HEM314 YARA BAKIMI HEMŞİRELİĞİ Yrd. Doç. Dr. Nurten TAŞDEMİR YARA İYİLEŞMESİ HEM314 YARA BAKIMI HEMŞİRELİĞİ Yrd. Doç. Dr. Nurten TAŞDEMİR

YARA İYİLEŞME EVRELERİ Yara iyileşmesi kendiliğinden oluşan bir süreçtir. İyileşme evreleri değişik kaynaklarda farklılıklar gösterse de temel olarak 3 fazda incelenebilir : 1-İnflamasyon fazı, 2-Proliferasyon fazı (Fibroplazi ve Kollajen sentezi) 3-Matürasyon fazı ( Nedbe olgunlaşması fazı)

İYİLEŞME EVRELERİ İyileşme Evreleri Zaman Olaylar Hücreler İnflamasyon Fazı 0-2 Saat Hemostasis Trombositler (Dengeleme) Eritrositler Lökositler 0-4 Günler Fagositozis Makrofajlar Proliferasyon 1-4. Günler Epitelizasyon (Fibroplazi fazı) 2-7. Günle Yeniden Damar- Endotel Hücreleri (2-22 Gün) lanma. Kollajen Sentezi 2-22. Günler Kollajen Sentezi Fibroblastlar 2-20. Günler Kontraksiyon Myofibroblastlar (Kasılma) Maturasyon (iz ,nedbe Kollajenin yeniden Fibroblastlar olgunlaşması) fazı düzenlenmesi (Şekillenmesi)

1-İnflamasyon Fazı (0-4 Gün) Bu faz kesilme işlemi başladığı andan itibaren ilk 10 dakika içinde yara bölgesinde lokal olarak şiddetli vazokonstrüksiyon ile başlar. Bu işlem sonucu yara bölgesindeki kapiller damarlar ve arteriollerde daralma olur, trombosit ve fibrinojenin yardımı ile kanda pıhtılaşma işlemi başlar ve yaralanma ile meydana çıkan kanama durur.

1-İnflamasyon Fazı (0-4 Gün) Yaralanmadan 10-15 dakika sonra : Yara bölgesindeki mast hücrelerinden kalikrenin, bradikinin, histamin vb. maddeler hücre dışına çıkıp bölgeyi etkileri altına alırlar. Bu maddeler vazoaktif etkiye sahip oldukları için yara bölgesinde şiddetli vazodilatasyon başlar ve damar permeabilitesi çok artar.

1-İnflamasyon Fazı (0-4 Gün) Bu işlem sonucu lökositler ve plazma damar yatağından dışarı çıkar ve yara bölgesine göç eder. Bu göç kemotaktik bir maddenin yardımı ile olur.

2-Poliferasyon Fazı (Fibroplazi ve Kollajen Sentezi Fazı) 2-22 Gün Kollajen lifleri, polisakkarit ve mukoproteinler ile birleşerek yara bölgesinde güçlü bir yapı oluştururlar ve yaranın 2 duvarı arasında eskisi kadar sağlam bir köprü kurarlar. Kollajen üretimi yeterli olunca yarada fibroblastlar kaybolmaya başlar ve ikinci evre tamamlanıp üçüncü evre başlar.

3-Maturasyon Fazı (Nedbe Olgunlaşması Fazı) Bu evre 22. günden itibaren başlar ve 6 aya kadar devam eder. Birikmiş ve yarayı örtmüş olan kollajen lifleri içinde belli bir kollajen yapım-yıkım devresi kurulur. Bu işlem ile kollajen ağı organize bir yapı şekline dönüşür. İyileşmenin süre ve karakteri yaralanma alanındaki ölü boşluğun miktarı ile ölçülür. Yara uygun bir şekilde kapatıldığında ölü boşluğa destek dokusu dolarak 4-5 gün sonra kapiller bir uçtan diğer uca geçmeye başlarlar ve dolaşım başlar. Normal doku oksijenasyonun sağlanması onarımın tamamlandığını gösterir.

MATURASYON VE YANİDEN ŞEKİLLENME ZEDELENME İNFLAMASYON DAMARSAL TEPKİ Vazokontrüksüyon Platelet Toplanması Pıhtılaşma Hemostaz Vazodilatasyon Eksudasyon HÜCRESEL TEPKİ Fagositoz Büyümenin uyarılması PROLİFERASYON Kollejen birikimi Epitelizasyon neovaskülarizasyon MATURASYON VE YANİDEN ŞEKİLLENME Skar Dokusu Oluşumu

Yara İyileşme Şekilleri Primer yara iyileşmesi Sekonder yara iyileşmesi Tersiyer yara iyileşmesi

YARA İYİLEŞMESİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER SİSTEMİK FAKTÖRLER : Yaş, Sigara içmek, Şişmanlık Stres Anemi Üremi Malnutrisyon Kortikosterdidler Kemoterapötik Ajanlar Preop Dönemde Kalış Uzunluğu Vitamin Eksikliği (C, A, B, K) Travma Hipovolemi Hipoksi Mineral Eksikliği (Çinko, Bakır, Mg) Bir Pataloji Bulunması (Diabet, -Ca) 3 Saatten Fazla Süren Ameliyatlar Gece veya acil ameliyatlar

YARA İYİLEŞMESİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER LOKAL FAKTÖRLER Cerrahi teknik Kan Akımı Mekanik Stress Dikiş Malzemeleri Dikiş Teknikleri Radyasyon İnfeksiyon Oksijen Basıncı Antiseptikler Dren Olması Ameliyat Bölgesinin Hazırlığı