Antiastmatik İlaçlar Bronkodilatör ve Öğr. Gör. Dr. Şahika Güner

Giriş Bronşiyal astma tedavisinde kullanılırlar. Havayollarında hiperaktiviteye bağlı bronkokonstriksiyon ile havayolu mukozası iltihabıdır. Astma tedavisinde kullanılan bazı ilaçlar, doz-ölçülü basınçlı aerosol şeklinde yapılırlar ve inhalasyon suretiyle havayoluna lokal olarak uygulanırlar.

Hasta inhalatörün kullanımı konusunda özenle bilgilendirilmeli ve tedavi sırasında doğru kullanıp kullanmadığı kontrol edilmelidir. Bazen de, inhalasyon yoluyla verilmek istenen ilaç, inhalasyon solüsyonu şeklinde hazırlanır ve nebülizatör adı verilen araçlarla inhalasyonluk aerosole dönüştürülür.

Nebülizatörler, hava yollarına standart inhalatörlerle olduğundan daha yüksek dozda ilaç verilmesi için kullanılırlar. Toksik etkilerin çıkmaması için daha dikkatli olunmalıdır.

Endikasyon Astma krizinin tedavisinde AKUTolarak veya krizin (aşırı bronkospazm epizodunun) önlenmesi için KRONİK olarak uygulanırlar (profilaktik tedavi). kronik bronşit kronik obstruktif akciğer hastalıkları öksürük tedavisinde kullanılırlar.

İlaç Grupları Beta-adrenerjik reseptör agonistleri Fosfodiesteraz inhibitörleri (Teofilin) Antimuskarinik İlaçlar Mast hücresi stabilizatörleri Kortikosteroidler Lökotrien antagonistleri

Bronş düz kası adenilat siklaz-sAMP aktive ederler Beta-adrenerjik reseptör agonistleri Bronş ve bronşiyollerin 2-adrenerjik reseptörlerini aktive ederek bronkodilatasyon yaparlar Bronş düz kası adenilat siklaz-sAMP aktive ederler Hem akut hem de kronik kullanılırlar. Nöbette hipoksi sonucu asidozun gelişebilir bronkodilatör etkileri azalabilir. Kronik kullanımında kısmen tolerans gelişir.

Yan tesirleri taşikardi ve aritmi yaparlar. Beta-adrenerjik reseptör agonistleri Salbutamol ve terbutalin, selektif 2-agonistleri, astımda en güvenli etkinlikliğe sahiptirler. Yan tesirleri taşikardi ve aritmi yaparlar. Adrenalin (alfa-mimetik, beta2-etkili) olanlar, kan basıncını da yükseltebilirler. Koroner kalp hastalarına vermenin sakıncasını asgariye indirmek için, selektif-etkili beta-agonistler kullanılır Aerosol şeklinde lokal uygulanması kardiyak etkileride azaltır.

Bu solüsyon 6 aydan küçük bebeklere 0.05 ml, 6 ay-6 yaşta 0.12 ml, Beta-adrenerjik reseptör agonistleri Adrenalin (epinefrin), alerjik ve anafilaktik reaksiyonların acil tedavisinde kullanılır. Adrenalinin 1:1000 (1 mg/ml)’lik solüsyonu intramusküler enjeksiyon ile kullanılır. Bu solüsyon 6 aydan küçük bebeklere 0.05 ml, 6 ay-6 yaşta 0.12 ml, 6-12 yaşta 0.25 ml ve Erişkinlerde 0.5 ml olacak şekilde verilir.

Beta-adrenerjik reseptör agonistleri Hafif-orta astım olgularında salbutamol ve terbutalin selektif ve kısa etkili 2-agonistlerine hızla yanıt oluşturur. Salmeterol ve formoterol daha uzun etkili 2-agonistlerdir. Bu ilaçlar, akut atak tedavisi için kullanılmamalıdır. Salmeterol ya da formoterol, uygulanmakta olan kortikosteroid tedavisine eklenmeli, onun yerini almamalıdır.

Kısa etkili 2-agonistler, uzun süreli tedavide klinik yarar sağlamaz. Beta-adrenerjik reseptör agonistleri Kısa etkili 2-agonistler, uzun süreli tedavide klinik yarar sağlamaz. Buna karşın, daha uzun etkili olan, salmeterol ve formoterol düzenli alındıklarında yararlıdırlar.

Preparatlar Salbutamol prep.: İnhaler, nebülizatör solüsyonu, tablet, şurup, mikropellet kapsül ve ampul formları mevcuttur. Airomir, Salbulin, Salbutam-SR, Salbutol, Ventodisks, Ventolin, Volmax. Terbutalin prep.: İnhaler, tablet ve şurup formları mevcuttur. Bricanyl. Salmeterol prep.: İnhaler ve diskus şeklinde inhalasyon için formları mevcuttur. Astmerole, Seretide, Serevent Formoterol prep.: Aerosol veya kuru toz şeklinde inhaler formları mevcuttur. Foradil, Oxis Turbuhaler

Ayrıca, selektif 2-agonistlerin aynı preparat içerisinde Preparatlar Ayrıca, selektif 2-agonistlerin aynı preparat içerisinde antimuskarinik ipratropyum bromür ile (Combivent) ya da bir kortikosteroid ile (Seretide, Symbicort Turbuhaler, Ventide) kombine olduğu preparatlar da mevcuttur.

sAMP'yi yıkan fosfodiesterazı inhibe ederek sAMP düzeyini yükseltir. Fosfodiesteraz İnhibitörleri Bu gruptan en fazla kullanılan ilaç metilksantin türevi olan teofilin’ dir. Kahve ve çayda bulunan kafein gibi. sAMP'yi yıkan fosfodiesterazı inhibe ederek sAMP düzeyini yükseltir. beta-mimetik ilaçlar ise reseptör aracılı olarak sAMP düzeyini yükseltir.

Oral ve i.v. Kullanılırlar. Fosfodiesteraz İnhibitörleri Etkisi beta-agonist ilaçlarınkine göre zayıftır. Ancak etkilerine tolerans gelişmez. Betamimetik ilaçlara tolerans gelişmesi, teofiline karşı duyarlığı azaltmaz. Oral ve i.v. Kullanılırlar. Tahriş edici etkisi nedeniyle, inhalasyon suretiyle kullanılmaz.

Terapötik penceresi dar olması dezavantajıdır. Fosfodiesteraz İnhibitörleri Mide-barsak kanalından iyi absorbe edilir; ancak biyoyararlanımı bireyler arasında fazla değişkenlik gösterir. Terapötik penceresi dar olması dezavantajıdır. Karaciğerde metabolize edilerek elimine edilir. Çocuklarda daha hızlı metabolize edilir. Sigara tiryakilerinde, metabolize eden enzimler indüklenmiş olduğu için, dozunu artırmak gerekir.

Fosfodiesteraz İnhibitörleri Modifiye salınımlı teofilin preparatları genellikle 12 saate kadar yeterli plazma konsantrasyonu sağlar. Gece tek doz halinde verildiğinde noktürnal astımı ve erken sabah saatlerinde gelişen hışıltıyı (wheezing) kontrol altına almada yararlıdır.

Aminofilin gibi türevi suda çözünür IV uygulanır. Fosfodiesteraz İnhibitörleri Aminofilin gibi türevi suda çözünür IV uygulanır. Krizin tedavisi için, i.v. yolla (en az 20 dakikada çok yavaş olarak) kullanılır; Rektal yoldan enema şeklinde de verilebilir. Profilaktik tedavi için ağız yolundan kronik verilir.

Dikkat Aşırı dozda veya i.v. injeksiyonla hızlı verildiğinde, aritmi, postüral hipotansiyon, ajitasyon ve konvülsiyon yapar; Ölüme neden olabilir. Konvülsiyonlar olursa tedavisi için, 0.1-0.3 mg/kg dozunda (maksimum 10 mg) i.v. diazepam uygulanır.

Preparatlar Teofilin prep.: Tablet, retard tablet, mikropellet kapsül ve i.v. infüzyon için hazırlanmış formları mevcuttur. Bronkolin, Pirasmin, Talotren, Teobag, Teokap SR, Teosel-200, Teosel-400, Theo-Dur. Aminofilin prep.: Tablet, Fort kapsül ve ampul formları mevcuttur. Aminocardol, Asmafilin, Carena. Dihidroksipropil Teofilin prep.: Tablet, ampul İM ve süpozituar formları mevcuttur. Difilin.

Antimuskarinik ilaçlar Bronşlar üzerindeki parasempatik tonusu kaldırırlar ve vagovagal refleksleri inbibe ederler. Parasempatik postgangliyonik sinir uçlarından salıverilen asetilkolinin histamin, lökotrienler, kemotaktik faktörler gibi bronkokonstriktör etkili ve mukus salgısını artıran maddeleri açığa çıkarmasını engellerler.

Antimuskarinik ilaçlar Bu grup ilaçlardan halen, ipratropyum bromür ya da oksitropyum bromür, aerosol şeklinde ve profilaktik tedavi için kullanılır. Kuvaterner oldukları için bronş mukozasından az absorbe edilir; bu nedenle sistemik parasempatolitik yan tesirleri azdır. Kronik uygulanan standart tedaviye yanıt vermeyen olgularda ek ilaçtır.

Antimuskarinik ilaçlar İpratropyum, aerosol inhalasyonuyla uygulandığında, maksimum etkisini kullanımdan 30-60 dakika sonra gösterir; Etki süresi 3-6 saattir ve günde 3 kezlik uygulamayla bronkodilatasyon genellikle sürdürülebilir. İpratropyum bromür prep.: Aerosol ve inhalasyon solüsyonu formları mevcuttur. Atrovent

Lokal antiinflamatuvar etki yaparlar. Mast hücresi stabilizatörleri Trakea ve bronş mukozası ile üst solunum yolları mukozasındaki mast hücrelerinin sitoplazma membranlarını stabilize ederler. Mast hücrelerinden histamin, lökotrienler ve benzerleri gibi proinflamatuvar ve bronkokonstriktör otakoidleri salıvermesini engellerler. Lokal antiinflamatuvar etki yaparlar.

Sadece proflaktik tedavi için kullanılırlar. Mast hücresi stabilizatörleri Toz veya solüsyon aerosolü şeklinde inhalasyonla uygulanırlar veya oral yoldan verilirler. Sadece proflaktik tedavi için kullanılırlar. Bu grup ilaçlar arasında, kromolin (disodyum kromoglikat) ve nedokromil bulunur. Etkilerinin nispeten zayıf olması nedeniyle, beta-mimetikler veya glukokortikoidlerle yapılan esas tedaviye yardımcı olarak kullanılırlar. Bronkodilatör etkileri yoktur.

Nedokromil sodyum prep.: Aerosol formu mevcuttur. Tilade. Mast hücresi stabilizatörleri Sodyum kromoglikat prep.: İnhaler ve nebülizer solüsyon formları mevcuttur. İntal Nedokromil sodyum prep.: Aerosol formu mevcuttur. Tilade.

Güçlü antiinflamatuvar ilaçlardır. Kortikosteroidler Güçlü antiinflamatuvar ilaçlardır. Astmada, havayollarının bronkokonstriktör etkenlere hiperreaktif oluşunun altında yatan havayolu mukozal iltihabı azaltırlar. Güçlü antiastmatik etki yaparlar. Direkt bronkodilatör etkileri yoktur. Etkileri bronkodilatör ilaçların aksine hemen başlamaz.

Beta-mimetik ilaçlara tolerans gelişmesini önlerler. Kortikosteroidler Beta-mimetik ilaçlara tolerans gelişmesini önlerler. Beta-mimetik ilaçlarla birlikte, astma krizinin tedavisinde kullanıldıkları gibi profilaktik tedavi için de kullanılmaktadır. Profilaktik olarak aerosol şeklinde kronik kullanılırlar.

Status astmatikus tedavisinde sistemik olarak da kullanılırlar. Kortikosteroidler Status astmatikus tedavisinde sistemik olarak da kullanılırlar. Aerosol şeklinde kullanılanların sistemik yan tesir düşüktür. Beklometazon dipropionat, flutikazon propiyanat ve budesonid Bu üç ilaç da eşit derecede etkili gözükmektedir. İlaç etkinliği için düzenli uygulamak gerekir. Tedaviye başladıktan 3-7 gün sonra ilaç etkisi görülür ve belirtiler hafiflemeye başlar.

Glukokortikoid yan tesiri, ses kısıklığı (disfoni)'dir; Kortikosteroidler Glukokortikoid yan tesiri, ses kısıklığı (disfoni)'dir; Öksürük gözlenebilir. Kronik aerosol tedavisi ile, adrenal korteks supresyonu tehlikesi düşük derecededir.

Preparatlar Beklometazon prep.: İnhaler formları mevcuttur. Becloforte, Becodisks, Becotide, Filair Budesonid prep.: İnhaler ve nebülizer süspansiyon formları mevcuttur. Miflonid, Pulmicort Budesonid prep.: İnhaler ve diskus şeklinde inhalasyon için formları mevcuttur. Brethal, Flixotide.

Zileuton, 5-lipoksijenazı selektif olarak inhibe eder. Lökotrien antagonistleri Zileuton, 5-lipoksijenazı selektif olarak inhibe eder. Hem egzersiz, hem de antijen ile uyarılan bronkospazmdan korunmada etkilidir. “Aspirin alerjisi” ne bağlı bronkospazmda da etkilidir. Karaciğer enzimlerinin yükselmesine neden olabilir.

Tek başına ya da inhale bir kortikosteroidle kombine edilirler. Lökotrien antagonistleri Montelukast ve Zafirlukast da hava yollarında lökotrienlerin etkilerini önlerler. Kronik kullanılırlar. Tek başına ya da inhale bir kortikosteroidle kombine edilirler.

Montelukast prep.: Çiğneme tableti formu mevcuttur. Singulair Preparatlar Montelukast prep.: Çiğneme tableti formu mevcuttur. Singulair Zafirlukast prep.: Tablet formu mevcuttur. Accolate.