BDEM 311 MALİYET VE YÖNETİM MUHASEBESİ Birinci bölüm Maliyet muhasebesi kavramsal çerçeve

TEMEL KAVRAMLAR Maliyet Kavramı Maliyet Muhasebesi Maliyet Muhasebesinin Amaçları Finansal Muhasebe Maliyet Muhasebesi Karşılaştırma Gider Harcama Zarar İlişkisi Satılan Mamulün Maliyeti Satılan Ticari Malın Maliyeti Hesaplar Arasındaki İlişki

BÖLÜM İÇERİĞİ 1.1. Maliyet Muhasebesi Kavramı ve Amaçları 1.1.1. Maliyet Muhasebesi Kavramı 1.1.2. Maliyet Muhasebesinin Amaçları 1.2. Finansal Muhasebe ve Maliyet Muhasebe Karşılaştırılması 1.2.1. Finansal Muhasebe ve Maliyet Muhasebesi Arasındaki Farklılıklar 1.2.2. Tekdüzen Hesap Planında Maliyet Muhasebesi Uygulama Akışı 1.3. Satışların Maliyeti Tablosu 1.3.1. Satılan Ticari Malın Maliyeti Tablosu (Ticari İşletme) 1.3.2. Satılan Mamulün Maliyeti Tablosu (Üretim İşletmesi) 1.3.3. Örnek 1.4. Maliyet Gider Harcama Kavramları 1.4.1. Maliyet Kavramı 1.4.2. Gider Kavramı 1.4.3. Harcama Kavramı 1.4.4. Zarar Kavramı 1.4.5. Kavramsal İlişkiler

1.1. Maliyet Muhasebesi Kavramı ve Amaçları İşletme yöneticilerine işletmelerde üretilen mal veya hizmetin maliyetinin veya fiyatının belirlenmesi, işletmede gerçekleşen giderlerin kontrolünü sağlamaya yarayan muhasebe türüdür. MUHASEBE BİLGİ SİSTEMİ FİNANSAL MUHASEBE MALİYET MUHASEBESİ YÖNETİM MUHASEBESİ AMAÇ MUHASEBE BİLGİSİ

1.1.2. Maliyet Muhasebesinin Amaçları Maliyet bilgi sisteminin sağladığı bilgiler, maliyet muhasebesinin çalışma alanlarını ve amaçlarını da şekillendirir, maliyet muhasebesinin başlıca amaçları şunlardır(Hacırüstemoğlu, 2000:7); • Toplam ve birim maliyetleri hesaplamak. • Gider kontrolüne yardımcı olmak. (İsrafın ortadan kaldırılması) • Planlamaya yardımcı olmak. • İşletmede alınacak özel kararlara yardımcı olmak.

1.2. Finansal Muhasebe ve Maliyet Muhasebesi Karşılaştırılması Finansal muhasebe ve maliyet(yönetim) muhasebesi arasındaki fonksiyonların karşılaştırılması aşağıdaki gibidir(Yükçü, 2007:5)

1.2.2. Tekdüzen Hesap Planında Maliyet Muhasebesi Uygulama Akışı Maliyet muhasebesi alt kayıt sistemi ile fonksiyonunu yerine getirir, bu aşamada finansal muhasebe uygulamalarına da yön veren Tekdüzen Hesap Planı’na göre kayıtlar tutulur. Bu aşamada işletmelerin önünde iki alternatif yöntem bulunmaktadır. Bu yöntemlerden birincisi 7/A Fonksiyon Esasına Göre Kayıt yöntemi, ikincisi ise 7/B Çeşit Esasına Göre kayıt yöntemidir. İşletmelerin fonksiyonlar(üretim, ar-ge, pazarlama, yönetim ve finans) bazında giderlerini takip etmek istemeleri halinde 7/A seçeneğini kullanmaları uygun olmaktadır(Hacırüstemoğlu, 2000:45).

7/A Seçeneğine Göre Maliyet Muhasebesi Hesap Akışı 153 Ticari Mallar 621 S.T.M.Mali. Mallar Satılınca 150 İlk Md. Malz. 710 Direkt İlk Md. 711 DİMM Ys. 721 D.İşçilik Ys. 731 GÜG Ys. 741 Hizmet Ü. Ys. 751 Ar.Ge. Ys. 781 Finans. G. Ys.. 761 P.S.D.Ys 771 G.Y.G. Ys. 152 Mamuller 620 S.M.Maliyeti 720 Direkt İşçilik 151 Y. Mamul-Ür. Mamuller Satılınca 730 Genel Üret. G 690 Dönem K/Z 740 Hizmet Üret. 622 S.H.Maliyeti 631 P.S.D. Gid. 632 G.Yönetim G. 660 – 661 Borç G. 630 Ar Ge Gid. 750 Ar. Ge. Gid 760 Paz. Sat.Dağ 770 Genel Yönetim. 780 Finansman 7/A Seçeneğine Göre Maliyet Muhasebesi Hesap Akışı

7/B Seçeneğine Göre Maliyet Muhasebesi Hesap Akışı 151 Y. Mamul-Ür. 798 Gider Çeşitleri Ys. 790 İlk.Md.Mlz. 791 İşçi Ücret G. 792 Memur Ücret 793 Dış. Sağ. F.H. 794 Çeşitli Gid. 797 Finansman G. 795 Vergi R. Harç 796 Amort. ve Tük. 799 Üretim Maliyeti 152 Mamuller 620 S.M.Maliyeti Mamuller Satılınca 1 2 3 4 5 690 Dönem K/Z 622 S.H.Maliyeti 631 P.S.D. Gid. 632 G.Yönetim G. 660 – 661 Borç G. 630 Ar Ge Gid. 7/B Seçeneğine Göre Maliyet Muhasebesi Hesap Akışı

1.3. Satışların Maliyeti Tablosu Maliyet muhasebesinin en önemli tablolarından bir tanesi Satılan Mamullerin Maliyeti Tablosu’dur. Bu tablo aynı zamanda gelir tablosundaki satışların maliyeti bilgisini oluşturur. Gelir tablosundaki satışların maliyeti kısmı işletmenin dönem içindeki stok hareketleri ile satılan mamul, ilk madde ve malzeme ile ticari mal gibi maddelerin ve satılan hizmetlerin maliyetini göstermek üzere ayrı tablolar halinde düzenlenir. Bu tablo gelir tablosunun ekini oluşturarak, gelir tablosunu tamamlar(Yükçü, 2007:39).

1.3.1. Satılan Ticari Malın Maliyeti Tablosu (Ticari İşletme)

1.3.2. Satılan Mamulün Maliyeti Tablosu (Üretim İşletmesi)

1.3.3. Örnek Hem üretim hem de ticari faaliyette bulunan bir işletmenin 31.12.2014 tarihi itibariyle satışların maliyeti ve gelir tablosuna ilişkin veriler aşağıdaki gibidir. İstenen: Satışların Maliyeti ve Gelir Tablosunu Düzenleyiniz.

1.3.3. Örnek

1.4. Maliyet - Gider - Harcama Kavramları Maliyet, gider ve harcama kavramları birbirinden farklı kavramlar olmasına karşın çoğu kez aynı anlamda kullanılmaktadır. Maliyet ve gider kavramları arasında belirli bir ilişki olsa da aynı anlamda kelimeler değildirler. 1.4.1. Maliyet Kavramı İşletmeler sahip oldukları iktisadi varlıkları faaliyetlerin sürdürülmesinde kullanır ve tüketirler, üretim yapma amacıyla tüketilen iktisadi varlıkların değeri işletmeler açısından maliyettir. Maliyet; işletmelerin esas faaliyet konusunu oluşturan mal ve hizmetlerin ortaya çıkmasında kullanılan üretim faktörlerinin parasal karşılığıdır(Basık vd., 2006:2).

1.4. Maliyet - Gider - Harcama Kavramları 1.4.2. Gider Kavramı Belirli bir zaman dilimi içinde kullanılan ve tüketilen varlıkların(mal ve hizmetler) parasal değeri giderdir. Maliyeti yalnız üretim işlevi ile sınırlandıran bu değerlendirme sonucunda işletme varlıklarının edinimi için yapılan ya da yapılacak olan kaynak kullanımları maliyet, varlıkların mal ve hizmet üretimi için tüketilmesi ise gideri ortaya çıkarmaktadır(Hacırüstemoğlu, 2000:45). Gider işletme varlıklarının kullanılıp tüketilmesiyle oluşmaktadır. Bir başka ifadeyle hasılattan düşülen değerini yitirmiş veya faydası tükenmiş maliyettir(Altuğ,1996:16).

1.4. Maliyet - Gider - Harcama Kavramları Harcama kavramı; bir mal veya hizmetin sağlanması veya herhangi bir edim olmaksızın ortaya çıkan bir yükümlülük nedeniyle yapılan ödeme ve borçlanmalardır. İşletmeye herhangi bir mal veya hizmet sağlamak veya işletmenin yerine getirmesi gereken bir yükümlülük nedeniyle yaptığı ödeme veya borçlanmalardır(Cengiz, 2011:27). 1.4.4. Zarar Kavramı İşletme işlevlerinin yürütülmesi için gerekli olan ve normal ölçüler içerisinde yapılan tüm harcamalar ile varlık ve hizmet tüketimleri gider niteliği taşırken, işletme işlevlerinin yürütülmesi için gerekli olmayan veya normal ölçüleri aşan harcama ve tüketimler “zarar”dır(Büyükmirza, 2006:54).

1.4.5. Kavramsal İlişkiler

1.4.5. Kavramsal İlişkiler Bir amaca ulaşmak için karlanılan fedakarlıkların parasal tutarı o amacın maliyetini oluşturur. Amaç hammadde temini ise bunun için ödenen alış bedeli ve satın alma giderleri için yapılan ödeme ve borçlanmalar ise harcamadır. Elde edilen hammadde maliyet bedeli ile bilançoda yer alır. Bu hammadde mamul üretimi için tüketildiğinde, gidere dönüşür ve hammadde gideri olarak ifade edilir. Hammadde belli bir amacı, yani mamul üretimini gerçekleştirmek için tüketilmiştir. Bu durumda tüketilen hammaddenin bedeli üretilen mamulün maliyetine dönüşür. Söz konusu hammaddenin bir kısmı depoda gerekli tedbirlerin alınmaması nedeniyle çürürse veya makine arızası nedeniyle normalden fazla kullanılırsa, zarara dönüşecektir.

Kaynakça AKDİŞ, Muhammet, Para Teorisi ve Politikası, Gazi Kitabevi, Ankara, 2011. ÖZTÜRK, Nazım, Para Banka Kredi, Ekin Yayınevi, Bursa, 2014. PARASIZ, İlker, Para Teorisi ve Politikası, Ezgi Kitabevi, Bursa, 2012. PAYA, M. Merih, Para Teorisi ve Para Politikası, Türkmen Kitabevi, İstanbul, 2013. ÜNSAL, Erdal M., Makro İktisat, İmaj Yayınevi, Ankara, 2005.