CÜMLEDE ÖZNE-YÜKLEM UYUMU FATMA YAPRAK 9/C 102 BÜNYAN ANADOLU LİSESİ

ÖZNE-YÜKLEM UYGUNLUĞU TEKİLLİK- ÇOĞULLUK BAKIMINDAN UYGUNLUK KİŞİ (ŞAHIS) BAKIMINDAN UYGUNLUK

1-TEKİLLİK-ÇOĞULLUK a) Özne bir kişi de olsa bir topluluk adına konuşuyorsa,yüklem birinci çoğul şahıs olur. Yarın gidiyoruz,yalı tutuldu.

b) Özne bir kişi de olsa alçak gönüllü olma,övünme,böbürlenme amacıyla birinci çoğul kişi olarak düşünüldüğünde,yüklem birinci çoğul kişi olur. Muhannete sardırmayız yaramızı. Biz dünyadan gider olduk.

c) Saygı amacıyla;kişi,ikinci tekil bile olsa yüklem ikinci çoğul;kişi,üçüncü tekil kişi bile olsa YÜKLEM ÜÇÜNCÜ ÇOĞUL KİŞİ EKİNİ ALIR. Bugün gidiyor musunuz öğretmenim?

d) Topluluk ilgisi düşünülen durumlarda özne çoğul olursa;yüklem tekil de çoğul da olabilir. Ertesi sabah çocuklar okula gideceklerdi. Yalnız zengin milletler kuvvetlidir.

e) Özne,organ adlarından biriyse çoğul olsa bile,yüklem tekil olur. Ayaklarım fena halde ağrıyor.

f) Çoğul eylem adları özne görevinde ise;yüklem tekil olur. Dışarıda gelip gitmeler, bağrışmalar, çağrışmalar artıyor.

g) İnsan dışındaki varlık adları özne görevinde ise çoğul olsalar bile yüklem genellikle tekil olur. Tepede ağaçlar biraz seyrek duruyor. Deniz kuşları ötüyordu.

h)Cansız varlıklar çoğul olsalar bile yüklem genellikle tekil olur. Dağlar çoktan kaybolmuştu.

ı)Cansız varlık olan çoğul özneye kişilik kazandırılmak istenmişse yüklem çoğul olabilir. Bulutlar, rahat acelesiz batıya doğru ilerlediler.

i)Çoğul zaman adları özne görevindeyse yüklem tekil olur. Aradan aylar yıllar geçti.

j)Özne,birin üstündeki sayı sıfatlarıyla belirlenmişse yüklem genellikle tekil olur. İki bando bizi istasyonda bekliyordu.

k)Çoğul öznelerin bireyleri teker teker değil de topluluk olarak düşünülürse yüklem tekildir. Askerler birbirine karıştı.

l)Cümlede birden fazla özne varsa yüklem çoğul olur. Fitnat’la Hasan Rıfat Efendi Konya’ya hareket ettiler.

KİŞİ BAKIMINDAN UYGUNLUK

a)Özne tekil ise yüklem de tekil olur. Öğretmen,içeri girince durdu. b)Birden çok özne bulunduğunda öznelerden biri tekil ya da çoğul birinci kişi ise yüklem çoğul birinci kişi olur. Kardeşim ve ben arka kapıdan çıktık. Biz, onlar ve Selma pikniğe gittik.

c)Cümlede ”biz” anlamı varsa, yüklem Birinci çoğul kişi olur. Ben ve sen bu işi beraber yaptık. O ve ben otobüsten son durakta indik.

d)Cümlede “siz” anlamı varsa yüklem ikinci çoğul kişi olur. Lakin o ve sen daha mutluydunuz. Siz ve onlar bu olayın ortak galiplerisiniz.

NOT Belgisiz adıllar birinci çoğul iyelik takısı alıp özne görevinde kullanılmışsa, yüklem ya üçüncü tekil ya da birinci çoğul kişi olur. - Kimimiz dolak sarmıştı, kimimiz de ayaklarına çarık geçirmişti. -Hangimiz kendimizden emin olduk ?