MUTLULUK KURAMLARI Ezgi Akıncı

Aşağıdan Yukarıya Mutluluk Kuramı Yukarıdan Aşağıya Mutluluk Kuramı Mutluluk Kuramları Uyum Kuramı Sabit Nokta Kuramı Aşağıdan Yukarıya Mutluluk Kuramı Yukarıdan Aşağıya Mutluluk Kuramı Erek Kuramı Etkinlik Kuramı Yargı Kuramı

Uyum Kuramı Bireyler, çevrelerine uyum sağlayan varlıklardır. Bireyler, yaşadıkları olaylara bir şekilde alışırlar. İnsanlar kaza geçirme, organ kaybetme, zengin olma gibi belirli yaşam olaylarıyla ilk kez karşılaştıklarında olumlu ve olumsuz çeşitli tepkileri verirler.

Yani insanlar zamanla bu olaylara ve koşullara alışmaktadırlar. Bu durumu bireyin mutluluğu açısından ele aldığımızda; bireyler, olaylar ve koşullardan uzun dönemli olarak etkilenmemektedir. Yani insanlar zamanla bu olaylara ve koşullara alışmaktadırlar. Hasretine alışırım (Gürses, 1997).

Örneğin; birden eline yüklü bir miktar para geçen insanın mutluluk düzeyi ve büyük bir kayıp yaşayan birinin mutsuzluk düzeyi de uzun sürmemektedir. Mutluluk düzeylerinde kısa sürede inişler ve çıkışlar olmakta fakat zamanla bu bireylerin mutluluk düzeyleri ortalama insanların mutluluk düzeyleriyle aynı seviyede kalmaktadır.

Bu kurama göre, bireylere haz veren aktiviteler bireyin yaşamında çok sık yer alırsa, zamanla bu durum haz verme özelliğini yitirir. Bireylerin yaşam olaylarına dayalı mutlu olma durumları geçici bir olgudur.

Sabit Nokta Kuramı İnsanların mutluluk düzeyleri yaşam olaylarından ziyade kişinin genetik yatkınlığı ve kişilik özellikleri açısından değerlendirilir.

İnsanların mutluluk düzeyleri çeşitli yaşam olaylarından etkilenerek kısa süreli değişiklikler gösterse de zamanla sabit noktalarına tekrar dönecektir. Burada sabit nokta kuramının uyum kuramından ayıran nokta, sabit nokta kuramı mutlulukta genetik yatkınlığı temel almasıdır.

Yukarıdan Aşağıya Mutluluk Kuramı Mutluluk bireyin kişilik özelliklerine bağlı bir olgudur. Bireyin yaşam deneyimlerini nasıl yorumladıklarına ve deneyimlerine nasıl şekil verdikleri buna dahil edilebilir yani fenomenolojik bir yaklaşımda bulunulmuştur.

Mutluluk bireyin dışında değildir. Kişinin çevresiyle etkileşimi sonucunda yaşadığı olumlu veya olumsuz olayları kişilik özelliklerine göre yorumlamalarının bir ürünüdür.

Aşağıdan Yukarıya Mutluluk Kuramı: İnsanlar mutlu olup olmadıklarına yönelik bir karara varmak için yaşadıkları hazların ve acıların değerlendirmesini yaparlar.

Bireylerin mutluluklarında temel olan şey; haz aldığı olayların ve yaşam doyumunun sıklığıdır. Bu kuram mutluluğu, kişinin yaşadığı küçük küçük mutlulukların toplamı olarak görmektedir.

Erek Kuramı İnsanlar, ihtiyaçlarını doyurdukları ve çeşitli amaçlara sahip oldukları zaman mutlu olmaktadırlar.

Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisiyle ilintili olan bu kurama göre bireylerin yaşama uyum sağlamalarını kolaylaştıran önemli faktörlerden biri ihtiyaçların doyumudur.

Psikolojik düzeyde ihtiyaçlara baktığımızda; yetkinlik, ait olma ve özerklik karşımıza çıkmaktadır. Bireyler bu ihtiyaçlarını karşıladıklarında mutlulukları artmaktadır.

Diğer faktör olan “amaç” da insanların mutlu olmasını sağlar. Amaç sahibi bireylerin, olmayanlara göre daha mutlu oldukları tespit edilmiştir.

Etkinlik Kuramı Bireylerin mutlu olmalarını sağlayan etmen, amaçlardan çok amaçlarını gerçekleştirmek için yaptıkları etkinliklere dayanır. Yani amaca ulaşılan yolda yapılan etkinlikler bireyin mutlu olmasını sağlar.

Yargı Kuramı Bireyler mutlu olmak için bazı ölçütler belirlerler ve bu ölçütlere ulaşıp ulaşmadıklarına bakarak mutluluk düzeyleri hakkında yargıya varırlar.

Eğer kişi beklediği ölçütün üstündeyse mutludur, tam tersi durumda mutlu değildir.

Araştırmalara göre mutlu bireyler kendilerini, kendilerinden daha kötü durumda olan bireylerle kıyaslarken mutsuz bireyler kendilerini, kendilerinden hem daha iyi hem de daha kötü bireylerle kıyaslarlar.

Bir başka faktör de, bireylerin yaşam standartlarının geçmişteki standartlardan daha yüksek olmasıdır. Bu durumda da bireyler mutlu oldukları yargısına varırlar.