SÖKÜLEBİLİR BAĞLANTI ELEMANLARI MEZUNİYET TEZİ SÖKÜLEBİLİR BAĞLANTI ELEMANLARI PROF. DR. H. RIZA BÖRKLÜ MÜSLÜM ÇULCUOĞLU 031222021

VİDALAR Silindirik ya da konik iç ve dış yüzeylere aynı adım ve profilde açılmış olan helisel kanallara vida denir.

Vidalar ISO (Uluslar Arası Standartlar Organizasyonu) ve DIN (Alman Normları Enstitüsü) normlarına göre standartlaştırılmıştır. TSE (Türk Standartlar Enstitüsü) de DIN ve ISO ya göre TS 61 de vidaları standartlaştırmıştır.

TRAPEZ VİDALAR Diş kesitleri ikizkenar yamuk biçiminde olan vidalardır. Açıları 30° dir.

WHİTWORTH VİDA Dış profil açısı 55° olan bir üçgen vidadır. Ölçüleri parmak sistemine göredir. Vidanın elemanları adıma göre belirlenir. Bu vidalarda adım,parmaktaki diş sayısı olarak verilir.

METRİK VİDA Diş profil açısı 60° olan bir vidadır. TS 61/1-15 de standardize edilmiştir. Adım, milimetre cinsinden belirtilir. Vidanın elemanları adımına göre hesaplanarak bulunur.

KARE VİDALAR Diş kesitleri kare biçiminde olan vidalardır. Dişlerin yanal yüzeyleri vida eksenine diktir. Kare vidaların standardı yoktur. Kare vidalar kuvvet iletmek için kullanılırlar.

TESTERE VİDALAR Diş profilleri dik yamuk biçiminde olan vidalardır. Dişlerin yanal yüzeyleri arasında 30 + 3° profil açısı bulunur.

YUVARLAK VİDALAR Kesitleri belli bir yarıçapa göre kavisli vidalardır. Dişlerin yanal yüzeyleri 30° dir. Fazla yüklere maruz, kumlu ve tozlu yerlerde kullanılırlar.

ÖZEL VİDALAR (BORU VİDALARI) Whitwort vidanın özel bir şeklidir. Borunun dış vidası 1:16 oranında konik olarak yapılırlar. Koniklik boruların vidalanmasında sızdırmazlığı sağlar.

Belirtilen standart diş profillerinin ÖZEL PROFİLLİ VİDALAR Belirtilen standart diş profillerinin dışında kalan ve tablo değerleri dışında yapılan vidalar bu gruba girer.

Vida profil gösterimleri

Çizim için gerekli olan parametrelerin şekil üzerinde gösterimi

HELİS YÖNÜNE GÖRE VİDALAR 1. Sağ Helis Vidalar : Saat ibresi yönünde dönerek ilerleyen vidadır. Aksi söylenmedikçe tüm vidalar sağ helisli vidadır. 2. Sol Helis Vidalar : Saat ibresinin tersi yönünde dönerek ilerleyen vidalardır.

KULLANIM ALANLARINA GÖRE VİDALAR 1. Ağaç Vidaları : Ahşap bağlantılarında kullanırlar. Profilleri üçgen olup diş boşlukları diş dolusuna göre daha fazladır.

2. Sac Vidaları :Uç kısımları koniktir 2. Sac Vidaları :Uç kısımları koniktir. Delik delindikten sonra vida dişini kendileri açarlar.

3. Boru Vidaları :Diğer vidalarda olduğu gibi diş üstü çapıyla değil boru iç çapıyla anılırlar. Metrik ve inç ölçülerinde yapılırlar.

Her iki ucuna vida açılmış başsız bağlantı elemanlarına saplama denir. SAPLAMALAR Her iki ucuna vida açılmış başsız bağlantı elemanlarına saplama denir. Bir tarafı parçalardan birine vidalandıktan sonra, diğer tarafı ikinci parçaya serbest geçirilerek, somun yardımıyla parçaları birbirine bağlar.

Saplama ölçüleri

SAPLAMA İLE BİRLEŞTİRME Saplama, kör delik delinerek vida çekilmiş delik içerisine dışarıda bağlamaya yetecek kadar uzunluk bırakılacak biçimde sıkılır. Diğer kısımdan ikinci parça geçirilir ve bağlama işlemi gerçekleştirilir.

Saplama ile birleştirme

SOMUNLAR Ortasında vida açılmış deliklerden, cıvata, saplama takılmak suretiyle parçaları birbirine bağlayan elemanlara somun denir.

Altı köşe somun ölçüleri

Dörtköşe somun ölçüleri

RONDELALAR Birden fazla parçanın bağlanması sırasında, oturma yerlerindeki yüzeylerin zedelenmesini önlemek, bağlantının kendiliğinden çözülmesini engellemek için kullanılan makine elemanına rondela denir.

RONDELA YAPIM RESMİ

RONDELA ÇEŞİTLERİ

CIVATA VE SOMUN ÇİZİMİ ‘’AA’’ altı köşe olan cıvata başının ‘’anahtar ağzı ‘’ ölçüsünü vermektedir. Cıvatanın vida dişi açılmış kısmı diş üstü çapı kalın sürekli çizgi ile diş dibi çapı ince sürekli çizgi ile çizilir. Pratikte e=2 x d ve k=0,7 x d alınarak cıvata başı çizilir.

CIVATA ÖLÇÜLERİ

SOMUN ÖLÇÜLERİ

CIVATANIN STANDART GÖSTERİMİ

SOMUNUN STANDART GÖSTERİMİ

BİRLEŞTİRME ÇİZİMLERİ

CIVATA VE SOMUNLA BAĞLAMA Birleştirilecek parçaların her ikisi de cıvatanın serbestçe geçebileceği kadar delinir.Cıvata her iki parçadan geçirilir. Rondela kullanılarak yada ikinci bir somun kullanılarak somunların emniyete alınması sağlanır.

Parçanın cıvata ve somunla bağlanması

Cıvata ve somunla birleştirme

KÖR DELİĞE VİDANIN AÇILIŞI VE CIVATA İLE BAĞLANIŞI Parçalar kör delik delinerek bağlanacak ise parçanın birisi boydan boya ikincisi ise vida çekilecek boyda kör delik delinerek hazırlanır. Kör deliğe cıvatanın ölçüsünde vida açılarak bağlama işlemi yapılır.

Konstrüksiyon örneği

Aparatın tablaya montajında bağlantı elemanının gösterimi

Somun ve cıvata kullanılarak bir parçanın bağlanması

Vida ile ilerlemenin sağlandığı takım mengenesi

Üç boyutlu gösterimle vida yardımıyla sıkma aparatı

Eksantrik yataklama montaj çizimi

Küresel vana montaj resminde bağlantı elemanlarının gösterimi

Ayarlı krankta bağlantı elemanının gösterimi

Amortisör tertibatında bağlantı

KAYNAKÇA 1) TEKNİK RESİM PROF. DR. NİMET ÖZDAŞ PROF. DR. MUSTAFA GEDİKTAŞ İTÜ MAKİNE FAKÜLTESİ 2) TEKNİK RESİM PROF. DR. CEMİL BAĞCI MUSTAFA BAĞCI 3) MAKİNE MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ DOÇ. DR. İRFAN AY ARAŞ. GÖR. KEREM DEMİRCİOĞLU BALIKESİR ÜNİVERSİTESİ 4)MAKİNE ELEMANLARI PROF. DR. MUSTAFA AKKURT 5)MAKİNE ELEMANLARI DERS NOTLARI PROF. DR. KÜRŞAT DÜNDAR