Bağlaç Olan da, de’nin Yazımı

Bağlaç «de» Da, de bağlacı bağımsız bir sözcüktür ve ayrı yazılır. Kendinden önceki sözcüğün son hecesine göre önlük-artlık uyumuna girer. Söyleyişte ünsüz uyumuna da girer, ancak sadece da, de biçiminde yazılır. Kızı da geldi, gelini de. Durumu oğluna da bildirdi. -Sen de mi Brütüs?

Da, de bağlacını kendisinden önceki sözcükten kesme işareti ile ayırmak yanlıştır: Sonunda keman da çaldım. (Sonunda keman’da çaldım değil).

Da, de bağlacının bulunma durumu eki olan –da, -de, -ta, -te ile ilgisi yoktur. Bulunma/kalma durumu eki kendinden önceki sözcüğe bitişik yazılır. Devede kulak çantada keklik İkide bir bana aynı şeyi yapıyorsun.

Ek değil, bağımsız bir sözcüktür; sert sessizler benzeşmesi kuralının dışında kalır: Burçak da bizimle gelecek.

Karıştırmamak için: dahi, hatta, bile, üstelik, ayrıca, bunların dışında kavramlarını zihnimizde yaratıyorsa ek değil, bağlaçtır ve ayrı yazılır: Ağlasan da faydası yok. Ayrılsak da beraberiz.

Karıştırmamak için: Cümleden de’yi çıkarmak da işe yarayabilen bir yöntemdir: Bugün sinemaya gidelim, yarın da size geliriz. Cümlede düşüklük oluyorsa; ne, nerede, kimde, nasıl, ne zaman sorularına yanıt veriyorsa ek olan –de’dir.

Karıştırmamak için: Cümleyi okuduğumuzda vurguya, alçalan ve yükselen tonlara dikkat etmek de bir yöntem olabilir. Aşağıdaki iki cümleyi yüksek sesle okuyun ve aradaki vurgu farkına dikkat edin. Çocuk evde uyuyor. Araba almıştı, ev de mi almış?

Bağlaç Olan «ki»nin Yazımı Sözcükleri, cümleleri birbirine bağlayan ki bağlacı bağımsız bir sözcüktür ve ayrı yazılır: İstedim ki o konu da dile getirilsin. Hava o kadar güzeldi ki kendimi hemen sokağa attım. Nasreddin Hoca, bir de bakmış ki arkasında kimse kalmamış. Geçmiş zaman olur ki…

Ki bağlacı birkaç örnekte kalıplaşmış olduğu için bitişik yazılır: Belki, çünkü, halbuki, mademki, meğerki, oysaki, sanki. Bu örneklerden çünkü sözünde ek aynı zamanda düzlük-yuvarlaklık uyumuna da girmiştir.

Şüphe ve pekiştirme göreviyle kullanılan ki bağlacı da ayrı yazılır: Babam geldi mi ki? Çay yapsak mı ki?

Ki bağlacı aitlik eki –ki ile karıştırılmamalıdır: Önceki yıl, okuldaki toplantı, benimki… Ek olarak kullanılan –ki, neredeki, hangi sorularının yanıtı, aitlik anlamı içerir ve bitişik yazılır: Gökteki yıldızlar, içimdeki öfke…

Karıştırmamak için: 1. Eylem ve özneden sonra geliyorsa ayrı yazılır: Duydum ki unutmuşsun gözlerimin rengini! Filiz bile 80 almış, Filiz ki sınıfın en çalışkanıdır.

Karıştırmamak için: 2. İlgi zamiri görevindekiler bitişik yazılır: benimki, seninki, arkadaki… Ali’nin babası esnaf, Hasan’ınki öğretmen.