonra uygulanabilir. Anne sütüne etkisi yok. KB ölçülemeyen HPT,Gebelik,Mevcut meme Ca durumlarında kontrendikedir.

Bariyer yöntemler Genellikle vajene uygulanan, spermlerin üst genital kanala geçmesini engelleyen yöntemlerdir: – Kondomlar – Diyaframlar – Spermisidler

Kondom Doğru kullanıldığında çok etkili olduğu halde, kullanım etkililiği çok daha düşüktür. İlk kullanım yılı için başarısızlık hızı %12 olarak bildirilmektedir. Kondom spermisitle birlikte düzenli kulalnıldığında koruyuculuğu daha da artar.

Kondom kullanımının servikal kansere karşı koruyuculuğu vardır. Pahalı değildir ve kolay bulunur. Cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı koruyuculuğu vardır.

Vazektomi Erkeğin, testislerden penise giden kanallarının kesilmesidir, erkeğin menisi vardır ancak sperm içermez. Çok etkilidir,cinsel ilişkiye etkisi yoktur ancak yaklaşık 20 ejekulasyondan sonra etkisi başlar kısırlık oluşur.

Kadında tüplerin bağlanması Kadınların yumurtalık kanallarının/tüplerin ameliyatla bağlanmasıdır.Tüpler bağlandığı için yumurta, erkek tohum hücresi (sperm) ile karşılaşmaz. Böylece döllenme engellenir.

Doğal Aile Planlaması Yöntemleri Servikal mukus Bazal vücut ısısı Sempto-termal Servikal palpasyon Takvim yöntemi Geri çekme Fertil dönemde çiftin gönüllü olarak cinsel ilişkide bulunmaması

Fertil dönemde (Ovulasyonda); Servikal mukus miktarı artar. Fertil dönem süresince bu mukus akışkandır. Bu sürede koitus olmamalıdır. Bazal vücut ısısı 0.2C ile 0.5C artar. Isı yükselmesini izleyen ilk 3 gün koitustan kaçınılmalıdır. Serviks palpe edildiğinde, yumuşak ve yüksektedir, servikal OS açıktır.

Takvim yöntemi Regl dönemleri düzenli olan bir kadında ovulasyon adet tarihinden 12-14 gün önce olmaktadır,bu dönemde koitusdan kaçınılır ya da ek yöntem kullanılır.

Emzirme ve gebeliğin önlenmesi Bebeğin altı aydan küçük olması Annenin adet görmemesi Bebeğin , sık aralıklarla (6-10 kez) ve en az dört dakika emzirilmesi Bebeğin beslenmesinin en az %85’inin anne sütüyle sağlanması Bebeğin doğumdan sonra hemen emzirilmesi şartları sağlandığında koruyuculuğu vardır.

Ülkemizde yapılan anketler sonucunda en çok kullanılan yöntem geri çekme,takvim ve kondomdur.

Karadeniz Teknik Üniversitesi 6 Karadeniz Teknik Üniversitesi 6.sınıf halk sağlığı stajer öğrencileri olarak kendi hazırladığımız “TRABZON İLİ ORTAHİSAR İLÇESİ 1 NO’LU BOSTANCI, 2 NO’LU BOSTANCI VE ÜNİVERSİTE MAHALLESİNDE YAŞAYAN 15-49 YAŞ GRUBU KADINLARIN HUMAN PAPİLLOMA VİRUSU (HPV), HPV AŞISI VE SERVİKS KANSERİ HAKKINDA BİLGİ, TUTUM VE DAVRANIŞLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ” çalışmamızda kadınların korunma yöntemlerini sorguladığımız bölümde

201 katılımcı içinden 98’i hiçbir yöntem kullanmadığını, 29’u kondom kullandığını, 27’si geri çekme yöntemini kullandığını, 23’ü doğum kontrol hapı kullandığını, 9’u RİA kullandığını beyan etmiştir. Hiçbir yöntem kullanmadığını işaretleyen katılımcıların aslında çoğu geri çekme yöntemi kullanmaktadır ancak bu şekilde işaretlemediklerinden kayıtlarımıza bu şekilde geçememiştir.

TEŞEKKÜRLER…