KANAMA KONTROLÜ

KANAMA Kanın damar (arter, ven, kapiller) dışına çıkmasıdır. Kan, dolaşım sisteminde damarlar içinde taşınır. Yaralanma ve bazı hastalıklarda damarlar yırtılır ve kanama görülür. Kanama başlangıçta halsizlik yapar, eğer kontrol edilmezse şok ve ölüm görülür.

Dış kanamaların kontrolünde çeşitli yöntemler vardır. Kanama belli başlı acil sorunlarından birisidir. Paramedik kanamanın ciddiyetini belirlemeli ve kendi sınırlarını bilmelidir. Dış kanamaların kontrolünde çeşitli yöntemler vardır.

Ancak iç kanamalarda, kanamanın varlığı belirlenmeli ve acil transport sağlanmalıdır. Çünkü iç kanama kontrolünde paramediğin yapacağı tıbbi bakım sınırlıdır. Kanama her iki durumda da tehlikelidir.

Kanama Çeşitleri 1- Arter kanaması: Parlak kırmızı, fışkırır tarzda ve kalp atımları ile uyumludur. 2- Ven kanaması: Koyu renklidir, fışkırma yoktur ve devamlı bir akım söz konusudur. 3- Kapiller kanama: Yavaş ve sızıntı şeklindedir.

Kan Kaybı Normal bir erişkinde yaklaşık 6 lt kan vardır. Sağlıklı bir yetişkindeki kan miktarı yaklaşık olarak vücut ağırlığının 1/13 kadardır. Toplam kan kaybı total volümün % 10’ undan az ise tolere edilebilir. Hastayı şoka götürmez.

Eğer kan kaybı %20’nin üzerine çıkarsa, hastada hayati tehlike oluşturabilir. Kan kaybı % 50’nin üzerine çıkarsa, hastanın kurtarılma şansı azalır. Tolere edilebilecek kan kaybı sınırları: Erişkin.........: 500-700 ml Çocuk..........: 200 -300 ml Bebek..........: 30-50 ml

DIŞ KANAMALAR 1. Dış kanamalarda kanın nereden geldiği görülebilir. 2. Kolay kontrol edilebilir. Çoğu zaman 6-10 dk içinde kendiliğinden durur. 3. Kesilen bölgede kan önce hızla akar, sonra kesilen damar uçları büzülür, kanama azalır, kesik damar ucunda pıhtı oluşmaya başlar, pıhtı büyüyüp damarı tıkayınca kanama durur.

Dış Kanama Kontrol Yöntemler 1-Direk basınç.........: * Yaranın üzerine spanç, ped vs pansuman malzemesi ile direk basınç uygulanır. * Dış kanamada en etkili yöntemdir.

2 - Elevasyon.............: * Extremite yaralanmalarında direk basınç ile birlikte kullanılır. * Kırık, çıkık, implante obje ve spinal yaralanmalarda kullanılmaz.

3 - Artere basınç.........: * Direk basınç ve elevasyon ile kontrol edilemeyen kanamalarda yaranın hemen yakınındaki artere basınç uygulanır. * Kanamayı yavaşlatır ancak tek başına yeterli değildir. * Arter bölgeleri iyi bilinmelidir.

4 - Atelleme................: * Kanama, kırılan kemiğin sivri uçlarının kas ve damarları yırtması ile oluşmuşsa; kırılan kemiğin atellenmesi kanamayı durdurabilir veya yavaşlatır.

5 - Havalı Ateller.......: * Geniş yumuşak doku yaralanmalarında ve kırıklarda, yumuşak dokuda oluşan yaygın ve ciddi kanamada kanamayı kontrol için kullanılır. Havalı atel kullanılmasındaki amaç extremiteye bir noktadan değil bütünü için basınç uygulamaktır.

6 - Pnömotik Anti Şok Giysisi ( PAŞG ) : * Pelvis ve femur kırıklarında kanama ciddi ve ölümcül olabilir. * Bu tür yaralanmaların yol açacağı şokun önlenmesinde PAŞG kullanılır.

PAŞG’ ın Endikasyonları : 1- Pelvis ve femur kırıkları ile oluşan ciddi kanamalar, 2- Abdominal kanamaların durdurulması, 3- Pelvis ve femur kırıklarının tespiti, 4- Travma sonrası sistolik kan basıncı 100 mmHg’ nın altına düştüğü durumlarda kanama kaynağı bilinmediğinde gelişebilecek şokun önlenmesi.

NOT : 1- PAŞG iki saatten fazla şişirilmiş halde bırakılmamalıdır. 2- Ancak hastane koşullarında havası yavaş yavaş indirilmelidir. 3- Uygulamadan önce ve sonra mutlaka kan basıncı takibi yapılmalıdır.

4- Kırıkların immobilizasyonunda 40 mmHg’a kadar, şokta ise hastanın sistolik kan basıncı kadar şişirilmelidir. 5- Uygulamadan sonra hastanın sistolik kan basıncının % 30’dan daha fazla artmamasına dikkat edilir. Eğer böyle bir durumla karşılaşılırsa ekipmandaki hava biraz indirilir.

PAŞG’ ın Kontrendikasyonları: 1- Gebelik 2- Uzun süreli kalp hastalığına bağlı “Pulmoner Ödem” 3- Akut kalp yetmezliği

7 - Turnike.....: * Turnike, uygulandığı bölgenin altındaki dokuyu ezdiği ve yaralı extremiteye zarar verdiği için kanama kontrolünde ilk sırada uygulanması önerilmez. * Turnike uzun süre takılı bırakılırsa doku nekrozu gelişebilir.

Fakat şiddetli kanamalarda hayat kurtarıcı özelliğe sahiptir * Fakat şiddetli kanamalarda hayat kurtarıcı özelliğe sahiptir. Özellikle parsiyel ve tam amputasyonlu vakalarda kanamanın durdurulmasında yardımcı olur. * Turnikeye “İspanyol Askısı” da denir.

TURNİKE UYGULANMASI: 1- Üçgen bir bandajı 8-10 cm genişliğinde 8-10 kat oluncaya kadar katlayın. 2- Bandajı yaralı extremitenin proksimaline fakat, extremitenin oldukça distaline iki kez sarın ve bir  düğüm atın.

3- Düğüm üzerine çubuk, abeslank, enjektör vb bir malzeme yerleştirin, yaralı extremiteyi sıkıştırmak için çubuğu çevirin ve kanama durunca çubuğu tespit edin. 4- Yarayı uygun pansuman malzemesiyle kapatın

DİKKAT : * Turnike için geniş bandaj kullanın. Tel, ip vb materyaller kullanmayın. * Turnike üzerine bandaj sarmayın, bu işlem turnikenin unutulması veya gözden kaçmasına yol açabilir.

* Turnikenin takıldığı saati bir plastere yazıp hastanın görülebilecek bir yerine örneğin alnına yapıştırın. * Turnike yöntemi 2 saatten fazla kullanılmamalıdır. * Turnike ilk bir saatte 20 dakikada bir 5 – 10 sn, ikinci bir saatte 10 dakikada bir 3 – 4 sn gevşetilerek, turnikenin distalindeki dokuların kanlanması sağlanmalıdır.

* Turnike mutlaka tek kemikli bölgelere uygulanmalıdır. NOT: Tansiyon aleti de turnike yerine kullanılabilir. Hatta en emin yöntemdir. Bunun için manşonun basıncı hastanın sistolik kan basıncından 20 - 50 mmHg daha fazla olmalıdır. Yaklaşık 120 - 150 mmHg.

EPİSTAKSİS Çoğu (vakaların % 80 den fazlası) tehlikesiz kanamalardır. Çok fazla kanama varsa ve durdurulamıyorsa hasta şoka girebilir. Kanın çoğu farenkse doğru akar ve hasta bunu yutar ve kan midede çoğalırsa kusmaya yol açar.

Burundan veya kulaktan parlak sıvı (BOS) gelmesi “Kafa Tabanı Kırığı”nı gösterir. Sıvının, burundan gelmesine rinorea, kulaktan gelmesine otorea denir.

Burun Kanamasının Nedenleri : Kafatası kırığı                         Kuru burun mukozası                 Hipertansiyon Dıştan gelen darbe (Travma) Kan hastalıkları      

Burun Kanamasının Nedenleri :                    6. Enfeksiyon 7. Sinüzit                                     8. Aşırı hapşırma                           9. Fraktür 10. Burun içi anomalileri

Acil Bakım: 1- Hastayı oturtun veya baş kısmını yükseltin, bacaklarını aşağı sarkıtın. 2- Burun yan kısımlarına, burun septumuna doğru, basınç uygulayın ve başını öne eğin. Böylece, kanın Akciğerler ve mideye kaçması önlenmiş olur. 3- Enseye ıslak, soğuk ped, sargı bezi vs kompresi uygulayın

4- Kanama, burnun uç kısmından kaynaklanıyorsa, üst dudak içine tampon yerleştirerek buradaki damarları sıkıştırın. 5- Lokal buz uygulaması da kanamanın durdurulmasına yardımcı olur 6- Hastada spinal yaralanma söz konusu ise sırt üstü yatırın, mümkünse baş kısmı eleve edin, mümkün değilse farenkse biriken kanı aspire edin.

7- Damar yolu açılması: Kanama şiddeti ve vital bulgular doğrultusunda, endike ise açılabilir. Hacmin yerine konması için Ringer Laktat veya % 0.9 NaCl çözeltisi uygundur. 8- Hipertansiyonda kan basıncının düşürülmesi gerekebilir. NOT: Kanama nazofarenkste ise lokal önlemler faydalı olmaz.

İÇ KANAMA Hematemez (kusmukla kan gelmesi). Hemoptizi (öksürükle kan gelmesi). Melena (katran gibi siyah dışkılama). Hematoşezi (rektumdan parlak kırmızı kanama). Mideden kahve telvesi gibi materyalin kusulması. Hematüri (idrarda kanama). Ekimoz (deride kanamaya bağlı siyah ve mavi renk değişikliği). Hematom (deri altında yumuşak dokuda kan birikmesinin oluşturduğu yumuşak kitle).

İÇ KANAMA Kanamalarda her zaman dışarıya kanama olmaz, Bazen kanama vücut boşluklarına olur, Burundan, kulaktan, ağızdan, rektumdan kan gelmesi, veya idrar ile birlikte kan gelmezi en önemli bulgularıdır. Bununla birlikte iç kanamada şok bulguları da görülür.

İÇ KANAMA En sık karşılaşılanı, ekimoz olarak görünen yumuşak doku içerisine olan kanama şeklidir. Karaciğer ve dalak yaralanmaları ciddi kanamalara neden olabilir. Mide ülserinden ve kırıklardan kaynaklanan kanamalarda karşımıza sık çıkar.

İÇ KANAMA Vital bulguları her 10 dakikada bir kontrol et ve kayıt et. Çok ciddi ve kontrol edilemeyen hipovolemik şoku PAŞG ile kontrol etmeye çalış. Kol veya bacaktaki bir iç kanamayı atelleyerek kontrole al.

İÇ KANAMA Hastanın kusabileceğini unutma. Ağızdan hiçbir şey verme ve hastayı tercihen bir tarafına doğru yatar tut. Vital organlara dolaşımı arttırmak için hastanın bacaklarını 15-30 cm. kaldır.

İÇ KANAMA Oksijen ver, kan azaldıkça vücuttaki dokuların oksijen kaynağı azalır. Hastaneye giderken oksijen vermeye devam et. Mümkün olduğunca acil transport.

TEŞEKKÜRLER