Eğitim Bilimleri Fakültesi Öğretim İlke ve Yöntemleri Doç. Dr. Berna Aslan Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi

ALTI ŞAPKALI DÜŞÜNME TEKNİĞİ

Edward De Bono'nun 1985'te yayınlanan kitabında “Altı Şapkalı Düşünme Tekniği”nden (Six Thinking Hats) bahsedilmiştir.

Edward De Bono’nun Altı Şapkalı Düşünme Tekniği'nin temelinde, altı farklı bakışı simgeleyen farklı renklerdeki şapkaları takarak düşüncelerimizi ortaya koymak ve yaratıcılığımızı geliştirmek yatıyor.

BEYAZ ŞAPKA: Tarafsız şapkadır. Görüşülen konuyla ilgili net bilgi ve raporlar ortaya konur. Bu şapkayı takan kişiler sadece bilgiye odaklanmalıdır. Sorulabilecek sorular Elimizde ne gibi bilgiler var? Daha hangi bilgiler gerekiyor? Gerekli bilgileri nasıl elde ederiz?

KIRMIZI ŞAPKA: Duygusallığı temsil eder. Düşünüre ”Konu hakkında duygularım bunlardır.” deme olanağı sağlar. Konu ile ilgili olarak, kişilere hiçbir dayanağı olmadan sezgi, fikir ve duygularını söyleme fırsatı verir. Bu şapka ile karar verme sürecinde duyguların da dikkate alınması sağlanır.

SİYAH ŞAPKA: Kötümser şapkadır. Hakim şapkası gibi, yargılamayı, dikkatli olmayı ve risk değerlendirmesi yapmayı öngörür. Eleştiri, olumsuz görüşler ile gelecekte doğuracağı problemleri ortaya çıkarır. Bu kararın, Zayıf yanları neler? Olası olumsuz durumlar neler olabilir?

SARI ŞAPKA: İyimser şapkadır. O işin avantajları ortaya konulur. Övgü, olumlu görüşler söylenir. Getirileri göz önüne alınır.  Yapıcı düşünme ve ortaya bir şeyler çıkarmayı gerektirir. Bu kararın, - İyi yanı nedir? - Bu boyut neden önemli? - Fırsatlar neler?

YEŞİL ŞAPKA: Yenilikçi şapkadır. Yaratıcılığı, üretkenliği temsil eder. Konuyla ilgili değişik, yeni ve orijinal öneriler sunulur. Yeşil şapka takmak insanları otomatik olarak daha yaratıcı hale getirmez. Ancak bu şapka düşünürlere daha yaratıcı olmaları için gerekli zamanı ve dikkati sağlayabilir. Önemli olan fikrin saçma olup olmaması değil, orijinal, yeni, üretken olmasıdır.

MAVİ ŞAPKA: Mavi serinkanlılığı temsil eder. Mavi şapkayı ne düşüneceğimizi açıklamak ve bu düşüncenin sonunda neyi elde etmek istediğimize karar vermek için tartışmaya başlarken kullanırız. Mavi şapka, kullanacağımız şapkaları sıraya koymak ve sonuçta elde ettiklerimizi özetlemekte de kullanılabilir. Mavi şapka düşünme sürecini gözler ve oyunun kurallarına dikkat edilmesini sağlar. Tartışmayı durdurur ve disiplini sağlar.

ALTI ŞAPKALI DÜŞÜNME TEKNĞİNİN AVANTAJLARI: Bir konu üzerinde daldan dala atlanarak belirtilen görüşler bir sisteme konulmuş olur. Zaman kaybı önlenir. Bir karara varma ve sonuçların ortaya çıkması kolaylaşır.

Altı şapkalı düşünme tekniğinin iki amacI vardIr: Düşünürün her seferinde sadece bir şeyle uğraşmasını sağlayarak düşünme faaliyetini sadeleştirmektir. Altı şapkalı düşünme tekniği ile düşünür duyguların, mantığın, bilginin ,umut ve yaratıcılığın hepsine aynı anda dikkat etmek yerine onlarla ayrı ayrı ilgilenebilme olanağı sağlar.

Gerekli düşünme biçimlerine istenildiği anda geçiş yapmayı sağlamaktır Gerekli düşünme biçimlerine istenildiği anda geçiş yapmayı sağlamaktır. Düşünme şapkalarının bir tür kısaltılmış talimatlar olduğu söylenebilir. Altı şapka kavramından en fazla yararın sağlanabilmesi için herkesin oyunun kuralları hakkında bilgi sahibi olması gerektiği açıkça ortadadır. Altı şapkalı kavram, ancak insanlar arasında bir tür ortak dil haline geldiğinde verimli olacaktır.

Konu alanınızın öğretiminde altı şapkalı düşünme tekniği kullanılarak öğretilebilecek konular neler olabilir?

Sonuç olarak ; İnsan yaşamının her aşamasında büyük ya da küçük boyutlu kararlar verme durumundadır. Karar verme sürecinde altı şapkalı düşünme tekniğinin kullanılması ile verilecek kararın riskleri, tehlikeleri, avantajları, duygularımız dikkate alınarak karar verilebilecektir.

İSTASYON TEKNİĞİ

Sınıftaki tüm öğrencilerin, her durağa, istasyona veya öğrenme yerine gelerek bir önceki çalışmaya katkı veya yeni çalışmalar sunarak ilerleme yoluyla öğrenmeyi amaçlar.

İstasyon tekniğinde öğrencilerin iş birliği çok önemlidir İstasyon tekniğinde öğrencilerin iş birliği çok önemlidir. Görevlerini tam anlamıyla yapmazlar ise hedefe ulaşamazlar. İstasyonlar öğrencilerin eş zamanlı olarak çeşitli öğrenme aktivitelerini gerçekleştirebilecekleri merkezlerdir.

İSTASYON TEKNİĞİ-Uygulanışı Sınıfın tamamı 3 istasyona bölünür: Öykü istasyonu – Slogan istasyonu – Afiş istasyonu Tüm öğrenciler görev alır. Her gruba bir gözlemci ya da istasyon şefi atanır (bu işi öğretmen de üstlenebilir). Şef gruba kılavuzluk yapar, çalışma bitince ürünleri toparlar.

İSTASYON TEKNİĞİ-Uygulanışı Gruplar istasyonlara dağılır, her grup gittiği istasyonda 10 dakika çalışır. Süre sonunda gruplar yer değiştirir. Tüm grupların tüm istasyonlarda çalışması sağlanır. İstasyona gelen her yeni grup bir önceki grubun bıraktığı yerden devam eder. Süre sonunda tüm grupların işleri toparlanır. Yapılan çalışmalar sergilenir, şiirler öyküler okunur, afişler asılır.

Yararlı Yönleri; Öğrenci aktiftir. Öğrencide merak uyandırır. Öğrencinin yaratıcılığını kullanmasını sağlar. Öğretmen konuyu anlatmaya odaklanmayacağı için öğrencilerle daha iyi iletişim kurabilir.

Sınırlılıkları; Sınıf içi etkinlik olduğu için kalabalık sınıflarda uygulaması güç olabilir. Sınıf kalabalık olursa öğretmen her öğrenci ile ilgilenemez kargaşa çıkabilir. Gruptaki öğrenciler arasında eşit görev paylaşımı olamayabilir.

Öykü istasyonu Slogan istasyonu Afiş istasyonu