FİNANSAL YÖNETİM

Başabaş ve Kaldıraç Analizleri Başabaş ya da diğer bir ifade ile maliyet-hacim-kâr analizi, işletmelerin çeşitli üretim düzeylerindeki satış gelirleriyle, maliyet ve giderleri arasındaki ilişkinin incelenmesine yönelik bir analiz aracıdır. Finansal yönetim açısından önemli bir araç olan başabaş analizi; üretime ilişkin hesaplamalarda, masrafların kontrolünde ve kâr planlamasında finans yöneticisine yardımcı olur. İşletmelerin maliyetlerinin içerisinde sabit giderlerin bulunması kaldıraç olgusunu karşımıza çıkarır. Sermaye yoğun üretim teknolojisinden yararlanma derecesi “faaliyet kaldıracı” borçtan yararlanma derecesi ise “finansal kaldıraç” olarak adlandırılır.

BAŞABAŞ ANALİZİ VE GİDER TÜRLERİ Başa baş noktası, işletmenin ne kâr ne de zarar ettiği faaliyet noktasıdır. Bu noktada, toplam satış gelirleri toplam maliyetlere eşittir. Başa baş analizi, geçmiş dönemlere ait finansal tablolara dayandığından, statik bir analiz yöntemi olarak nitelendirilebilir. Başa baş analizinin dayandığı varsayımlar şunlardır:

BAŞABAŞ ANALİZİ VE GİDER TÜRLERİ Değişkenler arasındaki ilişki kısa dönemlidir. Değişken giderler belirli bir süre üretim miktarı ile orantılı olarak değişir. Yani birim başına değişken gider sabit kalmaktadır. Buna karşılık birim başına sabit giderler ise değişkendir. Birim satış fiyatı, kabul edilen dönem içinde değişmemektedir. Analizi kapsayan dönem için belirlenen faaliyet hacmi değişmemektedir. Üretilen miktarın tamamı satılmaktadır. Diğer bir ifadeyle stoklama yoktur. İlgili dönemde girdi maliyetlerinde bir değişme söz konusu değildir. Analizin yapıldığı dönem içinde üretim faktörlerinin verimliliği değişmemektedir.

BAŞABAŞ ANALİZİ VE GİDER TÜRLERİ Başabaş analizinde, işletme faaliyetlerine ilişkin katlanılan giderlerin sabit ve değişken giderler şeklinde iki gruba ayrılabileceği varsayılır. Sabit giderler, üretim ve satış hacmindeki farklılaşmalardan etkilenmeyen giderlerdir. Amortisman giderleri, kira giderleri, vergiler ve faiz giderleri gibi giderler bu grup giderlere örnek olarak verilebilir. Değişken giderler, üretim ve satış hacmine bağlı olarak değişen giderlerdir. Bu grup giderler üretim ve satış hacmine bağlı olarak artar ya da azalır. Hiç üretim yapılmadığında değişken giderler sıfır seviyesindedir. Uzun dönemde tüm giderler değişkendir, çok kısa dönemde (üç aydan daha kısa) tüm giderler sabittir, orta uzunluktaki bir dönemde ise personel ücretleri gibi sabit giderler değişken olabilmektedir. Başabaş analizi, finans yöneticisinin kısa vadeli planlamaları için uygun bir tekniktir.

Başabaş Noktasının Hesaplanması

Nakit Başabaş Noktası Örnek: Bir tekstil işletmesinin ürettiği ürünlerin satış fiyatları 20 TL’dir. Değişken maliyetler birim başına 10 TL iken, toplam sabit maliyetler 10.000 TL’dir. İşletmenin nakit çıkışı gerektirmeyen giderleri 4.000 TL olup, işletmenin başa baş noktası üretim düzeyini hesaplayınız. Qnakit = (F-A) (P-V) Qnakit = (10.000- 4.000) = 600 birim ( 20-10 ) İşletme, katkı payı yüksek olan mamullerinin üretimine ağırlık vererek veya katlı payı düşük olan mamullerin üretim hacmi içerisindeki payını aşağıya çekerek başa baş satış tutarını aşağıya çekme olanağına sahiptir.

Başabaş Analizinin Kullanım Alanları Başabaş analizinin başlıca kullanım alanları şu şekilde sıralanabilir: Firmanın, zarara uğramaması için ulaşılması gerekli iş hacmi düzeyinin saptanması, Çeşitli üretim düzeylerinde birim maliyetlerinin hesaplanması, Çeşitli çalışma düzeyleri için firmanın işletme sermayesi gereksiniminin tahmini, Değişken giderler, sabit giderler ve/veya birim satış fiyatlarındaki değişikliklerin, firmanın kâra geçiş noktası ve toplam kârına olabilecek etkilerinin incelenmesi, En kârlı ürün türlerinin seçilmesi, üretim bileşiminin değiştirilmesi, Asgari satış fiyatının belirlenmesi, Kâr hedeflerine ulaşılması için gerekli iş hacminin saptanması, Firmanın üretim kapasitesinin artırılması halinde, böyle bir büyümeyi haklı kılacak satış hacminin belirlenmesi İşletmenin tevsii yatırımına ihtiyacı olup olmadığının belirlenmesi, Yeni yapılacak yatırımlarda, risk derecesini veya emniyet marjını dikkate alarak, asgari üretim kapasitesinin ne olması gerektiğinin saptanması, Firmanın izleyeceği üretim, fiyat, yatırım politikaları konusunda alınacak kararlara yardımcı olması, Kâra geçiş için önceden tahmin edilen iş hacmi ile firmanın kâra geçiş noktasına fiilen ulaştığı iş hacmi arasında karşılaştırmalar yapılarak, faaliyetlerin kontrol edilmesi, firmanın izlediği politikaların ve yönetiminin değerlendirilmesi.

TEŞEKKÜRLER…