Dil Gelişimi Dil, sözlü ve yazılı göstergelerden oluşan ve insanları diğer canlı türlerinden ayırt ettiği öne sürülen simgesel bir iletişim sistemidir.

Dil Gelişimi Dil gelişimi bilişsel gelişimden etkilenmektedir. 2-5 yaş arasında konuşma çok hızlıdır. 3 yaşında çocuk iyi bir konuşmacı olabilir. İşlem öncesi dönemin sonuna doğru, sayısız cümleyi anlayabilir ve gramer kurallarına uygun olarak konuşabilirler.

Dil Gelişimini Etkileyen Faktörler Cinsiyet: Kız çocukları erkeklere göre daha erken konuşur ve kelime hazineleri fazladır. Çevre: TV, Bilgisayar gibi araçlar çocukların kelime dağarcığını geliştirir. Ailenin sosyo-ekonomik düzeyi Deneyimler (özellikle oyunlar) Yetişkinlerin konuşmaları Olgunlaşma Diğer gelişim süreçleri (özellikle fiziksel ve bilişsel gelişim)

Dil Gelişimini Açıklayan Kuramlar Davranışçı Kuram (Skinner, Thorndike, Watson, Pavlov) Dil tekrar ve pekiştirme sonucu öğrenilir. Bu görüşe göre bebekler sesleri tekrar ederken gündelik dildeki kelimelere benzer sesler çıkardıklarında çevresi tarafından pekiştirilirler.

Dil Gelişimini Açıklayan Kuramlar Sosyal Öğrenme Kuramı (Bandura) Dil gözlem ve taklit (model alma) yoluyla öğrenilir. Bebek için anne-babanın model olması, çocuğun onları taklit etmesi, anne babanın pekiştirmesi ve düzeltici bilgiler vermesi ile dil öğrenilir.

Dil Gelişimini Açıklayan Kuramlar Bilişsel Yaklaşım (Piaget, Bloom) Dil gelişimi çocuğun algılama, anlam, dikkat, imgeleme, hafıza, akıl yürütme gibi zihinsel gelişimine bağlı olarak gelişir. Kuramın temelinde DİL ile BİLİŞ arasında ilişki bulunmaktadır. Çocukların dil gelişiminde konuşmadan önce kavramları öğrendiklerini, gramer yapılarını bilmeden önce de anlamları ifade edebildiklerini göstermektedir.

Dil Gelişimini Açıklayan Kuramlar Biyolojik (Psiko-Linguistik) Kuram (Chomsky, Lenneberg, McNeill) Dil gelişimini biyolojik (genetik) ve psikolojik temellere göre inceleyen yaklaşımdır. Dil gelişimi olgunlaşmaya bağlı olarak gelişir. Yani tüm insanlar dil öğrenmeye programlanmış bir şekilde dünyaya gelirler. Her birey doğuştan dil kazanma mekanizmasına sahip olarak doğarlar.

Dil Gelişimini Açıklayan Kuramlar Chomsky’e göre davranışçı ve sosyal öğrenme kuramlarında önemli olan çevre, dili öğrenip öğrenemeyeceğini değil hangi dili öğreneceğini belirler. Chomsky’e göre dilin iki yapısı vardır: 1.Derin Yapı: Cümlenin soyut anlamı, konuşanın söylemek istediği anlam, niyettir. 2.Yüzeysel Yapı: Cümlenin gramer özellikleri ve telaffuzu. Bebekler önce dilin derin yapısını, daha sonra da yüzeysel yapısını öğrenirler. Lenneberg ise insan beyninde dil için olduğu kadar işitme ve insan seslerini diğer seslerden ayırabilen özel bir merkez olduğunu savunmuştur.

Dilin Bileşenleri Fonem: Bir dildeki temel sesler. (g, sesi) Morfem: Fonemlerden oluşan anlamlı dizilişlerdir. (Dal, sözcüğü) Semantik (Anlam bilgisi): Çocuğun kelime veya cümleden anlam çıkarabilmesidir. Sentaks (söz dizimi): kelimelerin diziliş sırasıdır. Pragmatik (kullanım) : dilin sosyal ortamda nasıl kullanılacağıyla ilgilidir. Aile ile konuşurken kullanılan sözcükler ile yabancılarla konuşurken kullanılan sözcükler arasındaki farkı bilmek kullanım bilgisini gösterir.

Dil Gelişimi Aşamaları Agulama dönemi (0-12 ay) Tek sözcük evresi 12-18 ay Telgrafik konuşma 18-24 ay İlk gramer dönemi 24-60 Ağlama evresi 0-2 ay Babıldama evresi 2-6 ay Çağıldama (heceleme) evresi 6-12 ay Bebekler ağlarken bilinçsizce bazı sesler çıkarırlar. Ünlü ve ünsüz sesler bir araya getirilerek sesler çıkarılır. Ba-ba, ma-ma Bebek heceleri çıkarmaya başlar. İlk kelime bu dönemin sonuna doğru çıkarılır. İlk anlamlı sözcük genelde 1 yaş civarında çıkarılır. Morgem kullanılır. Konuşma açısından kritik dönemdir. Alıcı ve ifade edici dil gelişmeye başlar. Kavram gelişimi hızlanmaya başlar. Sözcükler birleştirilir. Genelde kelimeler arasında bağlaç kullanılmaz. Bu dönemde çocukların kelime hazneleri de gelişmeye başlar. Cümleler ve gramer kuralları hızla öğrenilir.

Telgrafik (telegrafik) konuşma: Sözcükler arasında özne, yüklem, bağlaç ve ek gibi öğelerin bazılarının kullanılmadan yapılan konuşmadır. Morgem (tek sözcük): Tek sözcükle birçok anlam üretmedir. Örn: baba kelimesiyle çocuk, babam nerede, babam geliyor gibi değişik anlamları verir. Aşırı Kurallaştırma: Çocukların öğrendikleri kuralları ilgili ya da ilgisiz bütün durumlarda kullanmalarıdır. (sus işareti, cı ci eki gibi) ayakkabıcı = doğru ise manavcı, bakkalcı, öğretmenci, berberci kavramları da çocuk için doğrudur.

Eksik kurallaştırma: Kuralların sadece öğrenilen örnekle sınırlandırılmasıdır Beş yaşındaki Ali üst kat komşusu Ayşe hanıma “misafir” demektedir. Bir gün alt kat komşusu Sevinç Hanım gelince, annesinin onca sözüne karşın Sevinç hanımı “misafir” kabul etmez. Kavram gelişimi: Duyu organlarıyla alınan bir bilgiyi zihinsel tasarımlara dönüştürme. Benzer özellik yada nitelik taşıyan uyarıcılara dilsel sembolik karşılıklar verme.

Alıcı Dil: İfade Edici dil: Alıcı dil, çocuğun çevresindeki kişilerin dilini anlama becerisidir. Eğer çocuk yeni bir sözcük öğrendiğinde,  ilgili olabilecek diğer sözcükleri de öğrenmek istiyorsa alıcı dil becerisi gelişmiştir. Alıcı dil, çocuğun dili öğrenmeye ne kadar istekli olduğunu gösterir. İfade Edici dil: İfade edici dil, çocuğun kendisini anlatabilme becerisidir. Yani ifade edici dilin gelişmesini (çocuğun kendisini etkin bir şekilde ifade edebilmesinin) ön koşulu, alıcı dilinin gelişmiş olmasıdır.  Alıcı dil yetenekleri yeteri kadar gelişmemiş çocukların, ifade edici dilleri de yeterli seviyeye ulaşmaz.

Yansıtıcı Dil: Karşılıklı konuşmada, karşımızdaki kişinin içini dökmesi, dilediği sayıda cümle kurarak kendini istediği gibi ifade edebilmesi, başarmak için nelere ihtiyacı olduğunu, çocuğun kendi konuşmaları içerisinden çekip bulmasını sağlamak amacıyla kullanılır.

Benmerkezci Dil: Okul öncesi dönemde görülen bu dil “benmerkezci düşünmenin” özelliklerini yansıtmaktadır. Özellikle çocukların gerçekleştirdiği “sembolik oyunlar” sırasında bu dili ortaya koydukları görülmektedir. Bu dili kullanan çocuklar ; Sadece kendileri hakkında konuşur, Dışsal konuşmanın özellikleri taşır, Duydukları konuşmaları tekrar eder, Düşündüklerini ortaya çıkarabilmek için çevresindeki insanlardan çeşitli sorular yöneltmesini ister, Yaptığı eylemleri sanki karşılarında birisi varmış gibi sesli olarak anlatır.

Anne Dili (Bebeğe Yönelik Konuşma): Ailenin konuştuğu dilin özelliği, çocuğun dil gelişimini etkilemektedir. Anne babalar, çocuklarıyla konuşurken genellikle bir yetişkin ile olan konuşmalarına göre çok daha basit bir dil kullanırlar. Aile çocukları ile olan konuşmalarında: Oldukça titiz bir ses kullanır. Konuşma hızı çok yavaştır. Cümleler oldukça kısadır. Dil bilgisi açısından basittir. Somut kelimelere yer verir.

Yeniden Biçimlendirme (Yayılım) Anne babalar, çocuklarının kurduğu basit cümleleri, dil bilgisi açısından daha doğru şekilde ve genellikle biraz daha uzun hale getirerek tekrarlar. Bu duruma yeniden biçimlendirme denir.