BİLİNÇ Prof Dr Süheyla ÜNAL

Zihin Zihin = Biliş + Farkındalık Beyin süreçlerinin tümü Bilinç süreçlerinin tümü Her ikisi arasında olup bitenler Zihin kokuların, seslerin ve renklerin dalga ve parçacık dünyasını tercüme eder

thought Düşünce Farkındalık Zihin Kişisel gerçeklik Kişisel Kişisel

Bilinç Uyanıklık Kendimiz ve dünya hakkında farkında oluşluluk Kendilik bilinci Mental ve fiziksel eylemlerin kontrolü Karar verme, yönetsel işlev Hata tarama ve düzeltme Kendini denetleme Bilişsel esneklik ve düzenlilik arasında denge kurma

Bilinç Zihnin temel bir özelliğidir, beynin bir fonksiyonudur (Kandel) İnsan bilinci, beynin muhteşem bir “girdi-çıktı” işleviyle donanmış olmasından kaynaklanır. Beynin bağlantı bölgelerinin komputasyonel aktivitesinin sonucudur (Dennett) Bilinç, beyinin alt-düzey sinirsel aktivitelerin sonucunda ortaya çıkan üst-düzey bir niteliğidir (Searle)

James’e göre Bilinçlilik bir antite değildir, bir işlevdir Bilinçlilik bir şey olmaktan çok bir operasyondur Bilinçlilik sadece dünyanın değil, kendinin de farkında oluşluluk halidir

Damasio’ya göre Bilinçlilik, organizmanın kendisini bilme yetisidir Bilinçlilik üç süreç ile ilgilidir Proto-Self (Öncül- kendilik) Core Consciousness (Töz bilinç) Extended Consciousness (Genişletilmiş bilinç)

Damasio’ya göre Öncül kendilik Organizma bedenin an be an farklılaşan durumlardaki duyusal temsilcilerini bütüncül bir form içinde toplayarak bir beden modeli oluşturur Bilinç dışıdır Homeostazisle ilişkilidir

Töz bilinç Organizmanın çevre ile etkileşime girmesi ile beyinde bu etkileşimin temsilcileri oluşur Sözel değildir İkinci sıra temsilcilerdir Bilinçlidir Derin uyku, koma, anestezi, bitkisel hayat, epileptik otomatizm ve akinetik mutizm sırasında kaybolur "inner sense" -Uyanıklık, dikkat ve duyguları kapsar

Genişletilmiş bilinç Otobiyografik self- Töz bilincin yaşantılarının sürekli kaydı ile oluşur İnsana özgüdür Çalışma belleğinin etkinliğidir Patolojik durumları Geçici global amnezi Anozognozi Asomatognozi

Bilinç yapıları Proto-self-Sürekli bedenin durumunu monitorize eder Töz bilinç- Olay gerçekleştikten 500 milisn sonra algılar Genişletilmiş bilinç- Bellek, akıl ve dil proto-self -> core self & core consciousness -> autobiographical self & extended consciousness -> conscience

Bilinç yapıları Proto-Self: (Genomlar) Töz bilinç: (Genomlar) Hipotalamus; beyin sapı çekirdekleri, insular korteks Töz bilinç: (Genomlar) Singulat korteks; superior colliculi; talamus Genişletilmiş bilinç: (Genomlar+ Anılar) Serebral korteks

BİLİNÇ Görüngüsel Bilinç Erişilebilir Bilinç (phenomenal consciousness) Erişilebilir Bilinç (access consciousness) ‘qualia’ Chalmers, erişilir bilinçten kastedilen ve bilinçli deneyimlerin çeşitli bilişsel işlevlerini açıklamakla alakalı olan sorunları ‘kolay sorunlar’, bu bilişsel işlevler yürütülürken onlara fenomenal bir boyutun eşlik etmesiyle ilgili sorunu ise ‘zor sorun’ olarak tanımlar

Bilincin iki ana bileşeni ‘Uyanıklık’ olarak bilinç ‘Farkındalık’ olarak bilinç Bilincin içeriği

Bilinçlilik Bilinçlilik için gerekenler; Zeka Farkındalık Merkezi yöneticilik Dikkat ve dikkati kaydırma Mental tarama Bilişsel algı Bilişsel eylem kontrolü

Bilinç için mental özellikler Bir şeyin öğrenilmesini ve hatırlanmasını sağlayan mekanizmalar (gelecekteki eylemlerin dayanağı olan) Bir şeyi öğrenmenin ve hatırlamanın farkındalığı

Bilincin işlevleri 1. Bağlamı tanımlamak ve ayarlamak Uyum ve öğrenme Uyaranı tanımlamak ve algıdaki belirsizlikleri ortadan kaldırmak Uyum ve öğrenme - daha fazla yenilik = başarılı öğrenme ve uyum sağlama için daha fazla bilinçli ilgi 3. Önceleme ve kullanım kontrolü Daha önemli bilgiyi öncelemek, daha sık olanı daha bilinçli hale getirmek

Bilincin işlevleri Zihinsel ve Mental Eylemlerin Güçlendirilmesi ve Kontrolü Bilinçli amaçlar ve motor sistemler, eylemi düzenlemek ve gerçekleştirmek için alt amaçlarla güçlendirilir 5. Karar Verme ve Yönetici İşlevler Çabayı seçilen noktaya yönlendirerek kararsızlık en aza indirgenir

Bilincin işlevleri 6. Hata Tarama ve Düzeltme Üzerine Düşünme ve Kendini-İzleme İşlevi 8. Düzen ve Esneklik arasındaki Alışverişi optimize etme Bilinçlilik öngörülemez durumlarda önemli rol oynar; öngörülebilir durumları bilinçdışı yönetir

Bilincin anatomisi

Dikkatle bilinçlilik hem prefrontal hem arka alanları ilgilendirmektedir …yukarıdan aşağıya, aşağıdan yukarıya, sürekli geribildirim … daha az ya da daha çok bütüncül

Bilincin nörolojisi Bilinç beynin tümüne yayılmıştır Beyin sapı uyanıklık ve uyku için önem taşır Bilgi işleme süreci bilincin kontrolü altındadır

Bilincin anatomisi Retiküler aktivatör sistem (RAS) Beyin sapındaki çekirdeklerden başlar ve beynin birçok bölümüne dağılır Hipotalamik alanlar Preoptik alan (NREM uykusu) Posterior hipotalamus (uyanıklık) Suprakiyazmatik çekirdek Sirkadiyan ritm

Bilincin anatomisi Diencefalon Talamus Düzey 3 Mesen- cefalon Düzey 2 Pons Serebellum Medulla oblongata Retikülar formasyon Diencefalon Beyinsapı Düzey 1 Düzey 2 Düzey 3

RAS – retiküler aktivatör sistem Bilinçlilik ve uyanıklılık Zayıf ve tekrarlayan uyarıları filtreleme Uyku/uyanıklık Kas tonusu Ağrı modülasyonu

RAS’tan yaygın dağılım -> uyarım Talamus ve kortekse ‘spesifik’ duyusal uyarılar Bazal önbeyin “Spesifik olmayan” duyusal kollateral aksonlar Talamus Ön akım Arka akım

RAS’ın nörotansmitterleri GABA-Düzenleyici Bazal önbeyin ACh -  Uyarım ventral retiküler formasyon NE -  Uyarım Lokus seruleus 5HT -  Uyarım Rafe çekirdeği

Limbik sistem- Visseral Beyin Hipotalamus Nukleus akkumbens Amigdaloid çekirdekler Orbitofrontal korteks

Dorsolateral Prefrontal Korteks Çalışma belleği ile ilgilidir Talamusla bağlantıları aracılığı ile davranışı uyumlandırır ve düzenler Üst bölgesi zamana ait ipuçlarını kullanarak davranışı yönetir Visuospasiyal süreçler gerçekleşir

Bilinç için nöral model A neural net architecture for attention and visual consciousness. Visual information flows from V1 to areas V2-V4, and finally IT where objects are detected. Each area has its inhibitory neurons to sharpen differences at that level. Posterior parietal neurons (PP) bias visual neurons that detect the object in that spatial location. Prefrontal neurons in area 46 are involved in voluntary attentional selection. Dikkat ve bilincin akışları 30

Episodic Memory & Learning Semantic memory Sensory processors Data encoders/ decoders Sensory units Motor skills Motor processors Motor units Emotions, rewards, and sub-cortical processing Attention switching Action monitoring Motivation and goal processor Planning and thinking Episodic memory Queuing and organization of episodes Episodic Memory & Learning Central Executive Sensory-motor Inspiration: human brain Photo (brain): http://www.scholarpedia.org/article/Neuronal_correlates_of_consciousness

Bilincin nörobiyolojisi Global bütünleşmiş alanlar (Kinsbourne) Senkronize ossilasyonlar (Singer 1999, Crick ve Koch 1990) NMDA-aracılı geçici nöral temsilciler (Flohr 1995) Kortikal aktivasyonun talamik modulasyonu (Llinas 2001) Reentrant kortikal looplar (Edelman 1989) Frontal ve ortabeyin yapıları arasında sürekli eylem- öngörü- değerlendirmeyi sağlayan loopların karşılaştırıcı mekanizmaları (Gray 1995) Sol hemisfere dayalı yorum süreçleri (Gazzaniga 1988) Frontal-limbik bağlantılara (Damasio 1999) ya da periaqueductal graye (Panksepp 1998) dayalı duygusal somatosensoriyel süreçler

Bilincin nörobiyolojisi NMDA-temelli plastisite, talamusun kortekse özel bağlantıları ya da düzenli ossilasyonlar bilinçli yaşantıların kısa sürede oluşumuna katkıda bulunurlar Yaygın nöral kalıplar ve düzenlemeler özelleşmiş beyin yapılarında oluşan lokal aktivitelerin bilinçl yaşantıları oluşturmak üzere bütünleştirilmesini gerektirir Sol hemisfer yorumlayıcı işlemler aracılığı ile bilinçli bir self-awareness oluşturarak her bireyin öyküsüne temel olur.

Yüksek düzey bilinçlilik Kontrol süreçleri Bir amaca aktif olarak odaklanmış çaba Dikkat

Alt düzey bilinçlilik Otomatik süreçler Gündüz rüyası Çok az dikkat ve bilinçliçaba gerektirirler Devam edegelen diğer etkinliklerin arasına giremezler Gündüz rüyası

Bilinç modelleri BING!!! Top/Up (Frontal cortex) Down/Bottom (Thalamus; Posterior cortex)

BING!!! CPU

Top (Frontal cortex) Intermediate BING!!! (Jackendoff, Gray) “Handshake” Bottom (Thalamus; Posterior cortex)

Thalamus; Posterior cortex) Top (Frontal cortex) BING!!! Bottom Thalamus; Posterior cortex)

BING!!!

BING!!! BING!!! BING!!! BING!!!