TEDARİK ZİNCİRİNDE KAMÇI ETKİSİ Hazırlayanlar 1211011015 - AYŞE UĞUZ 1211011018 - MERVE GÖZÜTOK 1211011031 - EZGİ ÇAYIR

Tedarik zinciri üyeleri birbiriyle sürekli etkileşim halindedir Tedarik zinciri üyeleri birbiriyle sürekli etkileşim halindedir. Tedarik zincirinde bilginin paylaşımında ortaya çıkan aksaklıklar zincirde aksamalara ve verimsizliklere neden olur, aşırı stok yatırımları ortaya çıkar, abartılı sipariş seviyeleri ve maliyetlerin yükselmesine neden olan talep dalgalanmaları oluşur. Tedarik zincirinde bilgi çarpıtmasının ortaya çıkardığı etkiler, kamçı (kırbaç/bullwhip) etkisi olarak adlandırılır.

          Tedarik zincirinin her seviyesinde talep varyasyonu bir önceki seviyeden gelen siparişe bağlı olarak katlanarak artmaktadır.

Kırbaç etkisi zincir boyunca her üyeyi etkilemektedir Kırbaç etkisi zincir boyunca her üyeyi etkilemektedir. Tedarik zincirindeki belirsizliğin azaltılması, bilgi akışını hızlandırarak tedarik zincirinin veriminin arttırılması için kırbaç etkisinin sebeplerinin bulunması ve analiz edilmesi gerekmektedir.

Kamçı Etkisinin Yansımaları   Kamçı etkisi; sipariş bilgisini değiştirir ve sipariş çeşitliliğini arttırır.   √ Envanter: Daha fazla emniyet stoğuna ihtiyaç duyulur. √ Nakliye: Araçların daha verimsiz kullanımına neden olur. √ Depolama: Gereğinden fazla depolama alanı kapasitesine gerek duyulur. √ Üretim: Kapasitenin verimsiz kullanımına neden olur. √ Müşteri Memnuniyeti: Düşük hizmet seviyesi ile birlikte elde bulundurmamaya ve kayıp satışlara sebep olur.

Kamçı Etkisinin Sebepleri Kamçı etkisinin ana sebebi; sistemin doğasında var olan bir yapıda olmasından kaynaklanır. Müşteri talebi azalırsa, üretici de yüksek maliyetten kaçınmak için stoklarını/üretimini azaltmak durumunda kalır. Benzer şekilde eğer müşteri talebi artarsa, elde bulundurmamadan kaçınmak için stoklar dolu tutulur. Bu yapı tedarik zincirinin temel özelliklerinden biridir.  

Diğer sebepler planlama ve davranış kapsamında kabul edilebilir Diğer sebepler planlama ve davranış kapsamında kabul edilebilir.   Planlama: Talepteki değişkenlik, tutulacak emniyet stoğu miktarının da değişken olmasına neden olur.Bu da çeşitliliği arttırır. Çeşitliliği arttıran bir diğer etken de yığınlar halinde satınalma yapılmasıdır. Davranış: Fiyatlardaki değişkenlik (promosyonlar vb.) talepteki değişkenliği büyük ölçüde etkilemektedir. Ayrıca yokluk (yoksunluk) durumlarında müşteriler gerçek ihtiyaçlarından fazla sipariş verip, bu yokluk durumu sona erdiğinde verdikleri siparişleri iptal edebilirler.

Kamçı etkisinin sebepleri genel olarak beş kategori altında toplanırsa:   Sipariş Senkronizasyonu: Aynı anda sipariş veren çok sayıda perakendecinin varlığı sipariş miktarlarının dengesiz dağılmasına neden olur. Bu dengesiz dağılıma neden olan bir başka etken de; MRP sistemi kullanan üreticilerin bu sistemin gereği olarak hammadde siparişlerini ayın başında vermeleridir.   Yığın Sipariş: Firmalar taşıma ya da sipariş maliyetlerini ekonomik hale getirmek için tam dolu palet veya araçlar kullanarak sipariş verirler.  

Ticari Promosyonlar ve Ön Sipariş: Tedarikçi, belirli bir periyotta ürün sipariş veren firmalara fiyat indirimi ya da miktar indirimi yapabilir. Bu nedenle perakendeci indirim avantajlarından yararlanmak için büyük miktarda sipariş verir. Artan ürünleri ise başka bir perakendeciye satar. (diversion)   Tepkisel Sipariş: Talebin sabitliğinden emin olamayan perakendeciler, kimi periyotlarda beklenenden daha az veya fazla taleple karşılaştıklarında fevri alımlarda bulunabilirler.   Yoksunluk Riski: Perakendeciler, belli ürünlerin alımını garanti altına almak isteyebilirler. Tedarikçinin kapasitesinin yeterli olamama riski görülüyorsa, ihtiyaçlarından daha fazla sipariş verip,siparişlerinin sadece bir kısmını alırlar. Bu da gereksiz talep yaratacağından kamçı etkisine neden olur.

Tedarik Zincirinde Kamçı Etkisini Artıran Etkenler 1) Talep Öngörüsü : Stok kontrol parametreleri son kullanıcı talebinin ortalamasına ve std. sapmasına çok güçlü bir şekilde bağlıdır. Hemen hemen tüm talep tahmin yöntemlerinin ortak yanı, müşteriden gelen taleple ilgili daha çok bilgi edinildikçe, talep öngörüsünün ortalaması ve varyans değerleri de değişir. Buna bağlı olarak emniyet stoğunda ve sipariş seviyesinde dalgalanmalar yaşanır. 2) Tedarik Süresi : Sipariş yenileme noktası ve emniyet stoğu seviyesi gibi stok kontrol parametrelerini hesaplamak için müşteri talebinin ortalaması ve std. sapması tedarik süresi ile çarpılır. Böylece tedarik süresi uzadıkça talep değişkenliğindeki ufak değişiklikler sipariş yenileme noktası, emniyet stoğu seviyesi gibi parametrelerde değişmelere yol açar. Buda haliyle varyansı artırır.

3) Toplu Sipariş : Eğer perakendeci toplu sipariş yöntemini kullanıyorsa toptancı hiç sipariş almadığı uzun bir süreden sonra yüklü bir sipariş alabilecek ve döngü bu şekilde devam edebilecektir. Özellikle perakendecinin sabit sipariş periyodu yöntemini kullandığında bu durum gözlenebilmektedir. Böylece talepteki yüksek varyans kamçı etkisini artıracaktır. 4) Fiyat Dalgalanmaları : Eğer sektörde büyük fiyat dalgalanmaları yaşanıyorsa perakendeciler genelde fiyatlar düşükken büyük miktarlarda sipariş vereceklerdir. Bu durumda sipariş seviyesindeki düzensizlik kamçı etkisini artıracaktır. 5) Şişirilmiş Siparişler : Piyasada ilgili ürün için kıtlık yaşandığında perakendeciler tarafından verilen şişirilmiş siparişler kamçı etkisini artırıcı yönde çalışacaktır.

Kamçı Etkisini Azaltmanın Yöntemleri 1) Belirsizliği Azaltmak : Tedarik zincirinin her kademesi müşteri talebi hakkında tam bilgiyle donatılırsa kamçı etkisi azaltılabilir. 2) Değişkenliği Azaltmak : Son müşteri talebindeki dalgalanmanın azaltılması, tedarik zinciri boyunca görülen kamçı etkisini azaltacaktır. Örneğin eğer perakendeci dönemsel periyotlar yerine “her zaman ucuz fiyat” politikası izliyorsa müşteri talebindeki değişkenlik azalacaktır. 3) Tedarik Sürecini Azaltmak : Gecikme zamanı talep tahminine bağlı olarak ortaya çıkan değişkenlikteki artışı körükler. O halde gecikme zamanını azaltmak tedarik zincirindeki kamçı etkisini azaltacaktır. 4) Stratejik Ortaklık : Stratejik ortaklık tedarik zinciri boyunca bilginin paylaşılma ve stokların yönetilme biçimlerini değiştirir bu da kamçı etkisini azaltacaktır.

Kamçı Etkisinin Engellenmesinde Karşılaşılan Zorluklar   => Karmaşıklık: Çok sayıda firma, farklı yönetim yapıları, uzun çevrim süreleri, katma değer yaratmayan faaliyetler ve farklı tedarik zinciri kesişimleri => Stok: Zincir stoğunun paylaşımı => Otonomi ve Güç: Bağımsız davranma güdüsü ve zincirin güçlü üyelerinin davranışları => Uzmanlık ve Risk: Sadece bir zincire dahil olma veya olmama, krizlere hazırlıklı olmama alışkanlıkları => Bilgi Teknolojisi eksiklikleri => Şirket kültürü yerine zincir kültürü (isbirliği) oluşturamama

Kamçı Etkisi Örnekleri   ü            Barilla SpA

ü            Elektronik Endüstrisi

ü Procter & Gamble: Pampers    ü             Procter & Gamble: Pampers

Kamçı etkisi tedarik zinciri üyelerinin karar verme aşamasında yaptıkları bir takım hataların sonucudur. Bu durum işletmelerde ölçülmesi çok zor olan verimsizliklere sebep olmakta ve tedarik zincirinin her üyesi için artan maliyetlere neden olmaktadır. Bu etkinin azaltılması ve ortadan kaldırılması için işletmeler buna sebep olan durumları belirlemelidir. Bu sebepler tahmin hataları, talep tahmini metotları, talep tahminlerinin tedarik zincirinde ilerlerken düzeltilmesi, uzun tedarik süreleri, bilginin paylaşılmaması, sipariş miktarının fazla olması vb. gibi sıralanabilir. Ancak sebep ne olursa olsun kırbaç etkisini azaltmak için bilginin merkezileştirilerek zincirdeki üyelerin sağlıklı iletişiminin sağlanması gerekir. Üretici kendi stok seviyesini bayisi ile paylaşmalıdır. Tedarik edilecek ürünün çeşitliliği arttırılarak sipariş sıklığı sağlanmalı ve buna bağlı olarak yığın siparişler azaltılmalıdır. Zincirdeki üyelerin aynı tahmin metotlarını kullanması ve aynı sipariş politikasını oluşturması ve siparişlerin kesin olması da etkiyi azaltır.

Sonuç olarak işletmeler, kırbaç etkisinin olumsuzluklarını ortadan kaldırmak, işletmelerinin ve tedarik zincirinin verimliliğini ve karlılığını arttırmak için etkinin sebeplerini iyi analiz ederek gerekli stratejileri belirlemelidirler. Sebebi tam olarak tanımlanmamış bir problem için uygulanacak her hangi bir yöntemin başarısız olma ihtimali yüksek olacağından yöntem yada yöntemler seçilmeden önce sistem ayrıntılı olarak gözden geçirilmelidir.

SORULAR SORU 1 : Aşağıdakilerden hangisi tedarik zincirinde kamçı etkisini artıran etmenlerden değildir? A) Talep Öngörüsü B) Fiyat Dalgalanmaları C) Stok Miktarı D) Tedarik Süresi

Soru 2 : Aşağıdakilerden hangisi kamçı etkisinin özelliklerinden değildir ? A) Sipariş bilgisini değiştirir. B) Sipariş çeşitliliğini arttırır. C) Tedarik zinciri boyunca her üyeyi etkilemektedir. D) Stok maliyetini düşürür. Cevap C

Cevap D Soru 3: I. Belirsizlik II. Değişkenlik III. Tedarik Süreci Yukarıdakilerden hangisi veya hangilerinin azaltılması durumunda kamçı etkisi de azalır ? A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) I,II ve III

Bizi dinlediğiniz için teşekkür ederiz  Cevap D Bizi dinlediğiniz için teşekkür ederiz 