ÇEVRE VE HUKUK Anayasa 17. md, “Herkesin yaşama, maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkına sahip” olduğu, Anayasa 56. md. “Herkesin, sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahip olduğu, çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini önlemenin Devletin ve vatandaşların ödevi olduğu belirlenmiştir” Çevre Kanunu, Bütün vatandaşların ortak varlığı olan çevrenin korunması, iyileştirilmesi; kırsal ve kentsel alanda arazinin ve doğal kaynakların en uygun şekilde kullanılması ve korunması; su, toprak ve hava kirlenmesinin önlenmesi; ülkenin

bitki ve hayvan varlığı ile doğal ve tarihsel zenginliklerinin korunarak bugünkü ve gelecek kuşakların sağlık, uygarlık ve yaşam düzeyinin geliştirilmesi ve güvence altına alınması için yapılacak düzenlemeleri ve alınacak önlemleri, ekonomik ve sosyal kalkınma hedefleriyle uyumlu olarak belirli hukuki ve teknik esaslara göre düzenlemek olduğu belirtilmiştir.

SORUNSAL Çevre sorunları, neden ve sonuçları itibariyle iç içe geçmiş olduğundan, bu sorunlar birbirinden soyutlanarak ele alınamaz Bütünsel Yaklaşım gerekir-Su Kirliliği—Toprak Kirliliğini de etkiler. Sanayileşme Kentleşme İnsan Davranışları en önemli çevre sorunu sebepleri.

ÇEVRE SORUNLARI Çevre, canlıların gelişmesini sağlayan ve onları sürekli olarak etkileri altında bulunduran fiziksel, kimyasal, biyolojik ve toplumsal faktörlerin bütünüdür. Dünyada mevcut tüm canlı topluluklara ve bunların içinde yaşadıkları fizikokimyasal ortamı kapsayan bütüne 'Ekosistem' denir. Ekosistemde yaşayan farklı türler komüniteyi oluşturur. Aynı türün oluşturduğu topluluk popülasyon, yaşadığı bölge habitat, rolü ya da işi ise niş olarak adlandırılır.

KİRLİLİK SEBEPLERİ Hava’nın Kirlenmesi Su’nun Kirlenmesi Toprağın Kirlenmesi Gürültü Kirliliği Sanayi Kirliliği Dünya Doğayı Koruma Vakfının (WWF) yaptığı araştırmaya göre çevre kirliliğinin %50 si son 35 yılda oluşmuştur. Sanayi’nin Kontrolsüz Büyümesi

Hava Kirliliği HAVA: Temiz hava olarak nitelendirilen atmosferin alt katmanı azot, oksijen, karbondioksit ve çok az miktarda diğer gazlardan oluşur. Atmosferin üst katmanında ozon gazının (O3) oluşturduğu tabaka ise güneşten gelen zararlı ışınların çoğunu yansıtıp bir kısmını tutarak yeryüzüne ulaşmasını engeller. Hava doğal ve doğal olmayan kirleticilerle kirlenir.

Kirletici Kaynağı Etkisi Kükürt oksitleri (SOx) Sıcaklık inversiyonu, asit yağmurları, ormanların, toprağın, suların kirlenmesi, solunum Kükürt oksitleri (SOx) Fosil yakıtlar, termik santraller Karbon monoksit (CO) Sigara, tüneller, otomobil eksoz Solunum sistemi, kardiovasküler sistem, Madencilik, yakıtlar, kuyular Sera etkisi Karbon dioksit Akciğer hastalıkları Karbon partikülleri (duman) Kimyasal madde imali Tablo I. Başlıca hava kirliliği etkenleri, kaynakları ve etkileri (1,2) Deodorant, saç spreyi, böcek spreyi Akciğer hastalıkları Azot oksitleri (NOx) Ozon delinmesi, cilt kanserleri Freon gazları Aynı Havalandırma sistemleri, spreyler, otomobiller, buzdolapları, köpük imalatı Kloroflorokarbon (CFC) Ozon delinmesi, cilt kanserleri

Sera Etkisi Nedir: Dünya, üzerine düşen güneş ışınlarından çok, dünyadan yansıyan güneş ışınlarıyla ısınır. Bu yansıyan ışınlar başta karbondioksit, metan ve su buharı olmak üzere atmosferde bulunan gazlar tarafından tutulur, böylece dünya ısınır. Işınların bu gazlar tarafından tutulmasına sera etkisi denir. Türkiye’de Hava Ölçümleri SO2ve partikül ölçümleri ile yapılmaktadır

Sera etkisinin yararları nelerdir? 1- Sera etkisi dünyada yaşam olması için gereken sıcaklığı sağlıyor. 2- Su buharı karbondioksit ve metan gazı dünyanın üzerinde doğal bir örtü oluşturuyor. Sera etkisinin zararları nelerdir? 1- Buzulların erimesi. 2- Okyanusların yükselmesi. 3- Kıyı kesimlerde toprak kayıplarının artması. 4- Bazı yerlerde kasırgalar seller ve taşkınların şiddeti ve sıklığı artar. 5- Bazı yerlerde uzun süreli şiddetli kuraklıklar ve çölleşmeler görülür.

6- Kışın sıcaklıklar artar. 7- İlk bahar erken gelir. 7- Sonbahar geç gelir. 8- Hayvanların göç dönemleri değişir. 9- Bu mevsim değişikliklerine dayanamayan hayvanlar ve bitkiler azalıyor ya da tamamen yok oluyor. 10- İnsan sağlığını doğrudan etkiler. Bilimadamları iklim değişikliklerinin kalp solunum yolu bulaşıcı alerjik ve bazı diğer hastalıkları tetikleyebileceği görüşünde.

Sera etkisi ve Küresel ısınma Dünya atmosferi çeşitli gazlardan oluşur. Güneşten gelen ışınlar, atmosferi geçerek yeryüzünü ısıtır. Atmosferdeki gazlar yeryüzündeki ısının bir kısmını tutar ve yeryüzünün ısı kaybına engel olurlar. (CO2, havada en çok ısı tutma özelliği olan gazdır.) Atmosferin, ışığı geçirme ve ısıyı tutma özelliği vardır. Atmosferin ısıyı tutma yeteneği sayesinde suların sıcaklığı dengede kalır. Böylece nehirlerin ve okyanusların donması engellenmiş olur. Bu şekilde oluşan, atmosferin ısıtma ve yalıtma etkisine sera etkisi denir. Dünya atmosferi cam seralara benzer bir özellik gösterir.

Son yıllarda atmosferdeki CO2 miktarı hava kirlenmesine bağlı olarak hızla artmaktadır. Metan, ozon ve kloroflorokarbon (CFC) gibi sera gazları çeşitli insan aktiviteleri ile atmosfere katılmaktadır. Bu gazların tamamının ısı tutma özelliği vardır. CO2 ve ısıyı tutan diğer gazların miktarındaki artış, atmosferin ısısının yükselmesine sebep olmaktadır. Bu da küresel ısınma olarak ifade edilir. Küresel Isınma ile buzulların erir okyanusların yükselir, iklim değişir.

İnsanların çeşitli faaliyetlerinin küresel ısınmaya katkısı şöyledir: 1- Enerji kullanımı %49, 2- Endüstrileşme %24, 3- Ormansızlaşma %14, 4- Tarım %13'tür.

HAVA KİRLİLİĞİNİ ÖNLEMEK İÇİN Fosil yakıtlar olabildiğince az kullanılmalı, doğalgaz, güneş enerjisi, jeotermal enerji tercih edilmelidir, Karayolu taşımacılığı yerine demiryolu ve deniz taşımacılığına ağırlık verilmelidir. Büyük kentlerde toplu taşıma hizmetleri yaygınlaştırılmalıdır, Sanayi kuruluşlarının atıklarını havaya vermeleri önlenmelidir; Yeşil alanlar artırılmalı, orman yangınları önlenmelidir; Ozon tabakasına zarar veren maddeler kullanılmamalıdır.

Uluslararası Sözleşmeler Çevre Konusunda 1. 1971 – Ramsar “Su Kuşları Yaşama Ortamı Olarak Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanlar Hakkında Sözleşme” 2. 1972 - Paris “Dünya Kültürel ve Doğal Mirasın Korunması Sözleşmesi” 3. 1972 - Stockholm “BM İnsan ve Çevre Konferansı Bildirgesi”- 4. 1976 – VANCOUVER –HABİTAT I 4. 1992 - Rio “Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi” 5. 1992- Rio “BM İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi” 6. 1996- İSTANBUL “BM İnsan ve Çevre Yerleşimleri””- HABİTAT II

7. 1997 Kyoto- “BM İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi’ne Yönelik - Kyoto Protokolü 8. 2015 Paris İklim Zirvesi “COP 21” 8. 2016- BM “Konut ve Sürdürülebilir Kentleşme Konferansı” Habitat III-Ekvador

KYOTO X PARİS Kyoto ile 2012 yılına kadar, dünya çapında 1990 seviyeleri ile karşılaştırıldığında yaklaşık % 5 emisyon kesintisi (sera gazı emisyonlarını indirmek) yapılması ve gelişmiş ülkelerin emisyon indiriminde hedefler kararlaştırıldı. Ama Çin, Güney Kore, Meksika ve diğer hızla gelişmekte olan ülkelere hedef verilmedi ve kendi iradeleriyle emisyonlarını arttırmak için izin verildi. Daha sonra ABD başkan yardımcısı Al Gore, protokole kaydoldu, fakat protokol ABD Kongresi tarafından onaylanmadı. Küresel emisyonların % 55’ini temsil eden ülkeler bunu onaylayana dek, protokol yasal olarak yürürlüğe giremezdi. Dünyanın en büyük emisyonunu yapan ABD katılmadan bu protokolün uygulanması olamayacaktı.

Son on yıl içinde, Kyoto protokolü sürüncemede kaldı ve küresel iklim değişikliği müzakereleri toprağa gömüldü. Ancak 2004 yılı sonlarında, Rusya beklenmedik bir şekilde anlaşmayı kabul etmeye karar verdi ve hareketin bir parçası olarak Avrupa Birliği tarafından Dünya Ticaret Örgütü üyeliği başvurusu kabul edildi. Yani gerekli ağırlık oluştu ve protokol nihayet yürürlüğe girdi.

Peki küresel bir anlaşmaya varıldı mı? Tam değil. ABD, Kyoto protokülünün dışında kaldı. ABD’yi ve gelişmekte olan büyük ekonomileri-özellikle en yüksek emisyona sahip Çin’i- teşvik etmek için  yeni yaklaşımlar gerekliydi. Daha sonra, 2007’de yeni bir anlaşmaya yol açacak eylem planı hazırlandı. Sonra ne oldu? Yeni bir anlaşmaya uzanan yol çok uzun sürdü. Ama, 196 ülkeyle anlaşma sağlamak çok da kolay değildi. Bu uzun soluklu drama sonunda 2009 Kopenhag Konferansı gerçekleştirildi.Ama yine bağlayıcı anlaşma olmadı.

Kyoto protokolü güzel yazılmış, tam hukuken bağlayıcılığı olan uluslararası, benzer bağlayıcılığı olan BM İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi’nin bir alt anlaşmasıydı. Fakat, ABD tarafından onaylanmadığı ve Rusya tarafından çok geç olana kadar imzalanmadığı için, hedeflerine hiç  ulaşamadı. Ve Kyoto kapsamındaki taahhütlerini karşılamayan başarısız ülkelerin hiçbiri için bir yaptırım olmadı.

PARİS İKLİM ANLAŞMASI 2016’DA,195 ÜLKE, TR İMZA ETTİ AMA HALA YASASINI TBMM DE YAPMADI 1. Paris Anlaşması, 2020 yılında süresi dolacak olan Kyoto Protokolü’nün yerine geçecek. 2. Küresel ısınmanın 2100 yılı itibarıyla sadece 2 derece değil; 1,5 derecede sınırlandırılması amaçlanıyor. 3. 2023 yılından itibaren ülkelerin ulusal beyanları her beş yılda bir gözden geçirilecek.

4. Gelişmiş ülkelerin emisyon azaltımında sorumluluk sahibi ve gerekli olanakları karşılama yükümlülüğü olacak. 5. Kyoto gibi sadece emisyon azaltım hedefi dışına çıkan Anlaşma, sürdürülebilir kalkınma temeline dayalı, yerel yönetimler, şehirler, ormanlar, özel sektör ve karbonsuzlaşma gibi konuları ön plana alacak.

Sanayi Devrimi'nin başladığı 18 Sanayi Devrimi'nin başladığı 18. yüzyıla oranla, örneğin 1750 yılı ile karşılaştırıldığında, bugün, atmosferdeki karbondioksit oranı yüzde 40 arttı.

SU KİRLİLİĞİ Su kirleticileri; İyi Su; Hastalık yapıcı mikroorganizmaların, Toksik etki yapan kimyasalların bulunmadığı, Dengeli mineral içeriği olan su’dur. İçme Suyu kirliliği, Deniz göl akarsu kirliliği, Toprak altı suların kirliliği gibi çeşitleri vardır. Su kirleticileri; Petrol ve yağ atıkları gibi endüstriyel atıklar, Tarım ilaçları, Böcek ilaçları, Deterjanlar, evsel atıklar, borulardaki ya da boyalardaki kurşun, fosil yakıtlar Elektrikli araç yapımında kullanılan civa

İçme-kullanma, kaynak, maden ve kaplıca sularının kalite kontrolü Bölge Hıfzıssıha Enstitüleri ve İl Halk Sağlığı Lab. yapılmaktadır. Kimyasal analizler için kaynak sularından 50 000 den fazla nüfuslu yerlerde en az 3 ayda bir, 50 000 e kadar nüfusu olan yerlerde en azından yılda iki kez numune alınmalıdır. Dezenfekte edilen ya da arıtılan sulara en az haftada bir bakteriyolojik analiz yapılmalıdır.

TOPRAK KİRLİLİĞİ Ev, işyeri, hastane ve sanayi atıkları, Toprağın yapısına katılan ve doğal olmayan maddeler toprak kirliliğine neden olur. Böyle topraklarda bitkiler, solucan ve bunun gibi hayvanlar yaşayamaz, bitkilere geçen kirletici maddeler besin zinciri yoluyla insana kadar ulaşır Ev, işyeri, hastane ve sanayi atıkları, Radyoaktif atıklar, Hava kirliliği sonucu oluşan asit yağmurları, Aşırı kullanılan yapay gübre ve tarım ilaçları, Tarımda gereksiz ya da aşırı hormon kullanımı Suların kirlenmesi toprak kirliliğine neden olan başlıca etmenlerdir

TOPRAK KİRLİLİĞİNİN ÖNLENMESİ İÇİN Verimli tarım topraklarında yerleşim ve sanayi alanları kurulmamalı, yeşil alanlar artırılmalıdır, Ev ve sanayi atıkları, toprağa (ve sulara) zarar vermeyecek şekilde toplanıp depolanmalıdır, Yapay gübre ve tarım ilaçlarının kullanılmasında yanlış uygulamalar önlenmelidir, Nükleer enerji kullanımı bilinçli şekilde yapılmalıdır, Doğal yapılarında sağlık açısından zararlı maddeleri içeren toprakların sınırları belirlenmelidir: Örneğin İç Anadolu Bölgesi’nin doğal yapısında asbest bulunmaktadır, Erozyon önlenmelidir.

ATIKLAR Gündelik tüketimden artan ve atılan katı atıklar, ÇÖPLER; gündelik kullanımdan sonra kirlenen sular ve lağım suları, ATIK SU; farklı sanayi sektörlerinden kaynaklanan atıklar, SANAYİ ATIKLARI ve sanayi atık suları olarak ele alınmaktadır. Umumi Hıfzısıhha Knununun 20. Maddesi belediyeleri, çöplerin toplanması ve yok edilmesiyle görevlendirmektedir. İstanbul’da düşey sıkıştırma sistemli 6 adet çöp aktarma istasyonu bulunmaktadır. İlçe belediyeleri tarafından toplanan çöpler günün 24 saati boyunca bu merkezlere taşınmaktadır.

1995-1996 da İstanbul Kemerburgaz’da, 1993 de İstanbul Ümraniye’de çöp kaymaları olmuştur. Burada 32 kişi ölmüştür. 1995 Ocak ayından itibaren biri İstanbul Avrupa yakası Eyüp/Odayeri’nde, diğeri Anadolu yakası Şile/Kömürcüoda’da iki adet düzenli depolama sahası işletmeye açılmıştır.

GÜRÜLTÜ KİRLİLİĞİ GÜRÜLTÜ ( Ses kirliliği ): İstenmeyen, insanı rahatsız eden, düzensiz ve yüksek seslerdir. Ses kirliliği yaratan önemli etmenler: Sanayileşme Plansız kentleşme Hızlı nüfus artışı Ekonomik yetersizlikler Eğitim eksikliğidir.

Ses kirliliğinin insan üzerideki olumsuz etkileri İşitme duyarlılığında geçici kayıplar ve işitme kaybı Kalp atışlarında, tansiyonda, solunumda hızlanma Stres, uykusuzluk, migren Görmede bozulma İş performansının düşmesi Öğrenme ve sağlıklı düşünmede zayıflama

İnsan için 35-65 dB sesler normaldir. 65-90 dB sesler, sürekli işitildiğinde zarar verebilecek kadar risklidir. 90 dB in üzerindeki sesler sağlık için zararlıdır 120-140 dB de acı duyulur, 140 dB in üstünde beyin harabiyeti olur.

TÜRKİYE DE ÇEVRE KİRLİLİĞİ Havası kirli; Kocaeli-Konya-Ardahan-Iğdır-Osmaniye-Şırnak-Zonguldak-Düzce Su Kirli; Edirne-Kırklareli-İstanbul-Çanakkale Atık Sorunlu; Ankara-İzmir-Sakarya-Yalova-Afyon Gürültü; Adana-Antalya-Eskişehir Erozoyon; Sivas

Türkiye'deki 81 ilden sadece Çankırı'nın hava kirlilik düzeyi Dünya Sağlık Örgütü'nün normal kabul ettiği değerde