LAW 201 INTRODUCTION TO LAW fundamental concepts of LAW Res. Asst. [*]

- CHAPTER VI- TYPES Of LawsuITS «talep hakkı/right to claim» Hakkı ihlal edilen kişinin, hakkı ihlal eden kişiye başvurarak hakkını ihlal etmemesini ve var ise uğradığı zararı gidermesini isteyebilmesidir. «Dava/suit,action» hakkı ihlal edilen kişinin hakkının yerine getirilmesi için mahkemeye başvurmasıdır.

(B) talebe rağmen ödeme yapmaz ise Ev Sahibi B Kiracı 500 TL kira bedelini ödememiştir. (A), (B)’den kirayı ödemesini talep edebilir. (B) talebe rağmen ödeme yapmaz ise «İhkak-ı hak yasağı» kendiliğinden hak alma yasağı; hakkı ihlal edilen (A) kendi hakkını ZORLA (B)’den alamaz. (A)  (B) ‘nin aleyhine İcra Takibi Hukuk Mahkemesinde Dava

DAVA TÜRLERİ TYPES Of LawsuITS I. Civil Actions (Lawsuits)/ Hukuk Davaları II. Criminal Action Ceza Davaları III. Administrative Case

CIVIL ACTIONS Action for Performance Declaratory Judgment Action Eda Davaları Declaratory Judgment Action Tespit Davaları Constitutive Lawsuits Yenilik Doğuran (İnşai) Davalar «Hukuk Davaları» Özel Hukuk – ticaret, medeni ve borçlar hukuku-alanında hakkı ihlal edilen kişilerin açtığı davadır. Davacının» mahkemeden istediği hukuki korumanın niteliğine göre sınıflandırılır «Sulh hukuk mah./Civil Courts of Peace» «Asliye Hukuk Mah./Civil Courts of General Jurisdiction»

Action for Performance Belirli bir şeyin verilmesi Bir Şeyin yapılması Dava Konusu Örnek Action for Performance Belirli bir şeyin verilmesi Bir Şeyin yapılması (action for fullfilment) Bir Şeyin yapılmaması (injuction suit) Tazminat Davası Action For Damages Bir müteahhidin taahhüt ettiği binayı yapması talebi Kişilik haklarına saldırıda bulunulmaması Declaratory Judgment Action Bir hukuki ilişkinin varlığının /yokluğunun ya da bir belgenin sahte olup olmadığının belirlenmesi talebi Müspet tespit davası positive declaratory action Menfi tespit davası negative declaratory action Constitutive Lawsuits Yeni bir hukuki durum yaratamaya Mevcut hukuki durumu değiştirmeye Yahut Sona erdirmeye Boşanma Davası Babalık Davası

Hukuk DavalarI/CIVIL ACTIONS Davacı Plantiff / Claimant Davalı Denfendant/Respondent «İspat Yükü/burden of proof» İddia(claim) eden ispat eder. «Kanuni Delil Sistemi/ Statutory Evidence System» Taraflar iddilarını ancak kanunda öngörülmüş belirli sayıda deliller ile ispat edebilir. «Taraflarca Hazırlama İlkesi/ Principle of Preperation of case by parties» Dava konusu vakıalar taraflarca hazırlanıp hakime sunulur. Hakim tarafların bildirmediği vakıaları kendiliğinden inceleyemez. According to the Constitution, international agreements will become a part of domestic law if the Grand National Assembly ratified and so determines. This will usually be by way of an Act and an example is the European Convention on Human Rights 1954. Turkish Constitution Article 90(1)&(5): «Ratification of international treaties - The ratification of treaties concluded with foreign states and international organisations on behalf of the Republic of Turkey shall be subject to adoption by the Grand National Assembly of Turkey by a law approving the ratification. International agreements duly put into effect have the force of law. No appeal to the Constitutional Court shall be made with regard to these agreements, on the grounds that they are unconstitutional. In the case of a conflict between international agreements, duly put into effect, concerning fundamental rights and freedoms and the laws due to differences in provisions on the same matter,  the provisions of international agreements shall prevail. Milletlerarası andlaşmaları uygun bulma MADDE 90. – Türkiye Cumhuriyeti adına yabancı devletlerle ve milletlerarası kuruluşlarla yapılacak andlaşmaların onaylanması, Türkiye Büyük Millet Meclisinin onaylamayı bir kanunla uygun bulmasına bağlıdır. Usulüne göre yürürlüğe konulmuş milletlerarası andlaşmalar kanun hükmündedir. Bunlar hakkında Anayasaya aykırılık iddiası ile Anayasa Mahkemesine başvurulamaz. (Ek cümle: 7.5.2004-5170/7 md.)Usulüne göre yürürlüğe konulmuş temel hak ve özgürlüklere ilişkin milletlerarası andlaşmalarla kanunların aynı konuda farklı hükümler içermesi nedeniyle çıkabilecek uyuşmazlıklarda milletlerarası andlaşma hükümleri esas alınır. «Taraflarca Tasarruf İlkesi» «Tarafların talepleri ile bağlılık ilkesi/ultra petita prohibition» «Hüküm /judgment» «Cebri İcra/Enfrocement» İcra Daireleri/enforcement offices İflas Daireleri/bankruptcy offices

CRIMINAL ACTION «Kamu davası / public prosecution» Savcı tarafından, devlet /kamu adına adına açılan ceza davasıdır. İddia Makamı Savcı/ public prostecutor Savunma makamı «Sanık/accused,defendant» Kendisine karşı suç işlenilen «mağdur/victim,injured» Suçtan zarar gören kişiler «Müşteki,şikayetçi/complainant» «Re’sen araştırma ilkesi/ principle of ex officio examination» hakim tarafların iddia ve savunmaları ile bağlı olmaksızın gerekli gördüğü hususları araştırabilir. «Deliller/Evidence,proof» Delliller sınırlı sayıda değildir.

Action for Annulment Full Remedy Action «İdari dava/ administrative action» İdarenin idare hukukunma dayanarak yaptığı eylem ve işlemlerden doğan ve idari yargıda bakılan davalardır. Action for Annulment Full Remedy Action «iptal davası», idari işlemlerle menfaat ihlali halinde açılan davadır. İdari işlem baştan itibaren, bütün sonuçları ile birlikte hukuk aleminden silinir. Re’sen araştırma ilkesi geçerlidir. İptal kararı geçmişe yürür. İptal davası açılması idari işlemin yürütmesini durdurmaz. «Tazminat davaları/action for damages» «İdari Sözleşmelerden Doğan davalar/ actions relating to disputes arising from administrative contracts» «Vergi davaları/tax cases»

CHAPTER vII APPLICATION OF LEGAL NORMS Kanunda kural bulunmayan hallerde Örf ve adet Hukukun Uygulanması ve Hakimin Hukuk Yaratması Kanunlardaki Boşlukların Hakimin Takdir Yetkisiyle Doldurulması Hukuk Kurallarının Uygulanmasında Yorum Hukuk Kurallarının Uygulanmasında Çatışma Hukuk Kurallarının Yer Bakımından Uygulanması Hukuk Kurallarının Zaman Bakımından Uygulanması Kanunların Geçmişe Uygulanması

I. Özel Hukuk Alanında Örf ve Adet Hukukun Uygulanması ve Hakimin Hukuk Yaratması « Kanun, sözüyle ve özüyle değindiği bütün konularda uygulanır. Kanunda uygulanabilir bir hüküm yoksa, hakim, örf ve adet hukukuna göre, bu da yoksa kendisi kanun koyucu olsaydı nasıl bir kural koyacak idiyse ona göre karar verir.» [TMK m.1] Kanunda Hüküm Var ise, O uygulanır Yok ise Örf ve Adet Varsa, O uygulanır kanun koyucu olsa idi, nasıl bi kural koyacak idi ise ona göre kara verir.

I. Kamu Hukuku Alanında Hakim Örf ve Adet Hukukuna göre KARAR VEREMEZ ve Hukuk YARATAMAZ Ceza Hukukunda KANUNDA HÜKÜM BULUNMAYAN HALLERDE hakim örf ve adete göre sanığa CEZA VEREMEZ veya HUKUK YARATAMAZ. Sanığın işlediği ileri sürülen fiil, ceza kanunu tarafından suç olarak KABUL EDİLMEMİŞ ise hakim, sanık hakkında beraat kararı vermekle YÜKÜMLÜDÜR. Ceza hukuku alanında «Kanunsuz suç ve ceza olmaz/Kanununilik » ilkesi geçerlidir. [TCK m.2]

II. Kanunlardaki Boşluklar ve Hakimin Takdir Yetkisi Kanunlarda çoğunlukla «boşluk/legal gap» YOKTUR. Hangi olaylara ne gibi sonuçlar bağlanacağını açıkça belirler. «Taşınmaz satımının gerçekleştirilebilmesi için, sözleşmenin resmi şekilde düzenlenmesi şarttır.» [6098 S. Borçlar Kanunu m.237] Taşınmaz satışı, resmi şekilde YAPILMAMIŞ ise; o satış GEÇERSİZ olacaktır. Hakimin bu durumda takdir hakkı veya bir başka türlü karar vermeye – SATIŞIN GEÇERLİ OLDUĞUNA- yetkisi BULUNMAMAKTADIR.

Kanunlardaki Boşluklar ve Hakimin Takdir Yetkisi «kural içi boşluk» bazı hukuk kurallarında ise olay veya sonuç unsurlarından bir eksik olabilir. « adın değiştirilmesi, ancak haklı sebeplere dayanılarak hakimden istenebilir» [TMK m.27] Ceza Kanunlarında suçlara verilecek cezaların alt ve üst sınırları belirtilir. «hırsızlık suçunun faili bir yıldan üç yıl kadar hapsolunur». [TCK m.141]

III. HUKUK KURALLARININ UYGULANMASINDA YORUM Kanun hükümlerinin anlamı BAZEN belirsiz olabilir. Hakim önce «yorum/interpretation» yaparak kanunun anlamını belirginleştirir, sonra da kanunu uygular. «yorum/interpretation» kanunun gerçek anlamını ve kapsamını tespit etme faaliyetidir. Methods of interpretation/ yorum metodları: Dilbigisel yorum/grammatical interpretation Tarihi yorum/ historical interpretation Sistematik yorum/ systematical interpretation Amaçsal yorum/teleological interpretation Mantıki yorum / logical interpretation

MANTIKİ YORUM / LOGICAL INTERPRETATION KIYAS / ANALOGY AKSİ İLE KANIT/ ARGUMENTUM A CONTRARIO EVLEVİYET/ ARGUMENTUM A FORTIORI «Sigara içmek yasak ise, pipo içmenin de yasak olduğu kıyasen söylenebilir.» Özel hukukta kıyas yapılabilir. Ancak Ceza Hukukunda kıyas YASAKTIR. « 20 yaşına giren her erkek Türk vatandaşının, askerlik yükümlülüğünü öngören kuralın mefhumu muhalifinden kadın vatandaşların asker yükümlülüğü olmadığı sonucu çıkar.» Bir fiil suç ise, bunun aksi suç değildir. «Bir kişi evini satabiliyorsa evleviyetle evini kiraya da verebilir.» Bir şeyin azı yasaksa çoğunun da yasak olduğu, bir şeyin çoğuna izin verilmiş ise azına da izin verilmiş olduğu düşüncesi

IV. HUKUKİ KURALLARIN UYGULANMASINDA ÇATIŞMA Lex Superior İlkesi Lex Posterior İlkesi Lex Specialis İlkesi «Üst kanun alt kanı-unları ilga eder/ superior norm suppresses inferior norms» Bir kanun ile yönetmelik arasında «çatışma/conflict» var ise, kanunun dediği olur. Normlar hiyerarşisinde aynı düzeyde yer alan ve Birbirileri ile çakışan iki hukuk kuralı var ise, «Sonraki tarihte yürürlüğe giren kanun önceki tarihli kanunu zımnen ilga eder/ later norm suppresses earlier norms» Aynı düzeyde yer alan ve Aynı tarihli iki hüküm arasında çelişki var ise, « Özel Kanun genel kanunları ilga eder./particular norms suppresses general norms»

V. HUKUK KURALLARININ YER BAKIMINDAN UYGULANMASI APPLICATION OF LEGAL NORMS IN TERMS OF PLACE Mülkîlik ilkesi/principle of Territoriality Milliyet İlkesi/ Principle of Nationality «Devletin ülkesi içinde bulunan herkes, o devletin hukukuna tâbidir.» Kural olarak «kamu hukuku alanında» kanunların mülkîliği ilkesi geçerlidir. Ceza hukukunda, belli bir ülkenin sınırlı içinde suç işleyen kişi, ister vatandaş olsun, ister yabancı olsun, sınırları içinde suçu işlediği devlet ceza kanunlarına göre yargılanır. «Türkiye’de işlenen suçlar hakkında Türk Kanunları uygulanır.» [TCK m.8] «bir devletin vatandaşı yabancı ülkede bulunsa bile yine vatandaşı olduğu devletin kanunlarına tâbidir» Kamu hukuku DEĞİL, «özel hukuk alanında-medeni hukuk, kişiler hukuku, aile hukuku, miras hukuku» geçerli olabilen bir ilkedir.

VI. Hukuk Kurallarının Zaman Bakımından Uygulanması APPLICATION OF LEGAL NORMS IN TERMS OF TIME Kanunlar yürürlükte oldukları müddetçe uygulanabilirler. «Kanunların Yürürlüğü girmesi / entry into effect» için Cumhurbaşkanı tarafından «Resmi gazetede yayımlanmaları/publication in the Official Gazette» gerekir. Açık Hüküm var ise Belirtilen tarihte Yürürlüğe Girmesi Yoksa YAYININDAN 45 GÜN sonra

Kanunların Yürüklükten Kalkması To Cease To be Effective Kanunun kendisi ne kadar yürürlükte kalacağını belirtmiş ise, kanun belirtilen sürenin bitiminde «Kendiliğinden Yürürlükten Kalkar» Anayasa Mah., bir kanunun Anayasaya aykırı olduğu kanısına varır ise o kanun hakkında «İptal/Annulment» kararı verir. Başka bir kanun ile yürülükten kalkma « İlga/repeal(abrogation)» Yürürlüğe giren yeni bir kanun, eski bir kanunu yürürlükten kaldırabilir. Sarih (Açık) İlga Explicit Abrogation Zımnî (Üstü Örtülü) İlga Implicit Abrogation

VII. KANUNLARIN GEÇMİŞE UYGULANMASI SORUNU KURAL «Kanunların Geçmişe uygulanmaması/ principle of non-retroactivity of laws» «hukuk güvenliği ilkesi/certainty and predictability of the law» Kişiler bir işlemi yaptığı sıradaki kanunlarla bağlı olmalıdır. «Kazanılmış haklara saygı ilkesi» «kazanılmış hak/ acquired rights»bir hukuk kuralının yürürlüğü sırasında, kişilerin o kurala uygun olarak bütün sonuçları ile elde ettikleri hakları ifade eder.

KURAL «Kanunların Geçmişe uygulanmaması/ principle of non-retroactivity of laws» İstisnalar Özel hukuk alanında «Kamu Düzeni /public order» «Genel ahlak /public morality» Aile konutu olarak kiralanan taşınmazlarda kiracı eşinin rızası olmaksızın kira sözleşmesini feshedemez. Muhakeme Hukuku alanında «Derhal geçerlilik ilkesi/principle of immediate application» Önceden başlamış ve devam eden muhakeme işlemlerine yeni kanun derhal uygulanır.

KURAL «Kanunların Geçmişe uygulanmaması/ principle of non-retroactivity of laws» İstisnalar Ceza Hukuku alanında «failin lehine olan kanunun geçmişe uygulanması ilkesi» Sonraki kanun, önceki kanunun suç saydığı fiili suç saymıyorsa veya suç sayıp da daha az ceza veriyor ise sonraki kanun failin lehinedir; dolayısıyla bu kanun uygulanır. Eğer yeni kanun önceki ceza kanunundan daha ağır ceza getiriyorsa, failin lehine olan eski kanun uygulanır.