Prof. Dr. Arif YAVUZ İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi 2015 HAZİRAN AYI POLİTİK EKONOMİK RAPOR 07 HAZİRAN 2015 GENEL SEÇİMLERİ SİYASİ VE EKONOMİK ETKİLERİ 27 HAZİRAN 2015 Prof. Dr. Arif YAVUZ İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi

BUGÜN 27 HAZİRAN 2015 Dolar: 2,666 TL Brent Petrol: 63,15 Dolar Parite: 1,1170 Euro/Dolar Altın: 1,175 Dolar/Ons Borsa: 83.546

2015 MAYIS AYI RAPORUNUN DEĞERLENDİRMESİ (Tahminimiz Doğru Çıkmıştır) 2015 Mayıs ayı raporunda 07 Haziran 2015 genel seçimleri ile ilgili ön görülerde bulunmuştuk. 2 senaryo söylemiştik. 1.senaryo, Ak partinin tek başına iktidar olacağı senaryosu idi. 2.senaryo ise, Ak partinin tek başına iktidar olamayacağı senaryosu idi. Biz 2.senaryonun gerçekleşeceğini belirtmiştik. HDP’nin barajı geçeceğini ve Ak partinin 260 civarı milletvekili çıkartacağını ve tek başına iktidar olamayacağını söylemiştik. Tahminimiz tamamen doğru çıkmıştır.

2015 MAYIS AYI RAPORU DÖVİZ (Tahminimiz Doğru Çıkmıştır) 23 Mayıs 2015 raporunda Ak partinin tek başına iktidar olamayınca Doların 2,800 TL’yi geçeceğini belirtmiştik ve dediğimiz tamamen doğru çıkmış olup Dolar 2,810 TL’ye kadar çıkmıştır.

2015 MAYIS RAPORU BORSA (Tahminimiz Doğru Çıkmıştır) 23 Mayıs 2015 raporunda, borsanın 80.000’in altına inceğini belirtmiştik, dediğimiz doğru çıktı ve borsa 75.261’e kadar gelmiştir.

2015 MAYIS AYI RAPORU FAİZLER (Tahminimiz Doğru Çıkmıştır) 23 Mayıs 2015 tarihli raporumuzda T.C.Merkez Bankasının faizleri değiştirmeyeceğini belirtmiştik ve dediğimiz doğru çıktı. Faizler değişmeyip, aynı kalmıştır.

KISA VE ORTA VADEDE TÜRKİYE EKONOMİSİNİ ETKİLEYECEK FAKTÖRLER VE SON AYIN ÖNEMLİ OLAYLARI Seçim sonuçları : AKP - %40,9 – 258 milletvekili CHP- %25 - 132 milletvekili MHP - %16,3 – 80 milletvekili HDP - %13,1 – 80 milletvekili En önemli faktör 07 Haziran 2015 seçim sonrası oluşacak yeni hükümettir. 30 Haziran 2015 Salı günü yapılacak meclis başkanlığı seçimi yeni kurulacak hükümet ile ilgili ipuçları verebilir. 4 Parti de meclis başkanı adaylarını açıkladılar. Ak Parti adayı İsmet Yılmaz, CHP’nin adayı Deniz Baykal, MHP’nin adayı Ekmelettin İhsanoğlu ve HDP’nin adayı Dengir Mir Mehmet Fırat’tır. ABD’de New York Times gazetesinde ‘’ Türkiye üzerinde kara bulutlar’’ başlıklı baş yazı çıkmıştır. Sayın Cumhurbaşkanımız, bu yazıya cevap olarak ‘’ Ya sen kimsin, sen bir gazetesin, haddini bileceksin’’ demiştir. Financial Times’ın haberine göre Türkiye’de sermaye yatırımları 2014’te %49 geriledi ve böylece Avrupa ülkeleri arasında en çok yatırım çeken 10 ülke sıralamasından çıkmış olduk. Başbakan sayın Ahmet Davutoğlu işadamı Ali Kibar’ın evinde işadamları ile bir araya geldi. Toplantıda Mustafa Koç, Suzan Sabancı Dinçer, Ferit Şahenk ve Murat Ülker’de bulundu.

New York Times’ın haberine göre, Türkiye’de yaşayan binlerce Sefarad Yahudisinin, Türkiye’de artan antisemitizm nedeniyle bir zamanlar atalarının kaçtığı İspanya’dan vatandaşlık almak için İspanya’ya başvurduğu belirtilmiştir. T.C. Merkez bankasının 15 Mayıs 2015 ‘te 102,51 milyar dolar olan brüt rezervleri 22 Mayıs 2015 ‘te 101,52 milyar dolara gerilemiştir. Brüt rezervler Mayıs başında 103,4 milyar dolar idi. Merkez Bankası Altın rezervi ise 19,345 milyar dolardır. Toplam rezerv ise 120,86 milyar dolardır. 2015 Nisan ayında ihracat 2014’ün aynı ayına göre %0,2 arttı, İthalat ise %11,1 azalmıştır. 2015 Nisan ayında ihracat 13,39 milyar dolar, ithalat ise 18,36 milyar dolar olmuştur. Dış Ticaret açığı azalmış olup, 4,97 milyar dolar olmuştur. Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD) Borsa İstanbul’un %10’unu almak için ön protokol imzalayıp görüşmelere başlamıştır. İngiliz Financial Times gazetesi, tarafsız olması gereken Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın AKP’nin seçim kampanyasına dahil olduğunu belirtti. Hollanda merkezli İNG Bank, Bahreyn merkezli Arab Banking Corporation (ABC) ve Fransız BNP Paribas firması, HSBC Türkiye’yi satın almak için teklifte bulundular.

Üçüncü boğaz köprüsünün yol, tünel ve hafriyat işlerini üstlenen 3 taşeron firma, dolardaki yükseliş nedeni ile zor duruma düştüler. Bu firmalar ESA inşaat, İsedem yapı ve Seryapı inşaat şirketleri mahkemeye başvurdular ve tedbir kararı aldılar. Bu firmalara kayyum atamaları yapıldı. 2015 Mayıs ayında ihracat, 2014 Mayıs ayına göre %13 azaldı, 10,82 milyar dolar oldu. Ülkemizde 2012 yılında, yabancı yatırımcılar 22,5 milyar dolarlık Türk hisse ve tahvil satın alırken, bu rakam 2014 yılında 3 milyar dolara gerilemiştir. 2015 Mayıs ayında yapılan, Reuters’in anketine göre, 12 ay içinde Dolar/TL nin 2,74’e yükselmesi bekleniyor. Reuters’in haberine göre, Japon Mitsubishi firması Çalık Holdingin Çelik Enerji firmasından hisse satın alacağını bildirdi. HDP Diyarbakır mitinginde 2 bomba patladı. 2 ölü 300’den fazla yaralı var. Japonya ekonomisi 2015 ilk çeyrekte %3,9 büyüdü. ABD başkanı Obama, Türkiye’yi eleştirdi ve ‘’ İşid Türkiye’den Suriye’ye geçen binlerce savaşçı ile güç sağlıyor’’ dedi. Societe Generale, Dolar/TL’nin 2015 yılı sonuna kadar 3,20’ye çıkabileceğini söyledi.

T.C. Merkez Bankası, dolar cinsi tutulan zorunlu karşılıklara uyguladığı faiz oranını %0,14’ten %0,15’e yükseltti. Emniyet teşkilatında 2. büyük tasfiye yapıldı. 19 birinci sınıf emniyet müdürü emekliye sevk edildi. Daha önce 1776 müdür ve amir emekliye sevk edilmişti. Brüksel’de İMF heyeti ile Yunanistan yetkilileri arasında yapılan görüşmeler olumsuz sonuçlandı. Eski Cumhurbaşkanı Abdullah Gül ün başdanışmanı Ahmet Sever, Abdullah Gül ile alakalı kitap yazdı. Bu kitapta Abdullah Gül ile Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın arasının iyi olmadığını belirtti. PYD ve YPG güçleri Suriye’de Telebyad’ı ele geçirdi ve İşid’den geri aldı. Böylece, Türkiye’nin güneyinde kürt bölgesi oluştu. Standart and Poor’s hazırladığı raporda Türkiye’de siyasi belirsizliğin 1-2 ay süreceğini, eğer erken seçime gidilirse, yılsonuna kadar süreceğini belirtmiştir. Türkiye’deki parlamento seçimlerinin kredi notuna bir etkisi olmadığını söylemiştir. Fitch ise, Türkiye’deki siyasi belirsizliğin Dolar/TL kuru ve faizler üzerinde baskı yapacağını belirtmiştir. Moody’s ise, Türkiye’deki seçim sonuçlarının ülkenin kredi notu görünümüne olumsuz etki edeceğini belirtmiştir.

Rusya’nın en büyük bankası Sberbank sahibi olduğu Denizbank aracılığı ile, İstanbul’da inşa edilen 3.havalimanı için IGA havalimanı işletmesi A.Ş’ye 500 milyar Euro kredi verdi. Doktor Kıyamet lakablı ünlü yatırımcı Marc Faber, ABD’nin gelecek 6 ayda durgunluğa gireceğini öngördü. IMF heyeti ile Yunanistan görüşmesi yine olumsuz sonuçlandı. IMF başkanı, Legarde ise 30 Haziran 2015’te Yunanistan’ın 1,6 milyar Euro’yu ödememesi durumunda Yunanistan’ı iflas etmiş sayacaklarını söyledi. Kurtarma fonunda kalan 7,2 milyar Euro’luk kredi diliminin de iptal edileceğini belirtti. Newyork merkezli Schroder IM, 7 Haziran 2015 genel seçimler sonrası, koalisyon kurulacağı yönündeki beklentisinden dolayı Türk tahvillerinin cazip olduğunu belirtti, tahvil alımı yaptı ve portföyündeki Türk tahvil varlıklarını arttırdı. Moody’s, HSBC Türkiye’nin kredi notunu çöp seviyesine düşürdü. Haber Türk’ten Rahim Ak’ın haberine göre hükümetin kurulacağına olan inanç artınca, Londra kaynaklı yatırımcılar 500 milyon Dolar bozup Türk tahvil alımı yaptılar. İngiliz büyükelçisi CHP genel başkanı Kemal Kılıçdaroğlu ile bir görüşme gerçekleştirdi.

ÖNÜMÜZDE 2 DÖNEM BULUNMAKTADIR 1.Dönem : Koalisyon veya azınlık hükümeti kurulması veya tekrar seçim kararına kadar olan şu andaki dönem 2.Dönem: Hükümet kurulmasından veya seçim kararından sonraki dönem Burada 3 ihtimal bulunmaktadır. 1.İhtimal: Koalisyon hükümeti kurulmasından sonraki dönem 2.İhtimal: Azınlık hükümeti kurulmasından sonraki dönem 3.İhtimal: Sayın Cumhurbaşkanının tekrar seçim kararı almasından sonraki dönem

1. DÖNEM KOALİSYON / AZINLIK HÜKÜMETİ / TEKRAR SEÇİM KARARINA KADAR OLAN DÖNEM DÖVİZ: Bu dönem de, doların 2,650 ile 2,800 arasında hareket edeceğini tahmin etmekteyiz. BORSA: Bu dönem de İstanbul borsasının 75.000-85.000 arasında hareket edeceğini tahmin etmekteyiz. FAİZLER: Bu dönemde Merkez Bankasının faizleri değiştirmeyeceğini tahmin etmekteyiz. EKONOMİ ve İÇ PİYASA: Bu dönemde ekonomi ve iç piyasanın iyi olmayacağı kanısındayız. GAYRİMENKUL SEKTÖRÜ: Bu dönemde gayri menkul fiyatlarının artmayacağı kanısındayız.

Koalisyon Hükümeti Kurulmasından 2.DÖNEM 1.İHTİMAL Koalisyon Hükümeti Kurulmasından Sonraki Dönem 2 Senaryo Mevcuttur Ak Partili Koalisyon Hükümeti Ak Partisiz Koalisyon Hükümeti

AK PARTİNİN OLDUĞU KOALİSYON SENARYOLARI 3 İhtimal Var Ak Parti + MHP koalisyonu Ak Parti + CHP koalisyonu Ak Parti + HDP koalisyonu Ak Partinin içinde bulunduğu bir koalisyonun kurulması mevcut şartlarda ve iç piyasa için en iyi ve uygun alternatifi oluşturmaktadır. Ak Partili bir koalisyon kurulması tek başına iktidara göre, ülkenin ekonomisi açısından iyi olmayacaktır. Ancak ülkenin siyasi, sosyal ve hukuki durumu açısından iyi olacaktır.

AKP+MHP KOALİSYONU SİYASİ ETKİLER Meclisteki 4 parti içinde tabanı ve görüşleri birbirine en yakın olan 2 partidir. AKP+MHP koalisyonu kurulduğunda son 1 yılda oluşan iktidarın güç zehirlenmesi sona erecektir. MHP’nin AKP’yi dengelemesi ile zayıflayan hukuk devleti tekrar güçlenmeye başlayacaktır. AKP’nin dosyaları ve tapeleri artık gündeme gelmeyecek ve bu konuda siyasi krizler oluşmayacaktır. AKP, bu koalisyon ile kendi bölünmesini engelleyecektir. Ancak, bu koalisyonun kurulması ile 2 partinin de oy kaybetme ihtimali yüksek görülmektedir. Bu koalisyonun uzun sürmeyeceğini ve en geç 2017’de erken seçime gidileceğini tahmin etmekteyiz. Bizim tahminlerimize göre bu koalisyonun kurulması mümkün olmayacaktır.

AKP + 25 MHP MİLETVEKİLLİ KOALİSYON MHP’den 25 milletvekilinin ayrılıp mecliste yeni bir gurup kurup Ak Parti ile koalisyon hükümeti kurulması alternatiflerin arasındadır. Bu seçenek, ülkenin ekonomisi ve iç piyasa için olumlu bir alternatiftir. Ancak, tahminimize göre bu seçenek mümkün görülmemektedir.

AKP+CHP KOALİSYONU SİYASİ ETKİLER (%40 İHTİMAL) Bu iki partinin tabanları ve görüşleri birbirine yakın değildir. AKP+CHP koalisyonu kurulduğunda son 1 yılda oluşan iktidarın güç zehirlenmesi sona erecektir. CHP’nin AKP’yi dengelemesi ile zayıflayan hukuk devleti tekrar güçlenmeye başlayacaktır. AKP’nin dosyaları ve tapeleri artık gündeme gelmeyecek ve bu konuda siyasi krizler oluşmayacaktır. Bu koalisyon bir çok konuda çatışacak ve başarılı olamayacaktır. Bu koalisyonun kurulması ile 2 parti de oy kaybedecektir ve MHP daha da güçlenecektir. Bu koalisyonun uzun sürmeyeceğini ve 2016 yılında erken seçime gideceğini tahmin etmekteyiz. Bu koalisyonun kurulma ihtimali %40’dir.

AKP + 25 CHP MİLETVEKİLLİ KOALİSYON CHP’den 25 milletvekilinin ayrılıp mecliste yeni bir gurup kurup, Ak Parti ile koalisyon hükümeti kurulması diğer bir alternatiftir. Bu seçenek, 25 ulusalcı CHP milletvekili ile mümkün olabilirdi. Ancak, biz bu seçeneğinde mümkün olamayacaığını tahmin ediyoruz.

AKP+HDP KOALİSYONU SİYASİ ETKİLER Bu koalisyonun kurulma ihtimali mümkün görülmemektedir. Bu koalisyonun kurulması Ak Partiye çok zarar verip oy kaybettirir.

AK PARTİLİ KOALİSYON HÜKÜMETİ EKONOMİK ETKİLER DÖVİZ: Ak Partili bir koalisyon kurulmasını ekonomi ve piyasa olumlu karşılayacak olup, dolar düşüş trendine girecektir. Doların 2,600’ün altına ineceğini tahmin etmekteyiz. Ancak doların 2,500’ün altına inmeyeceğini düşünüyoruz. BORSA: Böyle bir koalisyon borsaya olumlu etki yapacak borsanın yükselmesine neden olacaktır. Borsanın 85.000’i geçeceğini beklemekteyiz. FAİZLER: Bu koalisyon ile faizler düşüş trendine girecek olup %10’ların altına ineceğini tahmin etmekteyiz.

AK PARTİLİ KOALİSYON HÜKÜMETİ EKONOMİK ETKİLER EKONOMİ ve İÇ PİYASA:Koalisyon kurulması ile ekonominin ve iç piyasanın kısa vadede toparlanacağını düşünüyoruz. Ancak çok önemli bir ekonomik toparlanma olmayacaktır. GAYRİMENKUL SEKTÖRÜ: Bu durumda ekonominin biraz toparlanmasından dolayı gayri menkul fiyatlarının biraz yükseleceğini tahmin etmekteyiz.

AK PARTİSİZ KOALİSYON HÜKÜMETİ CHP+MHP+HDP KOALİSYONU Böyle bir koalisyonun kurulma ihtimali yoktur. Bu nedenle tahlil yapmamaktayız.

Azınlık Hükümeti Senaryoları 2.DÖNEM 2.İHTİMAL Azınlık Hükümeti Senaryoları

AK PARTİNİN AZINLIK HÜKÜMETİ KURMASI CHP’nin veya MHP’nin desteklediği Ak Parti azınlık hükümeti, bir erken seçim hükümeti manasına gelecektir. CHP ve MHP böyle bir hükümetin kurulmasını kabul etmeyecektir. Bu hükümetin kurulma ihtimali mümkün görülmemektedir. HDP’nin desteklediği bir azınlık hükümeti ise, HDP’ ye tavizi gerektirecektir. Böyle bir hükümet Ak Partiye zarar vereceği için, bunun kurulma ihtimali mümkün görülmemektedir.

CHP +MHP AZINLIK HÜKÜMETİ SİYASİ ETKİLER (%20 İHTİMAL) HDP destekli, CHP+MHP azınlık hükümetinin kurulması her şeyi değiştirecektir. Bu hükümetin kurulması ile, 17-25 Aralık dosyaları tekrar gündeme gelecek ve eski 4 bakanın yeniden yargılanması yapılacaktır. Bu azınlık hükümeti ile, bir çok dosya açılacak, Ak Partinin eski hükümet üyelerinin ve yöneticilerinin üzerine gidilecektir. Bu hükümetin kurulması ile Ak Parti çok zarar görecek ve çok ciddi oy kaybedecektir. Bürokraside yeniden atamalar yapılacak ve bürokratların yerleri değiştirilecektir. Ak Parti için en kötü seçenek ve Ak Partiye en çok zarar verecek seçenek budur. Bu azınlık hükümetinin kurulması ile Ak Partinin bölünme ihtimali yüksek olacaktır. Bu hükümetin çok uzun süreli olması mümkün görülmemekte, 2017 de erken seçime gidileceğini tahmin etmekteyiz. Bu hükümetin kurulma ihtimali %20’dir.

CHP +MHP AZINLIK HÜKÜMETİ EKONOMİK ETKİLER Bu azınlık hükümetinin kurulması ile önce kısa vadede olumlu bir hava oluşacaktır. Bu olumlu hava çok kısa sürecek, 1-2 ay ekonomi ve piyasa bundan olumlu etkilenecektir. 1-2 aylık sürede borsanın biraz çıkacağını ve doların biraz düşeceğini tahmin etmekteyiz. Ancak daha sonraları, 17-25 Aralık dosyaları ve çok fazla davalar açılacağı için, orta vadede ekonomi ve piyasa bundan olumsuz etkilenecektir. Önceleri düşen döviz tekrar çıkmaya başlayacaktır. Doların tekrar 2,800’lere geleceğini tahmin etmekteyiz. Önceleri çıkan borsa düşmeye başlayacak olup, 75.000’in altına ineceğini düşünmekteyiz. Döviz artacağından dolayı, dövizin yükselişini durdurmak için faizlerin artacağını tahmin etmekteyiz. Kısa ve orta vadede, ekonomi iyi olmayacağı için gayri menkul fiyatlarının dolar bazında artmayacağını tahmin etmekteyiz.

Hükümet Kurulamaması Tekrar Seçime Gidilmesi 2.DÖNEM 3.İHTİMAL Hükümet Kurulamaması Tekrar Seçime Gidilmesi

HÜKÜMET KURULAMAMASI TEKRAR SEÇİME GİDİLMESİ SİYASİ ETKİLER (%40 İHTİMAL) Her hangi bir hükümet kurulamamasından dolayı tekrar seçime gidilmesinde, hükümet kurulamamasının nedeni önemli olmaktadır. Hükümet kurulmasını engelleyen partiler oy kaybedecektir. Hükümet kurulması için çok çalışan ve gayret eden ama hükümet kurulmasını sağlayamayan partiler oyunu artıracaktır. Eğer milletin algısı, “Ak Parti hükümet kurmak için çok gayret etti ama diğer partiler hükümet kurulmasını engelledi” şeklinde olursa, Ak Partinin oyu artar %45’leri bulur ve tek başına iktidar olur. Eğer milletin nazarında “ hükümet kurulmasını Ak Parti ve Cumhurbaşkanı engelledi” algısı oluşursa, bu durumda da Ak Parti oy kaybeder, oyu %35’lere düşeceğini tahmin etmekteyiz. Bu süreçte, Ak Partinin bölünme ihtimali olabilecektir. Eğer Ak Parti bölünür ise, o zaman Ak Partinin oyu daha da azalacaktır. Bu seçeneğin olma ihtimali %40’dır.

HÜKÜMET KURULAMAMASI TEKRAR SEÇİME GİDİLMESİ EKONOMİK ETKİLER DÖVİZ : 1. Hükümet krizi ve siyasi istikrarsızlık dövizin yükselmesini sağlayacaktır. 2. Seçim olana kadar Dolar yükselecektir.Doların 3,000 TL’ye kadar çıkma ihtimali vardır. BORSA: 1.Hükümet krizi ve siyasi istikrarsızlık borsayı düşürecektir. 2. Seçim olana kadar, borsanın 70.000’in altına geleceğini tahmin etmekteyiz. FAİZLER:1.Hükümet krizi ve siyasi istikrarsızlık doları arttıracağı için Merkez Bankası’nın faizleri arttıracağını tahmin etmekteyiz. 2. Piyasada faizlerin %17-18’e çıkacağını öngörmekteyiz.

HÜKÜMET KURULAMAMASI TEKRAR SEÇİME GİDİLMESİ EKONOMİK ETKİLER EKONOMİ VE İÇ PİYASALAR : 1. Hükümet krizi ve siyasi istikrarsızlık, ekonomiyi ve iç piyasayı bozacaktır. 2. Yeni ve istikrarlı hükümet kurulana kadar ekonomi kötüye gidecektir. GAYRİMENKUL SEKTÖRÜ: 1. Hükümet krizi ve siyasi istikrarsızlık, dövizi arttıracağı ve iç talebi daraltacağı için gayri menkul fiyatlarının Dolar bazında düşmeye devam edeceğini tahmin etmekteyiz.

ÖNGÖRÜMÜZ 3 İHTİMAL BULUNMAKTADIR 1. İhtimal : %40 ihtimal ile tekrar seçime gidilecektir. 2. İhtimal : %40 ihtimal ile AKP+CHP koalisyonu olacaktır. 3. İhtimal : %20 ihtimal ile HDP destekli CHP+MHP hükümeti kurulacaktır.

TAVSİYEMİZ 1. ve 2. ihtimaller %40 olduğu için bunların gerçekleşmesine göre pozisyon almalıyız.

TEŞEKKÜR EDERİZ.