CİNSİYET KİMLİĞİ ve CİNSİYET KİMLİĞİ DİSFORİSİ Mehmet Akan

Biyolojik Cinsiyet: Erkek veya kadın cinsel organlarla doğmaya bağlı anatomik cinsiyettir. Cinsiyet Kimliği: Kişinin ‘Ben ERKEĞİM’ ya da ‘Ben KADINIM ‘ duygusudur. Genellikle biyolojik cinsiyetle uyumludur. Transekssüalitede ise bireyin cinsel kimliği biyolojik cinsiyetiyle uyumsuzdur.  Cinsel yönelim: Kişinin cinsel ,duygusal ve romantik anlamda kendisine cazip gelen cinse ilgi duymasıdır. Heteroseksüellik, biseksüellik, homoseksüellik cinsel yönelimlerdir. Cinsel Rol: Toplum içinde cinsellik açısından dışa vuran davranışların görünümüdür. Örneğin, bir erkek kendini kadın kimliğinde hisseder, ancak bunu gizler, toplumsal uyumunda erkek rolünü benimsemiş gibi görünebilir.

Heteroseksüellik Heteroseksüellik veya karşıcinsellik, cinsel ya da duygusal açıdan karşı cinse ilgi duyma durumudur.

Eşcinsellik(Homoseksüelite) Kendi cinsini cinsel isteğin yöneldiği obje olarak cazip bulan ,kendi cinsi ile uyarılan ve cinsel ilişki kurduğunda kendi cinsiyetinden bir kişi ile yakınlığı seçen kişilere eşcinsel denir.Eşcinseller cinsel kimliklerinin anatomik yapısı ile uyumlu kişilerdir,cinsiyetlerini değiştirme talepleri yoktur,genital anatomik yapıları normaldir.Eşcinsellik 1973’de APA (Amerikan Psikiyatri Birliği) ve 1990 ‘da DSÖ(Dünya Sağlık Örgütü) kararı ile psikiyatrik tanı sınıflamalarından çıkarılmıştır.Eşcinsellik cinsiyet kimliği ile ilgili bir durum değil bir cinsel yönelimdir.

Biseksüellik Biseksüellik, hem eril hem dişilere yönelik romantik çekim, cinsel çekim veya cinsel davranışı ifade eder. Biseksüellik terimi, çoğunlukla hem kadınlara hem erkeklere yönelik romantik veya cinsel hisleri belirtmek için insan çekimi bağlamında kullanılır, ve heteroseksüel-homoseksüel sürekliliğin birer parçası olan karşıcinsellik (heteroseksüellik) ve eşcinsellikle beraber cinsel yönelimin üç ana sınıflandırmasından biridir. Bir biseksüel kimlik, her iki cinse eşit cinsel çekim hissetmek zorunda değildir; çoğunlukla bir cinse daha çok ilgi duyan kişiler de kendilerini biseksüel olarak tanımlar.

Transeksüellik Transseksüel; kendisini karşı cinse ait hisseden, karşı cinse benzeme isteği duyan veya kendisini karşı cinsten biriymiş gibi hisseden kişilere verilen addır. Hem erkek hem de kadın için geçerlidir. Yani kişi erkek olduğu halde kadın olmayı isteyebilir, kadın olduğu halde erkek olmayı isteyebilir. Ancak transseksüel, daha çok ruhsal eğilimler için belirleyici bir kelimedir.

Transseksüellik, kişinin davranışlarından çok iç dünyasında kendisini karşı cinsten biri gibi görmesi ve hissetmesidir. Bu yüzden transseksüelleri dış görünüşlerinden belirlemek söz konusu değildir. Çünkü kendilerini karşı cinsten hissettiklerini dış görünüşlerine her zaman yansıtmazlar. Travestilikten farklı olarak giyim, fiziksel görünüm ile davranışlardan öte transseksüellerin büyük bir kısmı cinsiyet değiştirme ameliyatı geçirerek sosyal ve hukuki olarak karşı cinse geçerler.

CİNSEL KİMLİK BOZUKLUKLARI CİNSİYET KİMLİĞİ DİSFORİSİ (CİNSİYET KİMLİĞİNDEN HOŞNUT OLMAMA)

DSM­5 TANI ÖLÇÜTLERİ Cinsel Kimliğinden Yakınma (Hoşnut Olmama) Çocuklarda Cinsel Kimliğinden Yakınma (Hoşnut Olmama) A. Aşağıdakilerden en az altısının olması ile kendini gösteren (bunlardan biri A1 tanı ölçütü olmalıdır), en az altı ay süreyle, kişinin yaşadığı/dışa vurduğu cinsel kimlikle, onun için belirlenen cinsel kimlik arasında belirgin uyuşmazlık olması: 1. Karşı cinsten olmayı çok isteme ya da karşı cinsten (ya da onun için belirlenen cinsel kimlikten değişik bir seçenekten) olduğu konusunda diretme. 2. Erkeklerde (belirlenen cinsel kimlik), karşı cinsin giysilerini giymek isteme ya da kadınsı giyim kuşama ileri derecede öykünme vardır; kızlarda ( belirlenen cinsel kimlik), yalnızca erkeksi giysiler giymek isteme ve kadınsı giysiler giymeme konusunda çok diretme vardır. 3. İmgesel ya da düşlemsel oyunlarda karşı cinsin yerine geçmeyi çok ister. 4. Genelde karşı cinsten oynadığı oyuncakları, oyunları ya da etkinlikleri oynamayı çok ister. 5. Oyun arkadaşlarını karşı cinsten seçmeyi çok ister. 6. Erkeklerde (belirlenen cinsel kimlik), erkeksi oyuncaklara, oyunlara ve etkinliklere karşı çıkma ve itiş­kakış oyunlarından belirgin kaçınma vardır; kızlarda (belilenen cinsel kimlik), kızların oynadığı oyuncaklara, oyunlara ve etkinliklere karşı çıkma vardır. 7. Cinsel anatomisinden hiç hoşlanmama. 8. Kişinin yaşadığı cinsel kimlikle eşleşen birincil ve/ya da ikincil cinsel özellikleri çok isteme. B. Bu duruma klinik açıdan belirgin bir sıkıntı eşlik eder ya da bu durum toplumsal işlevsellikte, okulda ya da önemli diğer işlevsellik alanlarında işlevsellikte düşme ile gider. Varsa belirtiniz; Cinsel gelişim bozukluğu ile giden (örn. doğuştan gelen adrenal hiperplazi ya da androjen duyarsızlık sendromu doğuştan gelen bir adrenogenitel bozukluk). Kodlama notu: cinsel kimliğinden yakınmanın (hoşnut olmamanın yanı sıra cinsel gelişim bozukluğunu da kodlayın.

Gençlerde ve Erişkinlerde Cinsel Kimliğinden Yakınma (Hoşnut Olmama) A. Aşağıdakilerden en az altısının olması ile kendini gösteren, en az altı ay süreyle, kişinin yaşadığı/dışa vurduğu cinsel kimlikle, onun için belirlenen kimlik arasında belirgin bir uyuşmazlık olması; 1. Kişinin yaşadığı/dışa vurduğu cinsel kimlikle, birincil ve/ya da ikincil cinsel özellikleri (ya da genç ergenlerde beklenen ikincil cinsel özellikler) arasında belirgin bir uyuşmazlık olması. 2. Kişinin yaşadığı/dışa vurduğu cinsel kimlikle arasında belirgin uyuşmazlık olduğu için birincil ve/ya ikincil cinsel özelliklerden kurtulmayı çok isteme (ya da genç ergenlerde, beklenen ikincil cinsel özelliklerin gelişmesini önlemeyi isteme). 3. Diğer cinsin birincil ve/ya da ikincil cinsel özelliklerini çok isteme 4. Diğer cinsten (ya da onun için belirlenen cinsel kimlikten değişik seçenekten) olmayı çok isteme. 5. Diğer cinsten (ya da onun için belirlenen cinsel kimlikten değişik seçenekten) gibiymiş gibi davranılmayı çok isteme. 6. Diğer cinse (ya da onun için belirlenen cinsel kimlikten deiğiş bir seçeneğe) özgü duyguların ve tepkilerin olduğuna inanma. A. Bu duruma klinik açıdan belirgin bir sıkıntı eşlik eder ya da bu durum toplumsal, işle ilgili işlevsellikte ya da önemli diğer işlevsellik alanlarında işlevsellikte düşme ile gider. Varsa belirtiniz; Cinsel gelişim bozukluğu ile giden (örn.255.2 [E25.0] doğuştan gelen adrenal hiperplazi ya da 259.508 [E34.50] androjen duyarsızlık sendromu doğuştan gelen bir adrenogenitel bozukluk). Kodlama notu: cinsel kimliğinden yakınmanın (hoşnut olmamanın yanı sıra cinsel gelişim bozukluğunu da kodlayın. Varsa belirtiniz; Geçiş sonrası: Kişi, istediği kimliğe, onun tam zamanlı olarak yaşayarak geçmiştir (cinsiyet değişikliği yasallaşmış olsun ya da olmasın) ve karşı cinse geçmek için yapılan tıbbi girişimlerden ya da tedavilerden en az biri uygulanmıştır (ya da uygulanması için hazırlık yapılmaktadır). Karşı cins hormanları tedavisi ya da istenen cinsel kimlik doğrultusunda cinsel kimlik belirlenmesi için cerrahi girişim (örn. penektomi, doğuştan erkek olana vajinoplasti; doğuştan kadın olana mastektomi ya da failoplasti).

Tanımlanmamış Diğer Bir Cinsel Kimliğinden Yakınma (Hoşnut Olmama) Durumu Klinik açıdan belirgin bir sıkıntıya ya da toplumsal, işe ilgili alanlarda ya da önemli diğer işlevsellik alanlarında işlevsellikte düşmeye neden olan, cinsel kimliğinden yakınmanın (hoşnut olmamanın) belirti özelliklerinin baskın olduğu, ancak bunların cinsel kimliğinden yakınma (hoşnut olmama) için tanı ölçütlerini tam karşılamadığı durumlarda bu kategori kullanılır. Tanımlanmamış diğer bir cinsel kimliğinden yakınma (hoşnut olmama) durumu kategorisi, cinsel kimliğinden yakınma (hoşnut olmamanın) ölçütlerini karşılamamanın özel nedeni klinisyenlerce tartışılmak istendiğinde kullanılır. Yazarken, “tanımlanmamış diğer bir cinsel kimliğinden yakınma 8hoşnut olmama) durumu” diye yazmanın ardından özel neden yazlır (örn. “kısa süreli olarak cinsel kimliğinden yakınma [hoşnut olmama]”). “tanımlanmamış diğer” adı kullanılarak belirlenebilecek görünümler için bir örnek şudur: O sıradaki bozukluk, cinsel kimliğinden yakınma (hoşnut olmama) için tanı ölçütlerini karşılamaktadır ancak süresi altı aydan daha kısadır. Tanımlanmamış Cinsel Kimliğinden Yakınma (Hoşnut Olmama) Durumu Klinik açıdan belirgin bir sıkıntıya ya da toplumsal, işle ilgili alanlarda ya da önemli diğer işlevsellik alanlarında işlevsellikte düşmeye neden olan, cinsel kimliğinden yakınmanın (hoşnut olmamanın) belirti özelliklerinin baskın olduğu ancak bunların cinsel kimliğinden yakınma (hoşnut olmama) tanısı için tanı ölçütlerini tam karşılamadığı durumlarda bu kategori kullanılır. Tanımlanmamış diğer cinsel kimliğinden yakınma (hoşnut olmama) durumu kategorisi, cinsel kimliğinden yakınmanın (hoşnut olmamanın) tanı ölçütlerini karşılamamanın özel nedeni klinisyenlerce belirlenmek istendiğinde ve daha özgül bir tanı koymak için yeterli bilgi olmadığı durumlarda kullanılır.