BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ ÜNİTE 5 Yrd.Doç.Dr.Ebrucan İSLAMOĞLU

VERİ TOPLAMA ARAÇLARI

VERİ : İşlenmemiş bilgi anlamındadır VERİ : İşlenmemiş bilgi anlamındadır. VERİ TÜRLERİ OLGUSAL : Kişiden kişiye değişmeyen veriler (Örnek : işletmede çalışan kişi sayısı) YARGISAL : Kişilere göre farklılık gösteren veriler (Örnek : Yöneticinin liderlik özelliklerine ilişkin algı )

NİCEL ARAŞTIRMALARDA VERİ TOPLAMA ARAÇLARI Anketler Ölçekler Testler

Anketler ne ölçer? Özellikler Görüşler Tercihler Davranışlar Eğilimler Beklentiler

Anketlerin Uygulanması Yüz yüze Elden dağıtarak Posta yoluyla Telefon aramasıyla Çevirimiçi

Ölçekler Ne Ölçer? Tutumlar Değerler Sıralamalar Tercihler İnançlar Eğilimler

Dikkat!!! TEST = ÖLÇME ARACI = VERİ TOPLAMA ARACI TEST  SINAV (taking a test) (taking an examination)

Test Nedir? Test; İyi tanımlanmış belli bir özellik ve belli bir amaç doğrultusunda, bu özelliğe yönelik gözlemlerde kullanılan sistematik gözlem araçlarıdır. Ölçülecek özelliğin ve ölçmenin amacının tanımlanması, ölçme sürecinin ve test geliştirmenin ilk iki aşamasını oluşturmaktadır.

Örneğin; Sınıf içi ölçmelerde sıklıkla ölçmeye konu olan başat (hakim, dominant, baskın) özellik nedir? Bu özellik hangi amaçlarla ölçülebilmektedir?

Testler Çoktan Seçmeli Doğru-Yanlış Eşleştirmeli Boşluk Doldurmalı Serbest yanıtlı

Ölçme Aracı Kullanma İhtiyacı Niçin ölçme aracı kullanıyoruz? Ölçmenin hassaslığını artırmak Gözlemciden kaynaklanabilecek yanlılığı azaltmak Tekrar edilebilirlik, doğrulanabilirlik, genellenebilirlik… sağlamak Psikolojik özelliklerin doğrudan ölçülebilir olmaması. Psikolojik özelliklerdeki değişkenliğin yüksek olması.

Testlerin Sınıflandırılması Birçok sınıflandırma yapılmıştır: Özelliğin ve davranışların doğasına göre; Maksimum performans testleri Zeka testleri Başarı testleri (Genel) Yetenek testleri Tipik performans testleri Tutum testleri İlgi testleri Kişilik testleri

Faktör/Alt boyut sayısına göre; Tek boyutlu testler (tek faktör kuramı) Çok boyutlu testler (çok faktör kuramı) Puanlama biçimine göre; Toplam puan alınabilen testler (yapı geçerliği çalışmaları gerekli) Tek puanlı testler Çok puanlı testler Maddelerin bağımsız puanlandığı testler

Maddelerin ölçeklenme biçimine göre; Dichotom maddelerden oluşan testler (Tek tip puanlama) Polythom maddelerden oluşan testler (Kısmî puanlama) Sınıflama ve sıralama ölçeğinde maddelerden oluşan testler Madde türlerine göre; Yapılandırılmış maddelerden oluşan testler Yarı yapılandırılmış maddelerden oluşan testler Yapılandırılmamış maddelerden oluşan testler

Uygulama biçimine göre; Bireysel testler Grup testleri Uygulama süresine göre; Hız testleri Diğer testler Teknik özelliklerine göre; Sınıf içi (öğretmen yapımı) testler Standart testler

Davranış Alanlarına Göre Testler DAVRANIŞ ALANLARI DUYUŞSAL BİLİŞSEL DEVİNİMSEL Zekâ Testi Yetenek Testi Başarı testleri Yazılı yoklama Sözlü yoklama Çoktan seçmeli test Doğru-Yanlış testleri Kısa cevaplı test Ölçek Envanter Anket Gözlem formu Görüşme formu Kontrol listesi

Ölçme Aracının Belirlenmesi Ölçme aracı kullanma kararı verildi. Kullanılacak ölçme aracı nasıl belirlenebilir? Sırasıyla; Kendi kültüründe geliştirilmiş bir araç kullanılabilir. Uyarlama yapılabilir. Test geliştirilebilir.

Dikkat!!! Önceden geliştirilmiş bir araç kullanılacaksa; Bu araçla ölçülen özellik, amaçlanan özellikle aynı olmalıdır. Aracın geliştirildiği evren, amaçlanan ölçmede belirlenen evren ile aynı olmalıdır. Araç, psikometrik özellikleri itibariyle uygun ve yeterli olmalıdır. Bir deneme uygulaması ve ardından doğrulayıcı çalışmalar yapılmalıdır.

Dikkat!!! Uyarlama yapılacaksa; Kendi kültüründe uygun bir araç bulunmadığına dikkat edilmelidir. Ölçülen özellik açısından kültürler arası eşdeğerlik çalışmaları yapılmalıdır. Çeviri çalışmalarından sonra, uyarlamada, aracın geliştirilmesinde takip edilen yolun benzeri takip edilmelidir. Deneme uygulamasından elde edilen veriler üzerinde doğrulayıcı çalışmalar yapılmalıdır.

VERİ TOPLAMA YÖNTEMLERİ Hipotezlerin test edilmesi için, ihtiyaç duyulan bilgilerin nasıl toplanacağı ve ölçüleceği ele alınacaktır. Bunun için şu adımların izlenmesi gerekir: 1.Hipotezleri test etmek için gerekli bilgi türlerinin belirlenmesi. 2. Bilgi kaynaklarının belirlenmesi. 3. Bilgi toplama yönteminin belirlenmesi. 4. Uygun ölçeğin/ölçeklerin seçilmesi. 5. Uygun görülen yöntemle bilgilerin toplanması. 6.Bilgilerin ölçülmesi ve teste hazır hale getirilmeleri.

1. Gerekli Bilgi Türlerinin Belirlenmesi 2 1. Gerekli Bilgi Türlerinin Belirlenmesi 2. Bilgi Kaynaklarının Belirlenmesi 3. Bilgi Toplama Yönteminin Seçimi 3.1. Gözlem Yöntemi 3.2. Deney Yöntemi 3.3. Anket Yöntemi 3.3.1. Anket Formunun Hazırlanması 3.3.2. Anket Soruları 3.3.3. Anketin Güvenilirliği ve Geçerliliği 4. Ölçme ve Ölçekleme 4.1. Nominal Ölçek 4.2. Ordinal Ölçek

4.3. Aralıklı Ölçek 4.4. Sürekli Sıralama Ölçeği 4.5. Oransal Ölçek 4.6. Boyutsal Ayırma Ölçeği 4.7. Likert Ölçeği 4.8. Toplumsal Uzaklık Ölçeği 4.9. İkili Karşılaştırmalar 4.10. Thurstone’ un Karşılaştırmalı Yargılar Yasası 4.11. Anlamsal Farklılık Ölçeği 5. Ölçmede Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar 6. Soru ve Ölçeklerle İlgili Kimi Olumsuz Tutumlar

NİTEL ARAŞTIRMALARDA VERİ TOPLAMA YÖNTEMLERİ 1. Mülakat-Görüşme-Video Konferans Görüşmeleri 2. Doküman İncelemesi 3. Örnek Olay İncelemesi-Gözlem 4. Odak Grup Görüşmeleri-Tartışma/Etkileşim

NİCEL ARAŞTIRMALARDA VERİ TOPLAMA YÖNTEMLERİ Anket yöntemi ile Veri Toplanır. Verilerin Analize Hazırlanır. Verilerin Analizi yapılır. Araştırma Raporunun Biçimi ve Kapsamı Düzenlenir.

Veri Toplama Araçlarının Özellikleri GÜVENİRLİK : TUTARLI/KARARLI ÖLÇÜM YAPABİLME. GEÇERLİK : ÖLÇÜLMEK İSTENEN ÖZELLİĞİ ÖLÇEBİLME.

ÖLÇME ARAÇLARININ PSİKOMETRİK ÖZELLİKLERİ

X = T + E Ölçmede Hata Her ölçmeye bir miktar hata karışır: Ölçme hatası; gözlenen değerlerle gerçek değerler arasındaki farkı ifade eder.

Hata Kaynakları Gözlemci Ortam ve koşullar Gözlem birimleri Ölçme yöntemi Ölçme aracı

Hata Türleri Sabit hata: Her bir gözlem birimine yönelik ölçmeye aynı miktarda karışan hata türüdür. Sistematik hata (Yanlılık): Gözlem birimlerine yönelik ölçmelere farklı miktarlarda karışmakla birlikte belli bir sistematiği ve kuralı olan hata türüdür. Tesadüfî hata: Gözlem birimlerine yönelik ölçmelere farklı miktarlarda karışan, sistematik olmayan ve kaynağı belirlenemeyen hata türüdür.

Örnekler-1 Aşağıdaki örnek durumlarda ölçmeye karışan hata türlerini belirleyelim: Bir cetvelin 0-20cm yerine 1-20cm olarak bölmelendiği durumda, bu cetvelle; Tek kullanımla ölçülen uzunluklar Birden fazla kullanımla ölçülen uzunluklar Bir tartının %10 fazla tartması

Örnekler-2 Bir çoktan seçmeli testte yer alan 40 sorudan 2’sinin baskı hataları nedeniyle okunamıyor olması. Bir öğretmenin yazılı yoklama sonuçlarına 10 puan eklemesi. Bir öğretmenin yazılı yoklama sonuçlarını 20 puan ‘güzel yazı’ değerlendirmesini de dikkate alarak puanlaması. Bir öğretmenin yazılı yoklamaları, her bir öğrenci için tek tek ve sırayla puanlaması.

ÖLÇME ARAÇLARININ PSİKOMETRİK (Davranışların Ölçülmesi ve Değerlendirilmesidir) ÖZELLİKLERİ

GÜVENİRLİK (RELIABILITY) ölçme sonuçlarının hatadan arınıklık düzeyidir. Örneklem güvenirliği Ölçme aracının güvenirliği Puanlama güvenirliği Puanlayıcı güvenirliği Uygulama güvenirliği

GÜVENİRLİK BELİRLEME YÖNTEMLERİ Test-Tekrar Test Yöntemi (Bir veri toplama yönteminin aynı gruba iki ayrı zamanda uygulanması ve bunların arasındaki korelasyona bakılması şeklindedir. ) Devamlılık/Kararlılık katsayısı Eşdeğer/Paralel Formlar Yöntemi (Aynı maddelerden oluşan testler madde sırası değiştirilerek uygulanır. ) Eşdeğerlik katsayısı

Test Yarılama Yöntemi-Bölünmüş Yarılar Testi (Bir veri toplama yöntemindeki sorular ikiye bölünür. 40 maddeden oluşan bir testte ilk 20 maddeye verilen yanıtlar ile ikinci 20 maddeye verilen yanıtlar arasındaki tutarlılığa bakılır.) İç tutarlılık katsayısı

Yeni Yaklaşımlar Kuder-Richardson : İç tutarlılığa, istikrara bakan bir testtir. Belirli bir hesaplama yöntemi vardır. Verilen yanıtın kesin doğru veya kesin yanlış diye sınıflandırılabilmesi gerekir.

Cronbach alfa : Tutum ölçeklerinde kullanılan güvenilirlik hesaplamasıdır. Varyasyon üzerinden hareket eder. Mutlak doğru, mutlak yanlış yoktur. Bu nedenle cronbach alfa tercih edilir.

Puanlayıcılararası : Gözlemlerde ya da analizlerde kendisini gösterir Puanlayıcılararası : Gözlemlerde ya da analizlerde kendisini gösterir. Puanlayıcılar arası, değerlendiriciler arası ya da hakemler arası tutarlılık aranır. Burada aynı olayı gözlemleyen gözlemciler kayıtlarını birbirlerine benzer şekilde tutabilmekte midir? Aynı şekilde puanlayabilmekte ya da sınıflayabilmekte midirler? İç tutarlılık katsayısı

Ölçmenin Standart Hatası (ÖSH) SEM: Ölçmenin standart hatası sd: Test puanlarının standart sapması R: Güvenirlik katsayısı Ölçmenin standart hatası; gerçek değerlerin güven aralığını belirlemede kullanılır: %68 olasılıkla: X – 1xSEM < T < X + 1xSEM %95 olasılıkla: X – 2xSEM < T < X + 2xSEM %99 olasılıkla: X – 3xSEM < T < X + 3xSEM

GEÇERLİK (VALIDITY) Geçerlik; ölçme sonuçlarının, ölçme amacına uygun olarak ölçülen özellik hakkında çıkarım yapmaya elverişli olma durumunu ifade etmektedir.

GEÇERLİK TÜRLERİ Kapsam/İçerik Geçerliği Görünüş/Yüzey Geçerliği Mantıksal Geçerlik Çalışmaları Kapsam/İçerik Geçerliği Görünüş/Yüzey Geçerliği Deneysel Geçerlik Çalışmaları Ölçüte Dayalı Geçerlik Yordama/Kestirim geçerliği Yapı/Kavram Geçerliği

GÜVENİRLİK VE GEÇERLİK İLİŞKİSİ Ölçme sonuçları geçerli değilse güvenilir olamaz. Aksi durum mümkün.

TEŞEKKÜR EDERİM.