SINIF YÖNETİM MODELLERİ Yrd. Doç. Dr. Sibel ÖZSOY Sınıf Yönetimi

Sınıf Yönetimi Sınıf yönetiminin amacı; derse, konuya, amaçlara, öğrencilere, öğretmene ve ortamın özelliklerine göre sınıfta farklı modellere yer verilmesidir. Öğretmenlerin bu modeller hakkında bilgi sahibi olarak sınıf yönetiminde öğrencilerle ilişkilerinde ve etkinliklerde bunlardan uygun şekilde faydalanması gerekir. Demokratiklik Öğrenci Merkezli Amaç Yönelimli Baskıcılık Öğretmen Merkezli Şekil Yönelimli

Tepkisel Model Bu modele sınıf yönetiminde klasik model de denir. Bu modele göre sınıf ortamında istenilmeyen bir durum veya davranışa karşı tepki gösterilmesidir. Yani istenilmeyen bir sonuca tepkide bulunmaktır. Bu modelde öğretmen gruptan ziyade bireye yönelik istenmedik bir davranışa karşı tepkide bulunur. Sınıf ortamında disiplini sağlamak için ceza kullanılır. Bu modele daha çok sınıf yönetimi becerisi yüksek olmayan öğretmenler tarafından yer verilmektedir.

Tepkisel Model Örneğin; herhangi bir öğrencinin dersin amaçlarından uzak olarak istenmedik bir davranış ortaya koyulduğunda, öğretmenin onu arkadaşları arasında suçlayıcı, yargılayıcı ve cezalandırıcı bir anlayış ile tepkide bulunmasıdır.

Önlemsel Model Bu model sınıf ortamında gelecekte ortaya çıkma ihtimali olan istenmeyen davranışların önceden tahmin edilerek gerekli önlemlerin alınmasını kapsar. Bu modele göre öğretmen sınıf ortamında çıkması muhtemel davranışlar için gerekli önlemleri alarak etkinliklere başlar. Bu model, sınıfı öğrencinin sosyalleşme sürecini yaşadığı yer olarak kabul eder. Bireyden çok gruba yönelik bir sınıf yönetimi modelidir. Ancak öğretmen istenmedik davranışların oluşmasını engellemek için aşırı şekilde bir anlayış içerisinde olduğu takdirde sınıf ortamı öğrenciler için sıkıcı hale gelebilir.

Önlemsel Model Örneğin, öğretmenin öğrencileri yazılı yoklama yapacağı zaman bütün öğrencilerine ders ile ilgili kitap ve dökümanlar tahtanın önüne bırakmalarını istemesi ile öğrencilerin istenmedik davranış sergilemelerini önlemeye yönelmektedir.

Gelişimsel Model Sınıf yönetiminde öğrencilerin fiziksel ve ruhsal gelişim düzeylerinin gerektirdiği uygulamalar esas alınır. Bu yaklaşımdan eğitim öğretim faaliyetleri ve uyulması söz konusu olan kurallar öğrencilerin gelişim özellikleri dikkate alınarak düzenlenir. Örneğin, bir ilköğretim okulu 1. kademesinde öğretmenin öğrencinin olumlu bir davranışından sonra ona sarılması veya onun başını okşaması, o öğrenciyi öğretmene ve okula karşı olumlu olarak motive etmesi söz konusu iken, öğretmenin bu yaklaşımı lise düzeyindeki bir öğrenciye yapması aynı sonucu oluşturmayacağı gibi yanlış anlaşılmaya da neden olabilecektir.

Gelişimsel Model Bu model dört basamaktan oluşur. Birinci basamak, öğrencinin on yaşına kadar olan dönemini kapsar ve öğretmenin sınıf yönetimi açısından en çok zorlandığı dönemdir. Çünkü öğrenci bu dönemde nerede, nasıl davranması gerektiğini öğrenir. İkinci basamak on-on iki yaşları arasını kapsar. Bu basamakta sınıf yönetimine verilen ağırlık azalabilir. Çünkü öğrenci olgunlaşmaya yönelmiştir. Üçüncü basamak on iki- on beş yaş arasını kapsar. Öğrenciler soyut düşünme anlayışına ulaştıklarından sınıf yönetiminin nedenlerini arayabilirler. Kendilerini gösterme eğilimleri artar. Öğrencilerde takdir edilme ve beğenilme duyguları ön plana çıktığı için zaman zaman davranışlarıyla öğretmenlerini zor durumda bırakabilirler.

Gelişimsel Model Dördüncü basamak öğrencinin on beş-on sekiz yaşları arasını kapsar. Bu basamakta öğrenci üzerinde ailenin etkisi giderek azalırken, arkadaşlarının etkisi artar. Öğrencilerin birbirlerinden etkilenmeleri yükselir. Öğretmenler öğrencilerin psikolojik ve fiziksel özelliklerini dikkate alarak etkinliklere yer vermelidir.

Bütünsel Model Sınıf yönetimi modellerinin bir sentezi olarak görülebilir. Sistem yaklaşımı olarak da adlandırılan bütünsel modelde yerine göre diğer modellerden birisinin kullanılması söz konusudur. Bu modelde önlemsel sınıf yönetimine öncelik verme, gruba olduğu kadar bireye de yönelme, istenen davranışa ulaşmak için istenmeyen nedenleri ortadan kaldırma anlayışı vardır. Model bütün önlemsel yönetim girişimlerine karşılık istenmeyen davranışın devam etmesi karşısında tepkisel modelden de yararlanabileceğini kabul etmektedir. Bu modellerden herhangi birine mükemmel bir sınıf yönetimi dememiz mümkün değildir. Çünkü her ortam için farklı bir sınıf yönetimi modeli seçebileceği gibi, birden fazla model de bir arada kullanılabilir.